Controversiële week in de Mexicaanse politiek: de politieke elite rolt haar spierballen
Economie, Protest, Democratie, Corruptie, Privatisering, Mensenrechten, EU, Mexico, Neoliberalisme, Latijns Amerika -

Controversiële week in de Mexicaanse politiek: de politieke elite rolt haar spierballen

vrijdag 13 december 2013 16:06
Spread the love

De politieke elite in Mexico kiest resoluut voor een neoliberaal verhaal ten koste van burgerparticipatie en vrije meningsuiting. Na het Congres keurde de Senaat de Energiehervorming, hét speerpunt van de hervormingspolitiek van president Enrique Peña Nieto, goed. Bovendien staat er een wet op poten die het manifestatierecht in de Mexicaanse hoofdstad sterk wil inperken. Het lijkt alsof de overheid wil verhinderen dat er verdere massale protesten ontstaan.

In december 2012 kwam er een machtswissel in Mexico. Enrique Peña Nieto van de traditionele partij PRI werd verkozen na twee ambtstermijnen onder de conservatie PAN. Deze was in 2000 aan de macht gekomen na zeventig jaar PRI bewind. De vorige president Calderón liet echter een land in chaos achter door de torenhoge tol van een drugsoorlog. Op zijn zachtst gezegd, ging het dus niet goed met de mensenrechtensituatie. Het discours van vooruitgang, hervorming en stabiliteit van Peña Nieto werd dan ook met veel lof onthaald door het Westen. In het eerste jaar van zijn ambtstermijn haalde Peña Nieto de verkoelde bilaterale contacten terug aan. Ook de Europese Unie reageerde enthousiast, niet in het minst omdat de Europese Commissie uit is op een vernieuwing van het vrijhandelsakkoord. Mexico haalde in 2012 Brazilië in als grootste economie van Latijns Amerika. De EU heeft het over over een geconsolideerde democratie waar mensenrechten centraal staan. Mexico leek even een land dat klaar was voor de toekomst.

Terug naar de chaos

Al vlug keerde de perceptie. Er mag niet vergeten worden dat de PRI zeventig jaar lang een corrupt beleid had gevoerd. De verkiezing van Peña Nieto was dus controversieel, de protesten die er op volgden werden hardhandig uit elkaar geslagen. De vernieuwde hoop verschrompelde. Peña Nieto kan in recente peilingen op minder dan veertig procent steun rekenen. De economie slabakt en de overheidscorruptie wordt niet echt bestreden. De president beloofde een onafhankelijk anticorruptie agentschap maar dat kwam er nog niet. Wetten zoals de beschermingswet voor journalisten en mensenrechtenactivisten blijken in de praktijk dode letter. De straffeloosheid wordt amper aangepakt. Misdaden door militairen tegen burgers kunnen nog steeds niet berecht worden onder civiele rechtspraak. Bij lokale verkiezingen werden vele tientallen kandidaten aangevallen en werden er enkele vermoord. De drugsoorlog blijft bovendien meer dan duizend doden per maand maken en in de gevaarlijkste deelsstaten organiseren burgers zich in autodefensie groepen omdat het leger en de lokale politie corrupt is. Ook het natuurgeweld spaarde Mexico niet; de hulpverlening na de orkanen legde pijnlijke corruptie bloot; achtergestelde gebieden bleven in de kou staan en duizenden toeristen zaten een week vast in Acapulco. De incompetentie van de federale en regionale overheden leidde tot een perverse situatie waarbij het drugskartel Sinaloa in verschillende dorpen de hulp organiseerde.

Neoliberale hervormingspolitiek

Ondertussen wordt het neoliberale paradigma, in tegenstelling tot in andere Latijns Amerikaanse landen, niet verlaten maar juist versterkt. De arbeidshervorming, waardoor werknemers  minder rechten krijgen en veel vlugger ontslaan kunnen worden, werd nog voor het aantreden van Peña Nieto goedgekeurd. De onderwijshervorming, waardoor duizenden leerkrachten hun baan verliezen, volgde. Dit is een politiek gemotiveerde hervorming, leerkrachten zijn in rurale gebieden immers vaak een stem tegen het politieke establishment.  

Vooral de financiële hervorming en de hervorming van de energiemarkt worden sterk bekritiseerd. Beiden zouden kaderen in de belangen van de partijpolitiek en er voor zorgen dat de kloof tussen arm en rijk nog zal toenemen.  Vanuit de protestbewegingen en de linkse oppositie wordt er op gewezen dat de politieke elite handelt in het belang van de multinationals. Het voorlopige hoogtepunt kwam er deze week met de stemming van de energiehervorming in de Senaat. De regerende PRI en de conservatie PAN stemden voor, de sociaaldemocratische PRD tegen. Het gaat om een gedeeltelijke privatisering van de nationale oliemaatschappij Pemex. Het staatsmonopolie op olie wordt doorbroken; multinationals zullen voordeel kunnen halen uit de Mexicaanse olie. De olievelden voor de kust raken uitgeput en dus zou men dieper in zee moeten boren. Hiervoor zouden privé-investeringen en privé-exploitatie, tot nog toe waren beiden ongrondwettelijk, nodig zijn. Peña Nieto stelde voor om de grondwet te hervormen. Deze grondswethervorming werd afgelopen woensdag goedgekeurd in de Senaat. De Mexicaanse overheid blijft eigenaar van de olie maar multinationals zullen rechtstreeks in het productieproces kunnen deelnemen. De olie-opbrengst beslaat momenteel een heel groot deel van de staatsinkomsten. Als slechts een deel hiervan wegvalt, komt de Staat financieel in problemen. Dus zal ook de fiscaliteit sterk hervormd moeten worden. Dit zet het sociale pact erg onder druk. Tevens komt één van de pilaren van de Mexicaanse economie in handen van buitenlandse investeerders.

De democratie zet een stap achteruit

Sociale protesten worden genegeerd en het maatschappelijk middenveld wordt buiten spel gezet. Dit heeft zich vertaald in een hete herfst, waarbij het tot zware confrontaties kwam tussen ordediensten en protestbewegingen.  De PRI regering stelt dat de explosieve situatie de stabiliteit bedreigt. Bij protesten zijn willekeurige arrestaties schering en inslag. Op 13 september werd de Zócalo, het centrale plein van Mexico Stad waar duizenden leerkrachten een protestkamp opgeslaan hadden, schoongeveegd. Nu wordt er een heuse aanval op de vrije meningsuiting ingezet. Onder het mom dat de rechten en de veiligheid van de inwoners van de metropool in gevaar zijn, wordt er een nieuwe wet doorgeduwd. Deze perkt de democratie op verschillende manieren in. Op 10 december, ironisch genoeg de dag van de mensenrechten, keurde de Mexicaanse congrescommissie, zonder enige vorm van debat, een wet goed die een zware beperking oplegt aan protesten in Mexico Stad. Nu moet de wet nog naar het Congres en de Senaat. Door de vage formulering worden manifestaties in de toekomst erg moeilijk; de ordediensten zullen snel kunnen ingrijpen. De wet houdt immers in dat betogingen enkel nog mogen georganiseerd worden als er ‘duidelijke doelen’ zijn. Daarbij komt dat manifestaties niet tegen de goede zeden mogen ingaan en geen gevaar voor de burgers noch het milieu mogen vormen. Belangrijke verkeersaders mogen niet geblokkeerd worden en er mag enkel nog overdag gemanifesteerd worden. Traditioneel wordt de Zócalo immers bezet met een tentenkamp tijdens protesten. Tot slot kunnen er economische sancties genomen worden tegen personen en groeperingen die één van deze regels schenden. Dit is een zware noot om kraken voor de civiele maatschappij.

Het maatschappelijk middenveld werd op geen enkel moment geconsulteerd. Het is een duidelijk signaal dat de PRI regering geen protest meer zal dulden. Mensenrechtengroeperingen wijzen erop dat het gaat om een grote aanslag op rechten die in de Mexicaanse grondwet gegarandeerd worden. Het recht op vrije meningsuiting en het recht op associatie en manifestatie komen in het gedrang.  De overheid moet zowel de veiligheid van haar burgers kunnen verzekeren als deze rechten ondersteunen. Amnesty Internacional pleit voor een meer samenhangend  beleid tegenover manifestaties en bestempeld de wet als restrictief, veiligheid wordt gebruikt als excuus voor onderdrukking. De wet gaat bovendien in tegen internationale verdragen die door Mexico ondertekend werden zoals de Interamerikaanse Conventie voor Mensenrechten die bepaalt dat overheden het recht op vrije meningsuiting en op manifestatie niet mogen inperken.

Volgens waarnemers gaat het tevens om een machtstrijd tussen de federale regering van de PRI en de sociaaldemocratische regering van Mexico-Stad. Deze regering voert een linkser en inclusiever beleid. De stadsregio streeft bovendien naar meer autonomie. Het lijkt dus te gaan om een aanval op deze politieke autonomie. Als de wet effectief wordt uitgevoerd zal de regering van Mexico Stad juridische stappen ondernemen. De mensenrechtencommissie van Mexico-Stad spreekt van het terugschroeven van de democratie. De verenigde civiele maatschappij en de regering van Mexico-Stad eisen om in het verdere proces geconsulteerd te worden.

Het blijft ondertussen wachten op een reactie van de EU of de VS. Het lijkt er op dat economische belangen sterker doorspelen dan democratie.  In Mexico wordt er een neoliberale koers gevaren en de situatie doet uitschijnen dat de overheid er alles aan doet om,  onder het mom van veiligheid en stabiliteit, de protesten de mond te snoeren. Ondertussen woedt de drugsoorlog verder en heeft meer dan de helft van de bevolking geen formele job.

take down
the paywall
steun ons nu!