Windmolens (foto: archief DeWereldMorgen.be).
Opinie, Nieuws, Economie, Milieu, België, SamPol, Coöperaties, Electrawinds, Nationale Raad voor Coöperaties (NRC), Groenkracht, Wim Vermeersch - Wim Vermeersch

Hernieuw het coöperatief raamwerk

Ondanks de negatieve berichtgeving die coöperaties sinds kort opnieuw te beurt valt, blijven ze een geschikt middel om greep te krijgen op onze economie. "Opdat coöperaties een volwaardige derde economische poot in ons economisch bestel kunnen worden, moet de overheid het juridisch en operationeel raamwerk hernieuwen", schrijft Wim Vermeersch van SamPol.

dinsdag 10 december 2013 12:25
Spread the love

Donderdag 5 december kruisten Johan Vande Lanotte (SP.A) en Jean-Marie Dedecker (LDD) de degens in de Kamer. Dedecker hekelde de manier waarop de coöperatieve vennootschap (cvba) Groenkracht, die investeert in windturbineparken, solarprojecten en biomassacentrales en het noodlijdende Electrawinds als belangrijkste ontwikkelingspartner heeft, investeerders lokte.

De minister, bevoegd voor het toezicht op coöperatieve vennootschappen, antwoordde sec en technisch: cvba Groenkracht voldoet aan alle erkenningsvoorwaarden van de Nationale Raad voor Coöperaties (NRC).

De minister heeft in se gelijk. Maar toch knelt juist daar het schoentje. De NRC heeft dringend een opfrisbeurt nodig, om zich aan te passen aan de revival van de coöperaties die wel degelijk volop bezig is.

Coöperaties minder onderhevig aan grillen markt

Een aantal elementen in dit verhaal  maken duidelijk op welk vlak wijzigingen nodig zijn. Maar eerst iets over coöperaties zelf.

Ondanks de negatieve berichtgeving die coöperaties sinds kort opnieuw te beurt valt, blijven ze een geschikt middel om greep te krijgen op onze economie. Coöperaties zijn minder onderhevig aan de grillen van de financiële markt.

De talrijke globaliseringproblemen kennen hun wortels in het ontkoppelen van de belangen van de ondernemer, aandeelhouder, werknemer en consument. De aandeelhouder en ondernemer opereren wereldwijd, de werknemers en consumenten blijven lokaal.

De coöperatie geeft de kans om alle stakeholders opnieuw op eenzelfde niveau te organiseren, zorgt voor langetermijnstrategie met maximale maatschappelijke baten en verzoent leefbaarheid met sociale en ecologische bekommernissen.

De laatste jaren herrezen coöperaties uit die gezamenlijke nood omdat overheid noch markt pasklare oplossingen aanreiken voor de problemen van vandaag. In een harde sector als de productie van elektriciteit nemen coöperaties het voortouw inzake hernieuwbare energie.

Ecopower is daar een mooi voorbeeld van. Het lijkt erop dat de toekomst van groene energie niet bij klassieke bedrijven zoals Electrawinds ligt, die dat alleen als een nieuwe economische opportuniteit zien, maar bij kleinschalige coöperaties voor wie groene energie een recht is waar de burger zelf over beslist.

Groenkracht handelde in strijd met coöperatieve gedachte

Terug naar cvba Groenkracht, dat eigenlijk handelde in strijd met de coöperatieve gedachte. In dat verhaal zijn drie elementen onze aandacht waard.

Een. Om door het NRC als coöperatie erkend te worden, moeten alle coöperanten gelijk stemrecht hebben. Hier mag van afgeweken worden, met een  stemrechtbeperking tot 10 procent.

In de praktijk zien we dat deze stemrechtbeperking nauwelijks de macht van de vertegenwoordigers van de NV in de coöperatie beknot, waardoor de vennoten weinig of niets te zeggen hebben in hun eigen coöperatie. En dit in tegenstelling tot de NV zelf, waar de coöperanten als verstrekkers van een achtergestelde lening net zoals alle anderen de beslissingen moet ondergaan en alleen maar knarsetandend via de media kunnen toekijken naar het gepoker van de grote aandeelhouders.

Twee. De NRC zegt dat de coöperaties altijd als doel moeten hebben om de vennoten een voordeel te verschaffen bij de bevrediging van hun beroeps- of particuliere behoeften. Wat daarbij vergeten wordt, is de dubbele transactierelatie die zo essentieel is in een coöperatie: de vennoot is tegelijk investeerder én gebruiker van een coöperatie.

Groene energie is een sector bij uitstek waar die dubbele relatie kan worden gerealiseerd. Coöperanten brengen kapitaal in en genieten van hernieuwbare energie met bijvoorbeeld een verzekerde levering of een betere prijs.

Dit is uiteraard niet het geval als de coöperatie enkel een achtergestelde lening aan een groen energiebedrijf financiert. Dit is geen rechtstreekse participatie.

Drie. De 6 procent dividendbeperking is in dit geval wel bijzonder cynisch. De vennoten kunnen inderdaad nooit meer krijgen dan 6 procent dividend, in tegenstelling tot de aandeelhouders van de NV aan wie de achtergestelde lening verstrekt wordt.

Die aandeelhouders strijken dankzij het hefboomeffect van vreemd vermogen wel het volle pond op van de gerealiseerde winst en de gecreëerde meerwaarde. De verstrekkers van het  vreemd vermogen moeten het met een beperkte interest stellen.

Wanneer de zaken fout lopen en er een faillissement volgt, lopen zij wel grotere risico’s. De coöperanten mogen dan bij de verdeling van wat rest na dat faillissement op de voorlaatste plaats aanschuiven in de rij, na de werknemers, vadertje staat, de banken …

Overheid moet juridisch en operationeel raamwerk hernieuwen

Het voorbeeld van cvba Groenkracht toont aan dat het coöperatieve vennootschapsrecht nog niet helemaal op punt staat. Opdat coöperaties een volwaardige derde economische poot binnen ons economisch bestel kunnen worden, moet de overheid het juridisch en operationeel raamwerk hernieuwen.

In België zijn er meer dan 26.000 coöperaties, terwijl er maar een 500-tal is erkend. Nochtans is de huidige wetgeving te vrijblijvend en de erkenningsvoorwaarden achterhaald.

Op federaal niveau is een fundamentele wijziging van de regelgeving nodig omtrent de coöperatieve vennootschappen zoals deze gedefinieerd wordt in artikels 350 t.e.m. 436 van de vennootschapswetgeving.

Er moet een transparante wetgeving komen die de universele waarden van de Internationale Coöperatieve Alliantie (ICA) en de supplementaire regelgevingen omtrent de erkende coöperatie en de Vennootschap met Sociaal Oogmerk (VSO) integreert.

Ook moet de huidige Nationale Raad voor de Coöperatie (NRC) worden vervangen door een overheidsorgaan dat toeziet op de erkenning van nieuwe coöperaties en op de naleving van de basisregels door bestaande coöperaties.

Op haar website pakt Groenkracht uit met de NRC-erkenning ‘onder controle van de FOD Economie’. Dat leest natuurlijk mooi, maar eigenlijk gaat het gewoon om een administratieve erkenning. In de praktijk wil dat zeggen: een ambtenaar die één keer om de vier jaar nakijkt of de statuten niet gewijzigd zijn.

Vorig jaar kondigde Johan Vande Lanotte op de hoogmis van de NRC naar aanleiding van het Internationaal Jaar voor de Coöperaties aan dat hij de erkenningsvoorwaarden- en voordelen wil herzien.

De SP.A steunde het onlangs ingediende wetsvoorstel dat de ICA-principes, die sterker zijn dan de NRC-criteria, duurzaam in de vennootschapswet wil verankeren. Benieuwd of Jean-Marie Dedecker zo’n wet dan ook wil steunen.

Wim Vermeersch

Wim Vermeersch is hoofdredacteur van ‘Samenleving en politiek’ (SamPol) en verbonden aan het Metis Instituut.

take down
the paywall
steun ons nu!