Turkse premier Erdogan in aanvaring met vroegere bondgenoot Gülen
Nieuws, Politiek, Turkije, Fethullah Gülen, AKP, Recep Tayyip Erdo?an, Abdullah Gül, Nationale Veiligheidsraad (MGK), CHP, Sefkat Tepe -

Turkse premier Erdogan in aanvaring met vroegere bondgenoot Gülen

Er valt meer te melden over het escalerende conflict tussen de Turkse premier Erdogan en de in de VS woonachtige imam Fethullah Gülen dan ik in mijn vorige artikel deed. Zo is er de positie van Abdullah Gül, de huidige president van Turkije. Het is geen geheim dat Gülen de voorkeur aan hem geeft boven Erdogan.

maandag 2 december 2013 12:05
Spread the love

De veel besproken imam heeft niet zo zeer een probleem met de regerende partij AKP[1], als wel met Erdogan persoonlijk. De premier mag de partij dan in veel opzichten controleren, maar Gülen kan daar ook op steun rekenen. Naast vicepremier Bülent Arinc, wordt president Gül vaak tot die vleugel van de AKP gerekend. De onenigheden die zich de laatste jaren tussen president Gül en eerste minister Erdogan hebben opgestapeld spreken daarbij boekdelen. De onenigheden tussen vicepremier Arinc en Erdogan eveneens.

Shis kebab

Van Gülen werd vooralsnog aangenomen dat hij Gül graag als opvolger van Erdogan zou zien. Er doet zich in dit verband nu echter een probleem voor. Evenmin als Kemal Kilicdaroglu van de Republikeinse Volkspartij CHP[2] heeft Gül veel haar op de tanden. Dat wil zeggen, hij mist de assertiviteit die niet alleen Erdogan kenmerkt, maar ook Mustafa Sarigul, de nieuwe brulboei van de CHP die burgemeester van Istanbul wil worden en van wie verwacht wordt dat hij vervolgens door zal stoten naar de landelijke politiek.

Nu zou je met de komst van de meer bescheiden nieuwe president Rohani in Iran kunnen zeggen dat de tijd van de lefgozers voorbij is in de regio, maar het moet nog blijken of dat een tendens wordt. Zeker in Turkije, met zijn geschiedenis vol demagogen.

Tijdens een verkiezingsstrijd zou nieuwkomer Sarigul wel eens shis kebab van Gül kunnen maken. In dat licht zou Gül wel een wat minder ideaal kunnen worden voor imam Gülen, die nu eenmaal altijd voor de winnaar gaat. Zolang verwacht kon worden dat Gül het tegen Kilicdaroglu op moest nemen was er geen probleem, maar met de opkomst van Sarigul is een nieuwe situatie ontstaan.

Veel gaat afhangen van de lokale verkiezingen in maart aanstaande. Gaat Sarigul winnen, dan zijn niet alleen de politieke dagen van Kilicdaroglu geteld, maar wellicht ook die van Gül. Hij zou dan het nadeel van Gülens twijfel kunnen krijgen, met een negatief stemadvies van de imam als gevolg.

Statuten

Een ander punt is Erdogans politieke toekomst. Daar bestaat veel onduidelijk over. Hij ambieert het presidentschap, maar alleen binnen een nieuw presidentieel systeem dat hem machtiger maakt dan een president in de VS. Het is twijfelachtig of het zo ver komt. Goed mogelijk dat de benodigde nieuwe grondwet niet op tijd afgerond is. De parlementaire commissie die daaraan werkt kan het namelijk niet eens worden.

Erdogan kan besluiten om Turkije ‘by proxy’[3] als president te regeren. Zoals vroeger Turks president Turgut Özal dat deed met zijn marionet-premier Yildirim Akbulut[4]. Die situatie werd echter gevolgd door de ondergang van Özals Moederlandpartij (ANAP), een les die Erdogan zeker niet zal zijn ontgaan.

Een andere mogelijkheid is dat Erdogan de statuten van de AKP aanpast.  Die weerhouden hem ervan voor de vierde keer premier te worden. De voormalige Amerikaanse ambassadeurs Eric Edelman (die Erdogan ervan beschuldigde een geheime bankrekening in Zwitserland te hebben) en Morton Abramowitz (een gepassioneerd pleitbezorger van Gülen) houden rekening met dit scenario in het rapport From Rhetoric to Reality, Reframing U.S. Turkish Policy dat het Bipartisan Policy Centre in Washington recentelijk publiceerde.

Erdogan moet volgens Edelman en Abramowitz met stevige argumenten komen om de AKP-statuten te wijzigen, vooral omdat hij ze zelf heeft ingesteld, maar het is niet onmogelijk. Hij zou kunnen stellen dat continuïteit van bestuur het landsbelang dient. Wanneer hij daarbij een serie samenzweringstheorieën over het buitenland in stelling brengt, die het altijd goed doen om het Turkse publiek te manipuleren, zou hij in theorie nog een termijn meekunnen.

Sefkat Tepe

Nogal hilarisch is dat de populaire tv-serie Sefkat Tepe (Heuvel van medeleven) op het  Samanyolu-kanaal van de Gülenbeweging gebruikt wordt voor propaganda tegen de AKP. In deze serie wordt de regering gecontroleerd door een (fictieve) ‘donkere raad’.

In de dialoog uit de serie, die ik hieronder heb geplaatst, smeden leden van die raad plannen om ‘de beweging’ (de Gülenbeweging dus) onderuit te halen. Daarbij worden aanwijzingen dat Gülen voor de CHP zou gaan en het vaak aan de Gülenbeweging toegeschreven politieke karakter met kwade opzet van de AKP in verband gebracht.

Heel doorzichtig dat laatste, want om het politieke karakter van de Gülenbeweging in te zien hoef je niet van de AKP te zijn. Daar heeft Gülen zelf voor gezorgd door zich keer op keer aan politieke partijen te binden. Bovendien, in de jaren negentig sloot de rechtse Gülen al aan bij een initiatief tegen communisme, om niet veel later betrekkingen aan te knopen met Alparslan Türkes, de beruchte oprichter van de fascistische Grijze Wolven. Zijn dat geen kenmerken van een politiek karakter?

Sefkat Tepe verwijst verder naar het voornemen van Erdogan om de ‘dershanes’ te sluiten, waarvan er veel in handen van de Gülenbeweging zijn (in dershanes worden leerlingen voorbereid op het toelatingsexamen voor universitair onderwijs). Hier gaat het alleen nog een stap verder. Het is natuurlijk allemaal propaganda, die zeker geen afspiegeling van de werkelijkheid is, of hoeft te zijn. Het toont in ieder geval hoe ver de Gülenbeweging momenteel bereid is te gaan als het om propaganda gaat.

Citaat uit de Turkse tv-serie Sefkat Tepe:

‘Meneer, volgend op uw verzoek hebben we een plan opgesteld om de beweging te politiseren. Daartoe zijn we uitgegaan van twee concepten. Het eerste is gebaseerd op de veronderstelling dat de beweging de politiek zal betreden. Het tweede op geruchten dat de beweging met de oppositie zal samenwerken. Met de hulp van onze vrienden in de media willen we verwarring veroorzaken binnen de publieke opinie en de achterban van de beweging.’

‘We houden de beweging onder druk via kranten en TV en in het bijzonder via de door ons gecontroleerde vrienden binnen de sociale media. We stoken de situatie verder op en zullen het hen moeilijk maken. Zelfs de koppen van de voorpagina’s zijn al klaar. We wachten alleen nog op het groene licht.

‘Heren, zodra de kwestie rond de bijscholingsinstituten is afgerond, komen de studentenhuizen aan de beurt. De studentenhuizen zijn sinds de jaren zestig kweekvijvers voor vrome jongeren. Het zijn in feite geen studentenhuizen, maar slechts huizen die bewoond worden door studenten.’

‘Hoe kunnen we dit aan het publiek verkopen meneer?’

‘Om de bevolking te overtuigen, moet je een onderscheid maken tussen de huizen van gewone mensen en die van studenten. Je moet de mensen overtuigen van het twijfelachtige karakter van de huizen waar studenten wonen. Zo kunnen we erin slagen om de studentenhuizen te ontmantelen die zo’n probleem voor ons zijn.’

De serie wekt dus de indruk dat de sluiting van de ‘dershanes’ de ouverture is tot een aanval door Erdogan op de tot de Gülenbeweging behorende studentenhuizen. Er zijn (vooralsnog) geen aanwijzingen dat Erdogan plannen in die richting heeft, maar het gaat Samanyolu niet te ver om dat via een tv-serie te suggereren.

Turkse Nationale Veiligheidsraad MGK

Wordt vervolgd? Zeker. Zo verscheen op de dag waarop ik dit artikel schreef een artikel in de Turkse krant Taraf over een tegen de Gülenbeweging gericht ‘actieplan’ dat in 2004 werd opgesteld door de Nationale Veiligheidsraad (MGK). Het opmerkelijke is dat het door Taraf onthulde document in dit verband niet alleen werd ondertekend door een aantal militairen en de toenmalige (zeer seculiere) president Ahmet Necdet Sezer, maar ook door premier Erdogan en de huidige president Gül, die toen nog minister van Buitenlandse Zaken was.

Deze onthulling werd door de Turkse media direct opgevat als een volgende fase in het conflict tussen Erdogan en imam Gülen. Het gaat hier echter om een ontwikkeling die nog zo vers is dat ik er de voorkeur aan geef om even te wachten alvorens er dieper op in te gaan. Bovendien zijn er zoveel implicaties aan verbonden dat het afzonderlijke aandacht behoeft. Het onderwerp van mijn volgende artikel voor deze website staat daarmee echter al vast.    

Volg Peter Edel op twitter.

Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, uitgeverij EPO, Antwerpen)

Voetnoten

  • [1]De Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling (AKP) van eerste minister Erdogan is een centrum-rechtse islamitische partij.
  • [2]De CHP is een centrumlinkse sociaal-democratische partij.
  • [3]Door een machteloze stroman op de plaats van de eerste minister onder zijn controle te houden.
  • [4]Ozal was eerste minister van 1983 tot 1989. HIj werd vervolgens president tot aan zijn dood in 1993. Om tijdens zijn presidentschap de reële macht te behouden, zette hij een stroman op de plaats van de eerste minister.

take down
the paywall
steun ons nu!