Het bouwbedrijf Laval liet in 2004 Letse bouwvakkers een school bouwen in het Zweedse Vaxholm, zonder hen het Zweedse minimumloon te betalen. Dit leidde tot een blokkade door de Zweedse bouwvakbond Byggnads en de elektriciensvakbond Elektrikerna.
Dit incident, dat bekend zou komen te staan als ‘Het Vaxholmconflict’, leidde in 2007 tot een uitspraak van het Europese Hof van Justitie, waarin zij bepaalde dat de vakbonden de vrijheid om diensten te verstrekken binnen de EU hadden ingeperkt. In 2010 besloot de Zweedse regering hierop een wetswijziging in te voeren (de zogenaamde wet-Laval), waardoor het lastiger werd voor vakbonden om via collectieve actie de rechten van buitenlandse arbeiders te verdedigen.
De vakbonden werden bovendien door het Zweedse hof gedwongen om ruim drie ton aan schadevergoeding en onkosten voor de rechtszaak te betalen aan Laval.
Zweedse vakbonden krijgen hun gelijk
De Zweedse arbeidersvakbond Landsorganisationen i Sverige (LO) en de bediendenvakbond Tjänstemännens Centralorganisation (TCO) lieten het er echter niet bij zitten en dienden, gesteund door het Europees Verbond van Vakverenigingen (EVV), een klacht in tegen de wet-Laval. Dit zou volgens de bonden in strijd zijn met internationale verdragen met betrekking tot de vrijheid van vereniging.
Afgelopen woensdag oordeelde het Europees Comité van Sociale Rechten van de Raad van Europa in het voordeel van de bonden. De wet-Laval zou geleid hebben tot disproportionele beperkingen van het recht van vakbonden om via collectieve actie betere arbeidsomstandigheden af te dwingen voor arbeiders uit andere EU-lidstaten. De wet zou bovendien op verschillende punten in strijd zijn met het Europees Sociaal Handvest.
Eerder dit jaar bekritiseerde de International Labour Organization (ILO) het inperken van het recht van vakbonden om op te komen voor gastarbeiders door de Zweedse overheid. De ILO raadde Zweden in februari aan om de wet-Laval te herzien en riep tevens op tot een compensatie van de boete die LO en TCO aan Laval moesten betalen.
“Beslissing erkent recht om op te komen voor gastarbeiders”
De jurisprudentie van het Europees Hof van Justitie heeft tot felle kritiek geleid van vakbonden uit heel Europa. Bernadette Ségol, algemeen secretaris van het EVV, is tevreden met de uitspraak van de Raad van Europa.
“De beslissing erkent het recht van vakbonden om op te komen voor gastarbeiders. Het dwingt de Zweedse regering om haar wetgeving en activiteiten aan te passen aan dit vereiste. Bovendien bekritiseert de uitspraak indirect de jurisprudentie van het Europees Hof van Justitie, omdat zij onvoldoende rekening hield met sociale rechten.”
“Hierdoor is er een nieuwe ronde aangebroken waarin wij deze jurisprudentie kunnen aanvechten. Het Hof dient nu haar jurisprudentie te veranderen en de vakbonden alle collectieve rechten te bieden die zij nodig hebben om gastarbeiders op een doeltreffende manier te beschermen.”
Volgens Eva Nordmark, de voorzitter van de Zweedse bediendenvakbond TCO, zal de uitspraak van het Comité de druk op de Zweedse regering opvoeren om de wet-Laval aan te passen. “De Zweedse overheid moet nu aan het Comité voorleggen welke stappen zij zal ondernemen naar aanleiding van dit oordeel”, stellen LO en TCO in een gemeenschappelijk statement.
Nederlands Europarlementariër Dennis de Jong (Europees Unitair Links / Noords Groen Links) noemt het een bizarre situatie dat lidstaten momenteel veroordeeld kunnen worden door de Raad van Europa, terwijl ze een uitspraak van het Europese Hof van Justitie in uitvoering brengen. Hij dringt net als het EVV aan op een ‘sociale vooruitgangsclausule’, die in EU-verband bepaalt dat sociale rechten – zoals stakingsrecht en het recht op collectieve onderhandelingen – altijd voor de interne markt gaan.
