Europese Commissievoorzitter José Manuel Barroso en de Canadese premier Stephen Harper ondertekenden op vrijdag 18 oktober een vrijhandelsverdrag, dat afspraken vastlegt om de wederzijdse handel te stimuleren. Met het akkoord wordt het voor Europese en Canadese bedrijven makkelijker om zaken met elkaar te doen.

Veel producten hoeven nu niet meer in beide landen op veiligheid te worden getest en douanetarieven worden afgeschaft of verlaagd.

Er werd sinds 2009 over dit verdrag onderhandeld, waarbij heffingen op de import van landbouwproducten een twistpunt waren. Met het sluiten van het verdrag mag Canada meer (rund-)vlees gaan exporteren naar Europa, in ruil voor toegang tot de Canadese zuivelmarkt voor Europese bedrijven. 

Los van dit vrijhandelsverdrag met Canada, lopen er onderhandelingen over een soortgelijk vrijhandelsverdrag tussen de EU en de VS. Bij deze onderhandelingen zijn vooral privacy en landbouw heikele punten.

Zo willen de Amerikanen graag dat Europa de markt opengooit voor gemanipuleerde gewassen (GGO’s), terwijl de weerstand tegen GGO’s in Europa groot is. 

Bedrijfsleven kan democratische beslissingen aanvallen

Europees parlementslid Bart Staes (Groen): “Dit akkoord tussen de EU en Canada schept een precedent en doet het ergste vrezen voor de lopende onderhandelingen over een handelsakkoord (TTIP) tussen Europa en de VS. Het is voor het eerst dat een EU-handelsovereenkomst ook bepalingen vastlegt rond de bescherming van investeerders in een zogenaamd investor-to-state dispute settlement (ISDS), dat bepaalt hoe bedrijven landen kunnen aanklagen als zij menen dat bepaalde wetgeving hun investering schaadt.”

Via specifieke arbitrageovereenkomsten in vrijhandelsverdragen of in internationale investeringsverdragen, wordt zo vastgelegd wat de rechten van investeerders op elkaars grondgebied zijn. 

Vermogende bedrijven gebruiken deze arbitrageovereenkomsten om overheden aan te klagen indien zij hun beleid op een dergelijke manier veranderen dat de verwachte winst lager zou kunnen uitvallen – zelfs als deze aanpassingen tot doel hebben de publieke gezondheid of het milieu te beschermen.

Bedrijfsrisico of reden tot aanklacht?

Denk aan het Zweedse energiebedrijf Vattenfall dat via een internationaal handelsverdrag een claim van 3,7 miljard euro heeft ingediend tegen de Duitse staat. Duitsland besloot vanaf 2022 te stoppen met kernenergie, terwijl Vattenfall net voor 700 miljoen heeft geinvesteerd in twee Duitse kerncentrales. 

Plotselinge veranderingen in politieke koers van een land waarin een bedrijf investeert, zouden gezien kunnen worden als een bedrijfsrisico dat nu eenmaal bij ondernemen hoort.

Met een vrijhandelsakkoord kunnen bedrijven dit soort democratische beslissingen via de rechter aanvallen. Staes: “Bedrijven mogen elke overheid of wet aanklagen die een bedreiging vormt voor hun investeringen.”

Juridische sector profiteert

Volgens het raport ‘Profiting from injustice‘ van Corperate Europe Observatory (CEO) en Transnational Institute (TNI), waren er eind 2011 wereldwijd meer dan 3.000 internationale investeringsverdragen, die een enorme groei aan juridische claims bij internationale hoven van arbitrage tot gevolg hadden.

De kosten van deze juridische zaken kunnen enorm oplopen voor overheden, wat tot gevolg heeft dat sociale en milieuwetgeving wordt afgezwakt en de belastingdruk wordt verzwaard, vaak in landen met zorgwekkende sociaal- economische omstandigheden. 

“Race to the bottom”

Staes: “Ook het nu afgesloten vrijhandelsverdrag met de Canadezen opent de deur naar een dergelijke race to the bottom als het gaat om algemeen beleid. Een concrete zorg is bijvoorbeeld de Europese regels over kwaliteit van brandstoffen.”

“Die bepalen onder andere dat brandstoffen die gewonnen worden via milieuvervuilende teerzanden niet in de EU verkocht kunnen worden. Canada kan dit verbod met dit verdrag in de hand aanklagen.”

Tot slot is er een zorg voor Europese landbouwers en voedselkwaliteit. Staes: “De bepalingen rond landbouw vormen een risico voor kleinschalige boeren in Europa. Dit verdrag staat Canada toe om veel grotere volumes rundvlees en varkensvlees naar de EU te exporteren, terwijl boeren hier al onder druk staan.”

Nu de Amerikaanse shutdown van overheidsdiensten voorbij is, is de verwachting dat de tweede ronde van de onderhandelingen over een vrijhandelsakkoord met Europa snel opgestart zullen worden.