Maandag 21 oktober vond een unieke interparlementaire conferentie plaats over de regionalisering van de wapenhandel in België. Uniek omdat er op tien jaar tijd nooit ten gronde is gedebatteerd door volksvertegenwoordigers aan weerszijden van de taalgrens over dit thema. Het Vlaams Vredesinstituut en GRIP openden hiermee het debat over de lacunes in de huidige wetgeving, zowel op federaal, Vlaams, Brussels en Waals niveau. http://www.standaard.be/cnt/dmf20131021_00801860

Tijdens het politieke debat legde ik de nadruk op de grote impact van de Europese regelgeving inzake wapenhandel, een verschuiving van bevoegdheden met grote gevolgen. In België en Vlaanderen in het bijzonder is immers veel strijd geleverd om een beter inzicht te verkrijgen hoe met wapens wordt omgegaan.

Die evolutie naar meer openheid is een goede zaak maar dreigt opnieuw verloren te gaan. Omdat we op vlak van wapenhandel bevoegdheden verliezen aan Europa zal ons inzicht verzwakken. Europa legt immers de lat op een niveau waar iedereen over kan, met nadruk op de economische belangen die domineren op de ethische aspecten en de conflictbeheersing.

Daardoor zijn de Europese regels permissiever dan de Vlaamse, Brusselse en de Waalse. “In de intracommunautaire handel wordt vaak pas achteraf [a posteriori] gerapporteerd. Die rapportage is in Vlaanderen veel beter, maar dreigt die nu ernstig achteruit te gaan.”

Er zijn er momenteel vijf punten waar nog moet aan gewerkt worden:

1. De criteria met betrekking tot mensenrechten en conflictbeheersing moeten verstrengd worden, meer bepaald door het causaliteitsprincipe te vervangen door het voorzorgsprincipe. Lever geen wapens als er een risico bestaat dat er ernstige mensenrechtenschendingen zijn.
2. Er moet een strengere regelgeving komen voor de wederuitvoer. De VS staat niet bekend als vredesduif, maar heeft wel veel striktere regels. Waarom zouden wij dat dan niet doen? De VS heeft een sterk uitgewerkt controlesysteem dat controles uitvoert via steekproeven in de consulaten, en bovendien op het terrein controles uitvoert. Europa moet een gelijkaardig systeem opbouwen, maar daarvoor is een echt buitenlandbeleid nodig. Europa blijft in een paradox steken: de EU is opgericht om de vrede te bewaren, maar is niet in staat om vrede in de wereld te verspreiden. Zolang de Amerikaanse trouw in de NAVO primeert, zal er in de EU dan ook niets veranderen.
3. Zowel het federale als de regionale niveaus moeten veel actiever zijn op het Europese vlak bij het bepalen van de standpunten. Ons land ‘volgt’ de grote Europese landen, maar het heeft potentieel om meer te wegen op het beleid. Ook de Vlaamse regering evolueert langzaam van een voorloper naar een volger. Onze politici moeten op Europees niveau hun rol opnemen. De herdenking van 100 jaar Wereldoorlog I is daartoe een prima aanleiding.
4. Er moet een goed samenwerkingsakkoord komen rond dual use en nucleair materiaal.
5. Tot slot moet er op korte termijn een kader komen rond tussenhandel, momenteel nog een grote lacune in de wetgeving. 

De rode draad doorheem die punten is een versterkt inzicht in de handel met wapens. Vaak primeren economische belangen op overwegingen rond veiligheid, mensenrechten en conflictpreventie. Ik zie daar geen tegenstrijdigheid in. Wat stellen we immers vast? Dat een strikte regelgeving de belangen van bedrijven niet noodzakelijk schaadt.