United Fruit Company - Chiquita
Nieuws, Politiek, Kolonisatie, Multinationals, Landroof, Guerrilla, Bananenrepubliek, Grootgrondbezit, Guerrillastrijd -

Golven van massale grondroof in Guatemala

'Omdat honger een onrecht is'. Dat wordt de slogan van de 11.11.11-campagne. Vandaag lijden nog altijd miljoenen mensen honger. Een van de belangrijkste oorzaken is dat de boerenbevolking wereldwijd geen toegang krijgt tot grond. Die wordt ingepalmd door grootgrondbezitters of multinationals. In Guatemala is dat overduidelijk. De geschiedenis van het land kan voor een deel geschreven worden vanuit een reeks opeenvolgende golven van massale grondroof.

vrijdag 4 oktober 2013 14:00
Spread the love

In 1524 vielen de Spanjaarden het huidige Midden-Amerika binnen. De Mayabevolking leefde verspreid naast de zaaivelden. De veroveraars dreven hen samen en verplichtten hen dorpen te bouwen waarin ze verplicht werden te leven als in open gevangenissen.

Stukjes grond rondom de dorpen moesten ervoor zorgen dat ze konden overleven. Ze werden gereduceerd tot slaven en opgeëist om te werken op de vrijgekomen terreinen, die de Europeanen zich toegeëigend hadden.

Op die plantages werden vooral de añilplant gekweekt, waaruit de blauwe indigoverfstof gewonnen werd, en de cactussen waarop de cochenilleluis gedijde en waaruit de rode verfstof voortkwam. Deze kleurstoffen gingen massaal de oceaan over voor het verven van de textielproducten in de Europese fabrieken.

Ook suikerriet en tarwe werden gekweekt. De Spaanse veroveraars aten geen maïs.

Dat was de eerste massale grondroof

Na vele jaren waren het niet meer de Spanjaarden die heersten in het land, maar de zogenoemde Creolen, de achterachterkleinkinderen die Spanje niet eens kenden. In 1821 scheurden ze zich los van de macht van Madrid. Lokale, niet-georganiseerde indiaanse opstanden braken regelmatig uit, maar werden telkens bloedig onderdrukt.

In 1871 kwam in Guatemala voor het eerst een liberale regering op de proppen en voerde een aantal belangrijke hervormingen uit. Met lede ogen zagen de nieuwe bewindslieden hoe ‘s lands economie slabakte vanwege de traditionele aanpak van de conservatieve landeigenaars.

Vooral in het noorden van het land verhandelde de regering uitgestrekte landerijen aan Duitse kolonisten. Daar leefde de lokale Quechí-bevolking, van vader op zoon bewerkten zij het land. De inwoners werden opzij geduwd. Met hun kapitaal brachten de Duitsers een nieuw exportgewas, de koffie en dus nieuwe inkomsten voor het land binnen.

Dat was de tweede massale grondroof

Een paar dictators volgden elkaar op. Zij verkwanselden nog maar eens enorme landerijen ditmaal aan de Amerikaanse bananenmaatschappij Chiquita. Haar macht was verpletterend. In 1904 leverde de toenmalige dictator Manuel Estrada Cabrera de spoorwegen, de elektriciteitsmaatschappij en de haven Puerto Barrios, gelegen aan de Atlantische Oceaan, aan de Amerikaanse maatschappij uit.

Begin de jaren vijftig van vorige eeuw slaagde de bananenmaatschappij er in de grootste grondeigenaar van Guatemala te worden.

Dat was de derde massale grondconcentratie

“Tot 1944 waren we een staat binnenin een buitenlandse maatschappij. Een bananenrepubliek met de vrijheid van Jonas in de buik van het monster.”  Luís Cardoza y Aragón – Guatemalteekse auteur

Maar in 1944 kwam voor de eerste keer een democratische regering aan de macht. Twee opeenvolgende presidenten bevorderden de belangen van de arbeiders en de boerenbevolking. Onder meer wetten die gronden toegankelijk moesten maken voor de boerenbevolking werden in het Congres goedgekeurd.

Het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken, de CIA en de multinational Chiquita sloegen de handen in elkaar en brachten de democratische regering in 1954 ten val. De daaropvolgende pro-Amerikaanse regering schroefde de hervormingen terug en herstelde de vroegere situatie in het voordeel van de grootgrondbezitters.

Sindsdien werd het spook van om het even welke vorm van mogelijke ‘landhervorming’ een obsessionele nachtmerrie en taboe voor de grootgrondbezitters.

De corruptie van de volgende regeringen was zo ontzaglijk dat een deel van de officieren van het leger het niet langer kon aanzien. Ze kwamen in opstand, maar werden verslagen door de trouw gebleven troepen. Enkelen van de opstandelingen doken onder en stichtten de eerste guerrillagroepen.

Regelmatig bestookten ze het leger. Pas in het begin van de jaren zeventig legden ze zich ook toe op politiek vormingswerk en creëerden op die manier een brede volksbasis. Als reactie op dit gevaar gijzelde het leger de staat. De legerofficieren controleerden volledig de politiek en de samenleving.

Ze gingen over tot een ware genocide en vermoordden meer dan 200.000 personen. Ondertussen maakten ze van hun macht gebruik om beslag te leggen op landerijen in het noordoosten van het land.

Dat was de vierde massale grondroof

Einde 1996 maakte de ondertekening van de vredesakkoorden een eind aan het intern gewapend conflict. In die vredesakkoorden werden naast sociaal-culturele, vooral economische afspraken geformuleerd, onder andere de toegang tot grond voor de landbouwbevolking en rechtvaardige lonen voor arbeiders.

Ondertussen heeft onder andere Europa dorst gekregen naar ‘bio-energie’. Grondbezitters in Guatemala lieten zich niet onbetuigd en gingen over tot massale productie van suikerriet en Afrikaanse palmnoten. Dit proces gaat nog altijd gepaard met – dikwijls gewelddadige – ontruimingen van boerenfamilies, die van vader op zoon soms eeuwenlang op bepaalde landerijen leven.

Daarmee is vandaag de vijfde grondroof volop bezig

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!