Bij de persconferentie van het klimaatrapport van de Verenigde Naties, op 27 september, deed Rajenda Pachauri, de voorzitter van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), een opmerkelijke uitspraak: “Gezien de urgentie van de klimaatproblemen waar we nu voor staan, kan er alleen door de markt een reactie worden gegeven die snel en omvangrijk genoeg is.”

Teruglopende subsidies

Op individueel niveau stimuleren overheden het maken van duurzame consumentenkeuzes niet zoveel als ze zouden kunnen. Wie zonnepanelen op zijn dak wil, moet om te beginnen zelf heel wat werk verzetten om er achter te komen welke panelen de beste prijs-kwaliteitverhouding hebben.

Vervolgens start de zoektocht naar financiering. Consumenten kunnen zelf de volle mep neertellen, of de papiermolen betreden die overheidssubsidie heet. Subsidies voor zonnepanelen verschillen per project, gemeente, provincie en gewest.

Bovendien dalen de subsidies, waardoor het aantal installaties het afgelopen jaar afnam. Uit cijfers van de Vlaamse energieregulator Vreg blijkt dat er in 2011 85.000 pv-installaties werden geïnstalleerd, in 2012 ging het om 42.000 installaties.

En: als de zonnepanelen eenmaal geïnstalleerd zijn, komen er ook nog keuringen, het aanmelden van de zonnepanelen bij de netbeheerder, de toekenning van groenestroomcertificaten en uitbetaling door de netbeheerder om de hoek kijken. Dat laatste verloopt niet altijd even soepel.

Wij Willen Zon

De markt lijkt nu in te springen op het bereikbaarder maken van zonnepanelen. Nederlandse duurzaamheidsorganisatie Urgenda (die in september de Nederlandse staat dagvaardde wegens een laks klimaatbeleid), probeerde in 2010 met zoveel mogelijk Nederlanders collectief zonnepanelen in te kopen. Zonder overheidssubsidies wist Urgenda voor 50.000 mensen zonnepanelen te kopen, voor een derde van de marktwaarde.

De actie, getiteld Wij Willen Zon, kon ook op kritiek rekenen: Nederlandse installateurs waren het er niet mee eens dat er panelen in China waren ingekocht voor prijzen die commercieel niet haalbaar zijn. De actie zou bedrijven in de problemen brengen. Daarnaast zouden installateurs door de lage prijzen die Urgenda voor de installatie bedongen had, geen goed maatwerk en advies voor de kopers van de panelen kunnen waarborgen.

Zelf in elkaar zetten niet nodig

En nu waagt IKEA zich op de zonnemarkt. Zal dit de aanschaf van zonnepanelen voor iedereen bereikbaar maken? De panelen passen alvast in een plat pakketje. Verder wijkt de keten met de zonnepanelen af van haar gebruikelijke concept met woordloze instructieboekjes: de panelen worden door een installateur geplaatst en dat is, samen met onderhoud en energiemonitoring, bij de prijs inbegrepen.

IKEA’s hoofd duurzaamheid, Steve Howard, vertelde persbureau AP dat de prijzen van zonnepanelen genoeg zijn gedaald in de afgelopen jaren en dat “dit het juiste moment is voor consumenten om in te stappen.”

Na 7 jaar rendabel

Het proefproject loopt voorlopig alleen in het Verenigd Koninkrijk, waar een standaardpakket van 18 panelen voor bijna 6.800 euro over de toonbank gaat. Een gemiddeld huishouden zou de kosten er in ruim zeven jaar uitgehaald hebben. Ook deze panelen worden in China gemaakt, door het Chinese concern Hanergy, en vervolgens in Duitsland geassembleerd.

In het Verenigd Koninkrijk ligt de aankoop van zonnepanelen wat gemakkelijker: consumenten kunnen een systeem kopen zonder van te voren kosten te maken. De overheid wordt na aankoop gespreid terugbetaald. Overtollige opgewekte energie kan terug worden geleverd en verkocht aan het net.

In 2012 liep het proefproject op kleinere schaal in het Lakeside-filiaal van IKEA in London. Daar ging elke dag een pakket zonnepanelen over de toonbank.

“IKEA kan verschil maken”

David Thomas, adviseur van het Britse Low Carbon Hub, schreef in The Ecologist: “Competitief geprijsde hernieuwbare energieproducten, gepromoot door bedrijven zoals IKEA, kunnen echt een verschil maken.”

“Door het gesprek weg te halen bij de overheid, die zijn eigen agenda heeft, kan IKEA veel doen voor de massale aantrekkingskracht van duurzame energie. IKEA heeft natuurlijk zijn eigen commerciële agenda, maar aangezien die agenda het definiëren van de waarde van haar producten betreft, kan zonne-energie als gevolg daarvan in de lift komen te zitten.”

Voorlopig niet in België

Of de verkoop van zonnepanelen bij IKEA in België zonder vergelijkbare subsidies ook zo’n vaart zou lopen, valt nog te bezien. Voorlopig zullen de zonnepanelen nog niet naast de Billy-boekenkast in Belgische IKEA-filialen verschijnen.

Een woordvoerder van IKEA België laat weten: “Dit is momenteel een project dat op ‘proef’ loopt in Groot-Brittannië. Dat betekent ook dat er nog geen concrete plannen zijn om de verkoop van zonnepanelen te starten in andere landen, noch in België. Dit proefproject past in de bredere duurzaamheidstrategie van IKEA. We willen zoveel mogelijk mensen de kans geven om een duurzamer leven thuis te leiden en daarvoor betaalbare oplossingen aanreiken.”