‘The Purge’: een rondje kansarmen afslachten
Nieuws, Cultuur, Recensie, Geweld, VS, Inkomensongelijkheid, Horrorfilm, Filmrecensie, Politieke film, James DeMonaco -

‘The Purge’: een rondje kansarmen afslachten

Meer en meer politiek geladen films zorgen voor een fris geluid in onze bioscopen. Na de halve Occupy-popcornmovie 'Elysium' zijn er nu 'The East' en 'The Purge'. Respectievelijk een thriller over een collectief ecoterroristen die CEO's straffen voor hun misdaden en een horrorfilm over institutioneel geweld, racisme en inkomensongelijkheid.

woensdag 25 september 2013 10:35
Spread the love

De vader van een verkracht meisje, van wie ook de tong uitgerukt en de handen afgehakt werden, neemt wraak. Hij snijdt de keel van de schuldigen over terwijl het meisje het bloed opvangt in een kom die ze tussen haar armstompjes knelt.

Is dit de plot van een goedkope horrorfilm genre You’re next of Texas Chainsaw 3D? Of een ideetje voor een nieuwe aflevering van de Saw-franchise? Nee, gewoon het verhaal van William Shakespeares drama Titus Andronicus.

Het is opmerkelijk hoe de mens door de eeuwen heen gefascineerd bleef door verschrikkelijke dingen, door geweld en monsters. In Griekse mythes worden mensen verminkt, vermoord, levend gekookt en opgegeten. Middeleeuwse heiligenverhalen bulken van lijden en martellingen. Sprookjes draaien vaak rond psychopaten (Blauwbaard) en kinderlokkers (Roodkapje).

Literaire klassiekers zoals Dracula (Bram Stoker), Frankenstein (Mary Shelly), The Duchess of Malfi (John Webster) en Le Phantôme de l’Opéra (Gaston Leroux) worden bevolkt door monsters.

In het Parijse ‘Théâtre du Grand Guignol’ van Max Maurey gaat het er weinig zachtzinnig aan toe en de Franse filmpionier Georges Méliès draait in 1896 de eerste (korte) horrorfilm: Le Manoir du diable.

Angst en gruwel in het donker

Het horrorgenre zou allerminst marginaal blijven in de loop van de filmgeschiedenis. Specifiek aan horrorcinema is dat het gaat om verontrustende films die angst, gruwel en walging trachten te creëren bij in het donker ‘opgesloten’ kijkers.

Horrormakers voeren een spel op van fascinatie en afkeer, spektakel en morele veroordeling, verontrusting en geruststelling. Ze manipuleren angstreflexen. De horrorfilm speelt in op de donkere kant van het leven, op verboden en verdrongen gevoelens, op onderliggende angsten (dood, verminking, seksualiteit, identiteitsverlies), op vervreemding en onzekerheid én op schrikwekkende gebeurtenissen.

Horrorfilms zijn steevast entertainment, maar in crisisperiodes houden ze tegelijk ook de maatschappij een spiegel voor via metaforische verhalen. De betere genreoefeningen worden dan fraaie staaltjes politieke cinema. Soms via verborgen boodschappen, af en toe heel nadrukkelijk.

Zo sijpelen tijdens de paranoïde jaren vijftig in de Amerikaanse angsten (voor de atoombom, voor het communisme) en onzekerheden (maatschappelijke veranderingen door de opkomst van de middenklasse) door in films zoals The Thing, The Fly en Creature from the Black Lagoon. Terwijl Invasion of the Bodysnatchers een verkapte kritiek is op de communistenjacht van McCarthy & co.

In de jaren zestig reageert George A. Romero op Vietnam en Amerikaanse rassenrellen in de zombieklassieker Night of the Living Dead. De filmmaker zou later overconsumptie (Dawn of the Dead), de ontwikkeling van Ronald Reagans militair-industrieel complex (Day of the Dead) en de oorlogslogica van George Bush (Land of the Dead) op de korrel nemen.

Nadat tijdens de gouden jaren zeventig en tachtig heel wat onafhankelijke cineasten (Larry Cohen, David Cronenberg, Wes Craven, Joe Dante) voor complexe politieke horror tekenden, ging het via humor tijdens de jaren negentig en sadistisch geweld in het nieuwe millennium serieus bergaf.

Met als dieptepunt een reeks zielloze remakes van subversieve klassiekers zoals The Hills Have Eyes, Halloween, The last house on the left en The Texas Chainsaw Massacre. Game-achtig, sadistisch spektakel met nul procent maatschappelijke relevante.

Politieke metaforen

Nu is het angstig afwachten om te zien of de Carrie-remake van Kimberly Pierce (Stop-Loss) dezelfde weg opgaat, maar er is wel duidelijk iets aan het keren. Films zoals Elysium (Neill Blomkamp), The East (Zal Batmanglij) en The Purge (James DeMonaco) zijn politieke films. Politieke actiefilms in genre-jasjes; respectievelijk sciencefiction, thriller en horror.

De brutale horrorthriller The Purge is niet bepaald een subtiel of cliché-arm werkstuk, maar regisseur-scenarist James DeMonaco (regisseur van Staten Island en scenarist van de verdienstelijke Assault on Preccinct 13-remake) poogt wèl zijn gruwelverhaal enige diepgang te geven.

Zijn dystopische satire, met Ethan Hawke en Lena Heady in de hoofdrollen, speelt in de niet zo verre toekomst (2022) waar een niet-verkozen regering (de New Founding Fathers) de Amerikaanse droom zo herdefinieert dat de basis ervan het ‘offeren’ van een lagere ‘wegwerp’-klasse is.

Tijdens de 12 uur van de jaarlijkse ‘Purge’, de ‘zuivering’, op 21 maart krijgen de burgers een vrijgeleide om te moorden en te verkrachten. Leden van de overheid zijn echter immuun en de gegoede klasse kunnen zich beveiligen en vanuit hun ‘vestingen’ via live-stream the hunt volgen. Waardoor economisch zwakkeren (armen, daklozen) de belangrijkste, kwetsbare prooi worden.

The Purge focust op het gezin Sandin, welgestelde burgers die zich dankzij hun beveiligingssystemen (vader klimt op de maatschappelijke ladder als succesvolle verkoper van deze systemen) veilig achten in hun huis en voorstanders zijn van de Zuiveringsnacht.

Maar dit jaar verloopt alles niet zo probleemloos voor vader, moeder en de kinderen. Het vriendje van dochterlief blijkt boos op pa en wanneer de pacifistische zoon een opgejaagde zwarte, dakloze oorlogsveteraan (Edwin Hodge) binnenlaat, start een bende Purgers een beleg gevolgd door een invasie. En dan liggen er ook nog jaloers buurtbewoners op de loer.

Wat volgt is een bloederige fysieke beproeving, maar vooral ook een test voor het karakter, de kritische zin en de morele waarden van elk gezinslid. De home invasion is tegelijk ook een drama dat inzoomt op de onzekerheid van de middenklasse, de grote ongelijkheid in de samenleving en de verankering van racisme en geweld in de Amerikaanse cultuur.

Geweld en inkomensongelijkheid

The Purge is een existentieel drama over geweld – de gezinsleden ontdekken dat rechtvaardigheid en pacifisme relatieve begrippen zijn wanneer de dood reëel wordt – maar het is ook een politieke allegorie die illustreert hoe geweld verstrengeld is met de Amerikaanse ziel en met het Amerikaanse maatschappelijke bestel.

De rituele ‘zuivering’ is een middel om de tot toenemend geweld en armoede leidende economische crisis te bekampen. De purge fungeert als jaarlijkse uitlaatklep voor woede, frustratie en gewelddadigheid. Het is een geweldorgie die er volgens de overheid en de media voor zorgt dat de misdaad daalt en de economie bloeit.

Maar kritische (radio)stemmen counteren dat het ware doel van de zuivering het elimineren van ‘niet-productieve’ burgers is en dat de echte slachtoffers kansarmen zijn die zich geen bescherming (geen illusie van bescherming zoals zal blijken) kunnen veroorloven.

Het is een standpunt dat James DeMonaco duidelijk deelt. Het gezin Sandin behoort tot de blanke middenklasse en woont in een WASP-buurt terwijl de purgers rijke, verwende blanke jongens en meisjes zijn. Het morele centrum én grote slachtoffer van de film is een Afro-Amerikaan die een buitenstaander is in de blanke microkosmos.

DeMonaco geeft aan dat het belangrijkste conflict niet de confrontatie met een vijand van buitenaf is, maar die met de eigen arme medeburgers. De psychopatische blonde purge-leider omschrijft zijn volgelingen als ‘the haves’ en hun prooi als een ‘pig’ en ‘social parasite’.

Een reflex die niet enkel leeft bij de ‘gekke’ jongeren, maar ook bij de ‘normale’ conformistische burgers. Ook al komt er bij hen ook afgunst voor de uiterlijke tekenen van rijkdom (de ‘uitbouw’ van de woning van de Sandins) kijken.

The Purge maakt – toegegeven, weinig subtiel – duidelijk dat de grote inkomensongelijkheid in de VS (en daarbuiten) een groot onrecht en een even groot gevaar is. Een verdeelde samenleving is een wankele samenleving die pijlsnel richting afgrond stormt. Vooral ook omdat geweld er geïnstitutionaliseerd is en gericht op (economisch) zwakkeren.

Het slot van The Purge is gepast onheilspellend. Het gevaar is (lijkt) afgewend en de vrede teruggekeerd, maar de Sandins beseffen maar al te goed dat hun gewelddadig pacifisme problematisch is. Er is niets opgelost zolang het systeem niet veranderd is.

Meer nog, de gevoelens van haat, woede en agressie zijn enkel versterkt door de geweldorgie. De Amerikanen zijn hun onschuld kwijt en hun droom is een nachtmerrie geworden.

take down
the paywall
steun ons nu!