Duitsland heeft de voorbije decennia radicaal de keuze gemaakt voor een energierevolutie. En met succes. De groene economie in Duitsland boomt en zorgt voor nieuwe welvaart en jobs. Terwijl dit model wereldwijd navolging krijgt, blijft het wachten tot ook in eigen land de bakens echt worden verzet.

Het Duits succes was het gevolg van bewuste politieke keuzes. De beslissende omslag kwam er tijdens de rood-groene regeringen Schröder/Fischer tussen 1998 en 2005. In 1999 werd gekozen voor een groene belastingshervorming. Daarmee werd de grondslag gelegd van de groene omwenteling. In 2000 volgde de Hernieuwbare Energie Wet. Samen zorgden ze voor wat nu bekend staat als de Energiewende, de energierevolutie in Duitsland.

Groene belastinghervorming

De invoering van een CO2/energie-taks in 1999 was een eerste stap naar een meer ecologische economie met aanzienlijke winsten op het vlak van energiebesparing, de snelle ontwikkeling van hernieuwbare energieën, een alternatieve financiering van de sociale zekerheid en  de creatie van duizenden nieuwe arbeidsplaatsen.

In België legden de groene partijen al in 1992 bij de onderhandelingen van het Sint-Michielsakkoord een voorstel van CO2/energie-taks op tafel. Maar de andere partijen zagen dit niet zitten en aanvaardden enkel een reeks ecotaxen op o.m. wegwerpverpakkingen. Deze ecotaxen hadden niet eenzelfde structureel karakter en werden in de loop de jaren stelselmatig uitgehold. België heeft nu nog steeds zowat het laagste aandeel aan milieutaxen van alle EU-landen.

Hernieuwbare energiewet

In 1990 zorgde een alternatieve meerderheid in het Duits parlement voor de goedkeuring van de stroominvoerwet. Met deze wet moest stroom uit hernieuwbare energie toegelaten worden tot het net en werden er minimale vergoedingen voor betaald. Een absolute primeur, en een model dat nadien wereldwijd opgang zou maken.

In 2000 verving de rood-groene regering Schröder/Fischer deze eerste wet door de Hernieuwbare Energiewet. Deze wet voerde gedifferentieerde tarieven in per technologie, voorzag in vaste terugleververgoe-dingen voor de levering aan het net, langlopende contracten, waarbij de vergoedingen wel degressief waren, dus verminderden in de tijd. Van bij de aanvang werd duidelijk gesteld dat de kost zou gedragen worden door alle consumenten via de stroomprijs. Deze wet zorgde voor een boom van hernieuwbare energie in Duitsland en het systeem van de zogenaamde feed-in-tarieven werd wereldwijd gekopieerd.

In Vlaanderen werd onder Minister van Energie Steve Stevaert op 17 juli 2000 het Elektriciteits-decreet goedgekeurd. Met dit decreet werd ook de productie van groene stroom bevorderd. Maar niet via een feed-in-systeem. Wel via een veel ingewikkelder systeem van quota voor de producenten en de afgave van  groenestroomcertificaten.

Ook deze regeling zorgde voor een ontplooiing van groene energie. De steun voor groene stroom moest door het grote succes zelfs verschillende keren aangepast worden omdat de kosten de pan uit rezen. In Vlaanderen is de steun volgens de sector nu wel beneden een leefbaar minimum gedaald. Bovendien dreigt heel het systeem vast te lopen in complexiteit en juridische betwistingen. 

De doorbraak van de energierevolutie

De Duitse Hernieuwbare Energiewet werd een succesverhaal zonder voorgaande. In 2012 was een kwart van het bruto binnenlands stroomverbruik in Duitsland afkomstig van hernieuwbare energie. Van het totaal energieverbruik werd in 2012  al 12,6 % geleverd door hernieuwbare bronnen. In 2012 werkten maar liefst 377.800 mensen in de sector van de hernieuwbare energie. Het totaal aantal groene jobs in Duitsland werd voor het laatst officieel berekend voor het jaar 2008 en bedroeg toen 2 miljoen jobs of 4,8% van het aantal jobs in Duitsland.

Na de kernramp van Fukushima werd Duitsland overspoeld door een nieuwe golf van anti-nucleair protest. Merkel, die eerst nog wou gaan voor een verlenging van de levensduur van de kerncentrales, koos eieren voor haar geld. Zeven kerncentrales werden stil gelegd.  Na deze principiële beslissing was Merkel wel verplicht om ook voluit te gaan voor de “Energiewende”.

De Duitse regering wil nu dat tegen 2020 35% van de stroom hernieuwbaar is. Tegen het midden van de eeuw zou dan 80% van de elektriciteit groen kleuren. Duitsland wil dat zijn uitstoot van broeikasgassen in 2020 niet twintig maar veertig procent lager ligt dan in 1990. Het meest ambitieus is Duitsland inzake energiebesparing: het primaire energieverbruik moet in 2020 twintig procent lager liggen dan in 2008 en in 2050 de helft lager.

België trappelt ter plaatse

In België woedde ook lange tijd de discussie over de levensduurverlenging van de kerncentrales. De huidige regering Di Rupo keurde een compromis goed waarbij Tihange 1 langer open blijft, maar de oudste reactoren in Doel toch in 2015 gesloten worden. De signalen die de regering uitstuurt rond kernenergie waren dus erg dubbelzinnig. Een duidelijke keuze voor een omslag naar hernieuwbare energie zoals in Duitsland blijft uit.

België heeft enkel de ambitie om de door Europa opgelegde doelstelling van 13% hernieuwbare energie in 2020 te halen. Op dit moment haalt men rond de 5%. Het Federaal Planbureau maakte samen met het Vlaamse VITO en het Waalse ICEDD een studie die aantoont dat 100% hernieuwbare energie in België mogelijk is tegen 2050.  De vraag is echter of men op basis van deze studie ook echt nieuwe beleidslijnen wil gaan uitzetten. Het feit dat er in België al veel tijd is verloren, mag geen excuus zijn om nu nog meer tijd te verliezen, integendeel.

Johan Malcorps

Fractiesecretaris Groen in het Vlaams Parlement

Deze bijdrage is een verkorte versie van het artikel dat verschijnt in het nieuwe nummer van het tijdschrift Oikos (www.oikos.be).