Tegenstanders van fracking protesteren (Foto: Flickr Creative Commons, Credo)
Nieuws, Economie, Milieu, België, Nederland, Analyse, Fracking, Burgerprotest -

Fracking: binnenkort in een achtertuin bij u in de buurt?

Het feest van de goedkope olie is voorbij en in navolging van de VS grijpt Europa naar fracking om onconventionele fossiele brandstoffen uit de ondergrond te persen. De Nederlandse regering buigt zich op 19 september weer over het onderwerp en ook in Vlaanderen duikt het f-woord steeds vaker op.

donderdag 19 september 2013 10:00
Spread the love

De eerste keer dat schaliegas en -olie in de Vlaamse pers worden vermeld is eind 2007. In april 2008 schrijft zakenkrant De Tijd over het ontginnen van methaangas uit Vlaamse en Waalse steenkoollagen of mijnen.

Gazet van Antwerpen kondigt op 23 september 2008 de start aan van een zesjarig Europees onderzoek naar schaliegas dat aanvangt in januari 2009. Volgens de krant is er, wat België betreft, enkel schaliegas te vinden in de Gaume, in het uiterste zuiden van de provincie Luxemburg.

Vanaf 2010 zien we een eerste sterke toename in de berichtgeving over onconventioneel gas. De ervaringen van schaliegas in de Verenigde Staten geven Europa het nakijken. Maar de verwondering van de ene, om de lage energieprijzen en de belofte van verhoogde werkgelegenheid, botst op het scepticisme van de ander, onder meer omwille van de milieu-impact.

Controversieel

Op 30 april 2011 kondigt De Tijd aan dat de Limburgse Reconversiemaatschappij (LRM) in een joint venture (‘Limburg Gas’) stapt met het Australische Dart Energy. Samen willen ze speuren naar aardgas in de oude steenkoolbekkens in Limburg.

Voorzitter Stijn Bijnens legt uit dat Limburg Gas niet de intentie heeft om naar schaliegas te speuren. Zich bewust van de controversiële aard van schaliegas wil Bijnens de grond voor verdere insinuaties wegnemen. Limburg Gas kondigt aan zich niet te zullen beperken tot de oude Limburgse mijnconcessies: ook het Kempense steenkoolbekken zal worden onderzocht, want gaswinning zou er economisch haalbaar zijn.

Opsporings- en winningsvergunningen

Een jaar later geeft Dirk Draulans in Knack een stand van zaken omtrent de gaswinning in België. Het artikel maakt vermelding van het decreet van de Vlaamse regering inzake de natuurlijke rijkdommen in de diepe ondergrond dat sinds 6 september 2011 van kracht is. Het decreet omvat de regels voor het opsporen en winnen van koolwaterstoffen (zoals gas) en voor het aanvragen van opsporings- en winningsvergunningen.

Koen Nulens van de Limburgse Reconversiemaatschappij is lyrisch over de verwachtingen, maar beseft dat ook het publiek moet worden overtuigd. Net als zijn collega Bijnens benadrukt hij dat er geen sprake is van schaliegasontginning. 

Draulans geeft in zijn artikel echter aan dat de bevoegde instanties geheimzinnig doen wanneer er gepolst wordt naar fracking in Vlaanderen. Hij geeft aan dat fracking ook in ons land niet uit te sluiten is, aangezien BasGas Energy Netherlands net over de grens een concessie heeft aangevraagd om schaliegas te winnen.

Shell opent jacht op Belgisch schaliegas’

In januari 2013 meldt De Morgen dat Limburg Gas een opsporingsvergunning heeft aangevraagd bij Vlaamse minister van Leefmilieu, Joke Schauvliege, bevoegd voor de diepe ondergrond. Het nieuws werd door commercieel directeur van LRM, Jeffrey Alenus, bevestigd. Mits de vergunningstoekenning verwacht hij een eerste boring pas tegen eind 2014. Zijn de resultaten positief, dan volgt de industriële gaswinning tegen 2019.

Begin februari 2013 kopt diezelfde krant op haar voorpagina ‘Shell opent jacht op Belgisch schaliegas’, waarmee het de intentie lijkt te hebben het maatschappelijk debat aan te wakkeren.

Het nieuws wordt echter ontkend door minister Schauvliege en door Shell zelf.

Verkeerd geïnterpreteerd 

Later geeft ook geoloog Rudy Swennen van de KU Leuven aan verkeerd te zijn geïnterpreteerd. Niettemin lokt het akkefietje van De Morgen debat uit in het Vlaams parlement. Hermes Sanctorum (Groen) laakt de afwachtende houding van de Vlaamse regering en pleit voor een proactief overheidsoptreden en het organiseren van een inclusief maatschappelijk debat.

Swennen valt Sanctorum bij en pleit voor een breed debat over wat we met onze ondergrond willen aanvangen. Milieuorganisaties Climaxi vzw en Friends of the Earth eisen een onmiddellijk verbod op proefboringen naar schaliegas. Parlementsleden van regeringspartij CD&V, zoals Robrecht Bothuyne, willen eerst de resultaten van het wetenschappelijk onderzoek afwachten alvorens het debat maatschappelijk te voeren.

Midden april 2013 beslist de Vlaamse ministerraad de nv Mijnen de begeerde vergunning toe te kennen om te zoeken naar mijngas in het Limburgse steenkoolbekken.

Meteen daarna komt – opnieuw – De Morgen met een artikel op de proppen waarin het de Europese activiteiten van Dart Energy, het Australische bedrijf waarmee de Limburgse Reconversiemaatschappij samen nv Mijnen vormt, aan de kaak stelt. Volgens de krant maakt de opsporingsvergunning voor de nv Mijnen geen onderscheid tussen steenkoolgas en schaliegas. Daarin zou onder meer te lezen zijn “De vergunning wordt aangevraagd voor het opsporen van koolwaterstoffen, waarbij de opsporingsactiviteiten voornamelijk focussen op, maar zich niet beperken tot, steenkoolgas.”

Geen vergunning

Meer dan een halve maand later ontkent minister Schauvliege dat de nv Mijnen een vergunning zou hebben gekregen om naar schaliegas te zoeken in Limburg.

Begin juli wordt de handelsmissie van de Vlaamse en Nederlandse ministers-presidenten Kris Peeters en Mark Rutte naar Texas aangekondigd in de pers, waar ze Vlaanderen en Nederland zullen voorstellen als deltaregio die toegang biedt tot Europa, met een grensoverschrijdende cluster van havens en petrochemische industrie.

Olie op het vuur

Door ondoordachte uitspraken in De Tijd, nog tijdens de handelsmissie, gooit Peeters olie op het vuur van de controverse. Volgens de minister-president werd reeds een opsporingsvergunning uitgereikt voor schaliegas. Op 8 oktober 2013 zal hij zich daarover samen met zijn Nederlandse ambtgenoot beraadslagen. Het Nederlandse GroenLinks kamerlid Liesbeth van Tongeren heeft op 10 september bij het ministerie van Economische Zaken opheldering gevraagd over de inzet van de Nederlandse regering bij dit overleg.

In Vlaanderen zorgden de uitspraken voor een felle discussie in het Vlaams parlement, waar vanuit verschillende oppositiepartijen vragen komen. Laconiek tracht Peeters de gemoederen te bedaren, maar lijkt nergens te ontkennen dat er sprake is van schaliegas in de opsporingsvergunning, noch dat hij verkeerd zou zijn geciteerd door De Tijd.

Steenkoolgas minder gevaarlijk?

DeWereldMorgen.be vroeg Patrick Verstuyft, woordvoerder van Vlaams minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur Joke Schauvliege, hoe het zit met de opsporingsvergunning. Verstuyft: “Om elk misverstand te vermijden: de Vlaamse Regering heeft een opsporingsvergunning verleend voor onderzoek naar steenkoolgas of coalbed methane (CBM), niet naar schaliegas. Winning van steenkoolgas kan gebeuren zonder de techniek van ‘fracking’ of hydraulisch fractureren.”

Of de winning van steenkoolgas daarmee minder risicovol is dan schaliegaswinning, is echter de vraag.

Steenkoolgas is hetzelfde product als aardgas, maar de winningsmethode is anders. Steenkoolgas wordt gewonnen uit steenkool, een gesteente dat slecht doorlaat. Om steenkoolgas te winnen zijn enkele boorputten per vierkante kilometer nodig, wat het risico op gaslekkages vergroot. Iedere boorlocatie heeft aanvoerwegen nodig voor zwaar vrachtverkeer, gasleidingen en installaties voor de verwerking van het gas.

Fracking

Het water uit steenkoollagen is doorgaans vervuild met steenkoolresten en sulfiden die voor sterke verzuring kunnen zorgen. Het water wordt opgeslagen in bassins, waarbij lekkages en lozingen kunnen ontstaan.

In eerste instantie hoeft er inderdaad niet gefrackt te worden, maar later kan het gesteente met deze methode alsnog verder opengebroken worden. Daarbij wordt onder zeer hoge druk water met zand en chemicaliën in het gesteente gespoten, net zoals bij schaliegaswinning.

Verstuyft vervolgt: “Tot op vandaag is er in Vlaanderen geen vraag op basis waarvan wij een ontginnen van schaliegas zouden moeten bekijken of overwegen. Europa komt eind dit jaar met een analyse over de risico’s van schaliegas en zoals eerder geantwoord door de minister in het Vlaams Parlement in de commissie Leefmilieu wensen wij in deze het Europese standpunt te kennen.”

Situatie in Nederland

In Nederland werd op 4 september het onderzoek naar milieu- en veiligheidsaspecten van schaliegas openbaar, uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Economische Zaken. Voor een derde deel van Nederland zijn inmiddels exploratievergunningen aangevraagd.

Bewoners van de schaliegasgebieden hebben zich verzameld onder de noemer Schaliegasvrij Nederland. Ze vrezen voor aantasting van hun woonomgeving door overlast, aardbevingen en luchtvervuiling. Ook zit de schrik er goed in naar aanleiding van een reeks aardbevingen in het Groningse gasveld.

Omstreden schaliegasrapport

Milieuorganisatie Milieudefensie zegt: “Milieudefensie vermoedt dat het ministerie van Economische Zaken ingenieursbureau Witteveen+Bos onder druk heeft gezet om de conclusies van het omstreden schaliegasrapport aan te passen. Uit analyse van dit rapport blijkt dat de risico’s die de onderzoekers in het rapport duidelijk benoemen, in de concluderende samenvatting behoorlijk verzacht worden.”

De stellingname van de PvdA is op dit moment cruciaal. De partij heeft twijfels uitgesproken over het onderzoek, maar nog geen stelling genomen.

“Geen maatschappelijk draagvlak”

GroenLinks-Tweede Kamerlid Liesbeth van Tongeren: “Ik ben blij dat de PvdA niet overtuigd is door het rapport van Minister Kamp over boren naar schaliegas. Er is pas echt duidelijkheid als het kabinet zich ook tegen schaliegaswinning in Nederland uitspreekt. Het is zaak dat iedereen de PvdA laat zien dat er geen maatschappelijk draagvlak is voor schaliegas. GroenLinks blijft zich inzetten tot deze fossiele winning definitief van de baan is. We moeten alles op alles zetten voor schone energie.”

Peter Polder van Schaliegasvrij Nederland: “Uit opiniepeilingen blijkt dat 70 procent van de Nederlandse bevolking tegen schaliegaswinning is. Meer dan 60 gemeenten en 4 provincies hebben zichzelf ‘Schaliegasvrij’ verklaard. De provincie Brabant wil dit zelfs in het ruimtelijke ordeningsplan opnemen. De PvdA gaat in de komende weken een beslissing nemen. Het is nu erop of eronder voor Nederland.”

Proefboringen uitgesteld

Op 18 september werd bekend dat Minister Kamp van Economische Zaken proefboringen anderhalf jaar heeft uitgesteld in afwachting van meer onderzoek. Boorbedrijf Cuadrilla vindt het jammer dat het langer duurt tot er wordt besloten. Directeur Frank de Boer laat in een reactie weten dat hij echter denkt dat de kans op afstel door de keuze voor een zorgvuldig proces alleen maar kleiner wordt. Op 19 september vindt er een hoorzitting over schaliegas plaats in de Tweede Kamer.

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!