E-poster manifestatie in het Brusselse Jubelpark op 20 oktober 2013 (VU: Lode De Brabander)
Nieuws, Europa, Politiek, België, Kleine Brogel, Vredesbetoging, Analyse, Atoombom, NAVO, kernwapens, Bomspotting, NATO GAME OVER -

Actie tegen VS-kernwapens op Europese bodem

Met de groot opgezette actie “Time to go! Kernwapens weg uit België” zal de vredesbeweging de grootste massademonstratie in de Belgische geschiedenis op een volwaardige manier herdenken. 30 jaar terug, op 23 oktober 1983 bracht een betoging tegen de plaatsing van nieuwe kernwapens op Belgische bodem naar schatting 400.000 mensen op de been. Op 20 oktober 2013 stelt een manifestatie in het Brusselse Jubelpark opnieuw de geplande modernisering in vraag.

dinsdag 17 september 2013 16:00
Spread the love

Modernisering VS-kernarsenaal op Europees grondgebied

De voorpublicatie van een interview met Hans Kristensen, hoofd van het ‘Nuclear Information Project’ van de ‘Federation of American Scientists’ (FAS), dat MO* op 13 september 2013 publiceerde, richtte opnieuw de aandacht op de problematiek van de nucleaire bewapening. “Tegen 2020 worden atoombommen in Kleine Brogel gemoderniseerd”, zo luidde de titel van het uittreksel van een exlusief interview dat het magazine op 29 augustus afnam bij Kristensen en op 25 september volledig gepubliceerd zal worden.

De modernisering van de op Kleine Brogel gestationeerde B61-atoombommen kadert in een ‘Life Extension Program’ (LEP). Nieuw zijn deze plannen niet: reeds op 26 juli 2012 publiceerde Kristensen een blogbericht waarin het LEP uitgebreid werd besproken.

Vandaag wordt geschat dat er zich een 200-tal van deze kernwapens op Europees grondgebied bevinden, verspreid over zes luchtmachtbases in België (Kleine Brogel), Duitsland (Büchel), Italië (Aviano en Ghedi Torre), Nederland (Volkel) en Turkije (Incirlik). De B61-atoombommen dateren uit de jaren 1950-1960. Tijdens de Koude Oorlog werden de kernwapens volgens bilaterale akkoorden tussen vijf NAVO-lidstaten en de VS op Europees grondgebied gestationeerd.

Na de implosie van het Sovjetimperium werden alle kernwapens, die in het kader van het Warschaupact in de satellietstaten waren gestationeerd, naar Russisch grondgebied overbracht. Waarom werd dit ook niet gedaan met het VS-kernwapenarsenaal dat zich in NAVO-verband op Europees grondgebied bevond (en er zich nog steeds bevindt)? Bijna een kwarteeuw na het uiteenvallen van de Sovjetunie – en dus het einde van de Koude Oorlog – rijst de vraag waarom de VS zich vandaag nog steeds opmaakt voor een nucleaire oorlog.

De ‘National Nuclear Security Administration’ (NNSA) wil namelijk de B61-bommen moderniseren door de vier bestaande varianten van het type te integreren in één enkele versie, de zogenaamde B61-12. Volgens schattingen van de NNSA zou het LEP 10 miljard dollar kosten. Het Amerikaanse ministerie van Defensie berekende echter dat de kostprijs tot meer dan 10 miljard dollar kan oplopen. Hiermee zal de B61-12 de duurste atoombom worden die tot nu toe werd ontwikkeld, 25 miljoen dollar (18,7 miljoen euro).

Obama’s verheven woorden

En wat met Obama’s verheven retoriek in zijn toespraak in Praag op 5 april 2009? Daarin pleitte hij voor een kernwapenvrije wereld, wat toen bij velen beloftevolle perspectieven opriep en hem in 2009 ook een Nobelprijs voor de Vrede opleverde.

In zijn toespraak in Berlijn op 19 juni 2013 herhaalde Obama opnieuw deze doelstelling, hoewel van de mooie woorden weinig in huis kwam – met als uitzondering het nieuwe ‘Strategic Arms Reduction Treaty’ (START) met Rusland dat op 8 april 2010 in Praag werd getekend en na ratificatie op 5 februari 2011 van kracht werd.

Eveneens op 19 juni 2013 – enkele uren na zijn toespraak in Berlijn – kondigde president Obama echter een nieuwe richtlijn aan die het 21ste-eeuwse kernwapenbeleid van de VS uiteenzette, de zogenaamde ‘Nuclear Weapons Employment Strategy‘ (NWES).

Terwijl het ministerie van Defensie in 2010 nog in haar ‘Nuclear Posture Review’ – in de lijn van Obama’s toespraak in Praag – verklaarde dat het afwenden van een nucleaire aanval het enige doel van het VS-kernwapenarsenaal kon zijn, stelt de NWES botweg dat een dergelijk beleid vandaag niet kan worden toegepast. Zoals in het verleden het geval was zal de VS zichzelf dus ook in de toekomst het recht voorbehouden om ook zelf een nucleaire aanval te lanceren op andere staten.

Ook het B61 LEP, waarover de VS en de vijf betrokken NAVO-lidstaten een bilateraal akkoord bereikten in 2010, geeft weinig blijk van een resolute inzet voor het bereiken van een kernwapenvrije wereld.

Grootste massademonstratie in Belgische geschiedenis

De massademonstratie van 23 oktober 1983 kaderde in een ruimere protestbeweging tegen de nucleaire wapenwedloop op Europese bodem in de context van de Koude Oorlog. Eind jaren 1970 liep de relatieve ontspanning op zijn eind, die met de ‘Strategic Arms Limitation Talks’ (SALT) eind 1969 in Helsinki was ingezet. Deze ontspanningsperiode werd met het NAVO-dubbelbesluit en de Sovjetinval in Afghanistan – beiden in december 1979 – definitief afgesloten.

Op 9 december 1979 ging in Brussel een eerste betoging door tegen de modernisering van het kernwapenarsenaal die in het NAVO-dubbelbesluit werd voorzien. In 1981 vonden daaropvolgend een reeks acties plaats in onder meer Brussel, Amsterdam, Bonn, Berlijn, Rome, Londen, Parijs, Madrid, Oslo, Kopenhagen, Stockholm en Helsinki.

Net als de betoging van 1983 in Brussel bekendstaat als de grootste uit de Belgische geschiedenis, was ook de ‘antiraketbetoging’ in Den Haag tijdens datzelfde jaar met naar schatting 550.000 demonstranten de grootste uit de Nederlandse geschiedenis.

Ondanks het feit dat ook in 1985 nog werd betoogd met een 20.000-tal manifestanten, hield de massale mobilisatie geen stand. In een gesprek met DeWereldMorgen.be wijst Jan Rutgeerts, medewerker bij Tumult vzw en als lid van de Internationale van Oorlogstegenstanders (IOT) nauw betrokken bij de antiraketbetogingen, er op dat eind jaren 1970 – begin jaren 1980 een brede onderstroom aanwezig was in de maatschappij, met talrijke lokale actiecomités. Dit was bijvoorbeeld ook het geval voor het protest tegen kernenergie. Nadien beperkten de acties zich steeds meer tot enkele activisten, terwijl het betogingsmodel steeds minder toegepast werd.

30 jaar later: opnieuw een modernisering gepland

De dertigste verjaardag van 23 oktober 1983, hoogdag uit de geschiedenis van de Belgische vredesbeweging, ging de voorbije jaren nagenoeg onopgemerkt voorbij. De 50-jarige aanwezigheid van het VS-kernwapenarsenaal op Belgische bodem en de geplande modernisering ervan een kwarteeuw na het einde van de Koude Oorlog, brengen hier verandering in.

In het kader van de start van de campagne voor de actie “Time to go! Kernwapens weg uit België” werd op 24 mei 2013 reeds een persbericht gepubliceerd waarin de vijf centrale elementen naar voren worden geschoven. De vredesbeweging werkte deze elementen verder uit en publiceerde op 13 september 2013 vijf redenen voor de verwijdering van Amerikaanse kernwapens uit Kleine Brogel.

Ook Nederland raakt, net als tijdens de vroege jaren 1980, opnieuw “in de ban van de bom”. Op 12 september 2013 zond de Nederlandse openbare omroep een reportage uit over de atoombommen gestationeerd op de vliegbasis van Volkel. Opmerkelijk hierbij is dat voormalige minister van Defensie, Bram Stemerdink (PvdA), zich in de reportage openlijk over de aanwezigheid van de kernwapens uitspreekt.

Na de uitzending laaide het publieke debat op. Voornamelijk de veiligheidskwestie in verband met de risico’s verbonden aan het transport van de kernwapens boven Nederlands grondgebied draagt hiertoe bij. In de reportage wordt namelijk uitgebreid verwezen naar het drama in Palomares (Andalusië, Spanje). Deze regio raakte in 1966 radioactief besmet als gevolg van het neerstorten van een vliegtuigtransport met Amerikaanse B52-atoombommen. Tot op vandaag laat de VS na bij te treden in het vergoeden van de aangebrachte schade, die zich ook nu nog doorzet.

Ondanks dit alles werd de geplande actie bij de luchtmachtbasis van Vonkel van 28 september op 12 september voor een tweede keer op rij afgelast. De initiatiefnemende organisatie ‘Ontwapen!‘ kondigde aan dat “de combinatie van weinig deelnemers en te weinig organisatiekracht het onhaalbaar maakte om de actie door te laten gaan”.

In Duitsland ging in augustus 2013 een actie door tegen de aanwezigheid van VS-kernwapens op de luchtmachtbasis van Büchel. Nabij de basis werd van 11 tot 12 augustus een 24-urenblokkade georganiseerd als onderdeel van de ruimere ‘atomwaffenfrei.jetzt‘-campagne. Aan de blokkade namen een 750-tal activisten deel.

In België kennen we de zogenaamde ‘burgerinspecties’ bij de luchtmachtbasis van Kleine Brogel in het kader van de ‘Bomspotting-campagne’ van Vredesactie. Met de manifestatie in het Brusselse Jubelpark sluit de Belgische vredesbeweging echter opnieuw aan bij haar roemrijke geschiedenis, met de vredesbetoging van 23 oktober 1983 als hoogtepunt van haar mobilisatiekracht.

Hat valt af te wachten af ook vandaag de onverantwoorde nucleaire dreiging in het kader van de geplande modernisering van de VS-kernwapens nog een dergelijke massamobilisatie teweeg kan brengen, en of ook de vredesbewegingen in de andere Europese NAVO-lidstaten opnieuw – net als begin jaren 1980 – vele burgers kunnen mobiliseren om de betrokken regeringen ter verantwoording te roepen.

Overzicht activiteiten in het kader van “Time to go! Kernwapens weg uit België”-campagne:

 18 september 2013Lezing Luc Barbé, “België en de bom. De rol van België in de proliferatie van kernwapens”, Kaaitheater, Saincteletteplein 20, 1000 Brussel.

21 september 2013: Manifiesta 2013, “Expo: in beeld: de grootste betoging ooit in Brussel”, Internationaal Dorp, Manifiesta, 8450 Bredene.

 2 oktober 2013: Lezing Tom Sauer (Universiteit Antwerpen), “De gevaren van kernbewapening”, Pax Christi Leuven, Zaal Damiaancentrum, Sint-Antoniusberg 5, 3000 Leuven.

– 5 oktober 2013: 9de Vredesconferentie + opening tentoonstelling ’50 jaar kernwapens in België’, De Markten, Oude Graanmarkt 5, 1000 Brussel.

 9 oktober 2013: Lezing Luc Barbé, ”België en de bom. De rol van België in de proliferatie van kernwapens”, Café Den Tat, Kalenbergstraat 9, 1700 Dilbeek.

– 20 oktober 2013: Slotmanifestatie Time to GoJubelpark, 1000 Brussel.

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!