Op 4 september was de Amerikaanse regisseur Josh Fox in Brussel. Op uitnodiging van de Europese Groenen vertoonde hij zijn nieuwe documentaire Gasland II in het Europees Parlement.
De filmvertoning was onderdeel van de conferentie Unfracked: Waarom schaliegas in de grond moet blijven, die werd bijgewoond door wetenschappers en actiegroepen uit heel Europa.
Er wordt al flink gefrackt in Polen en de gasindustrie klopt nu ook (onder groot protest) aan op het tuinhek van achtertuinen in Nederland en Engeland. Gasland II laat zien wat Europa mogelijk te wachten staat als het fracken van schaliegas terrein wint.
What the frack is fracking?
Fracking is een intensieve techniek om olie of gas uit rotslagen te winnen, ontwikkeld in de VS in 2002. Deze techniek kan onder andere worden gebruikt voor de winning van schaliegas: aardgas dat ligt opgeslagen in een kleisteenlaag (oftewel schalielaag), die vaak op een paar kilometer onder de grond ligt.
De kleisteenlaag wordt horizontaal enkele kilometers doorboord en dan gefrackt: het creëren van scheurtjes in de kleisteenlaag, waardoor het gas naar de boorschacht kan lopen. De scheurtjes worden gemaakt door een mix van water, chemicaliën en zandkorrels onder hoge druk de kleisteenlaag in te spuiten.
Extreme energiebronnen
Het fracken van schaliegas is deel van de paradigmashift naar extreme energiebronnen waarin de energiemarkt zich bevindt. Tegenstanders van fracking maken zich zorgen over aardbevingsgevaar, grondwater- en luchtvervuiling.
Omwonenden vrezen gezondheidsproblemen, veroorzaakt door schadelijke stoffen in de schalielaag, die door fracking vrij kunnen komen.
Fracking is een uiterst intensieve industrie, die grote hoeveelheden water gebruikt. Er komt meer bij kijken dan boortorens; waar gefrackt wordt verschijnen pijplijnen, compressorstations, raffinaderijen en vrachtwagens die af en aan rijden.
Welkom in Gasland
In 2008 ontving regisseur Josh Fox een brief van een gaswinningsbedrijf: zijn huis stond op de Marcellus Shale, oftewel het Saoedi Arabië van Amerikaans gas. Er waren plannen om in dit gebied te fracken en ze boden hem 100.000 dollar pacht aan voor zijn land.
Fox ging op onderzoek uit naar de praktijk van het fracken, wat resulteerde in de documentaire Gasland, over de gevolgen van schaliegaswinning in de VS.
Hij stuitte op een groter verhaal dat achter de lokale boortorens schuilgaat: een ingewikkeld samenspel van internationale politiek, machtige bedrijven, lobbyisten en de globale honger naar energie. Fox: “Soms kun je er niet achter komen wat er in je eigen achtertuin gebeurt, zonder uit te vinden wat er in de achtertuinen van de wereld gaande is.”
(Un)Friendly Frackosaurus
Voor de vervolgdocumentaire Gasland II doorkruiste Fox Amerika op zoek naar de verhalen van families wiens huizen, landbouwbedrijven en gezondheid aangetast zijn door chemicaliën die door gaswinning in de lucht en het grondwater terecht zijn gekomen.
Sommige families bleken een geheimhoudingsovereenkomst te hebben getekend als onderdeel van de schikking van hun rechtszaken. Na een jarenlange juridische strijd tegen de gasbedrijven hebben ze hiermee naast hun huizen, gezondheid en inkomen ook het recht verloren hun verhaal te vertellen.
Fox toont hoe de gasindustrie het publiek probeert te beïnvloeden, van de workshops die hun pr-mensen volgen over omgang met onwillige en boze burgers, tot de kinderboekjes over de Friendly Frackosaurus die de bedrijven aan lokale scholen sturen.
Ook is te zien hoe Fox een gesloten hoorzitting over schaliegaswinning in het Amerikaanse congres probeerde te filmen om het publiek te kunnen informeren. Hij beleefde daar een primeur: hoewel hij zich beriep op persvrijheid, werd hij de eerste journalist die gearresteerd werd voor het filmen van een hoorzitting.
Vervuilde democratie
Met Gasland wilde Fox laten zien hoe fracking de leefomgeving vervuilt, het vervolg toont hoe energiebedrijven de democratie in de VS vervuilen.
Fox: “Fracking bedreigt niet alleen het klimaat, ook de economie en de democratie. De financiële kosten zijn buitenproportioneel en het is geldverspilling om zelfs maar naar schaliegas te zoeken.”
“Daarnaast proberen bedrijven die zich bezighouden met het winnen van onconventionele fossiele energie de politiek te beïnvloeden en lokale gemeenschappen te splijten. Er is in de 21e eeuw geen democratie mogelijk zolang we afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen. De olie- en gasbedrijven zijn simpelweg te machtig geworden.”
Fox heeft president Obama meermaals opgeroepen tot een ontmoeting met tegenstanders en families die gedupeerd zijn door de gevolgen van schaliegasboringen. Fox: “Vertegenwoordigers van de Obama-regering zitten regelmatig met de gasindustrie rond de tafel, maar het is nog niet gelukt om een ontmoeting met gedupeerden te regelen.”
“De Amerikaanse regering zou burgers moeten beschermen tegen de vervuilende praktijken van gasbedrijven, maar laat het afweten. Regeringen wereldwijd zouden moeten inzetten op hernieuwbare energiebronnen en drastische inkrimping van het energieverbruik. Het winnen van onconventionele aardgassen is geen transitiemiddel naar duurzame energiebronnen, maar juist een stap terug.”
