(foto vzw Zijn - In Beweging tegen Geweld)
Nieuws, Samenleving, België, Partnergeweld, Familiaal geweld, Analyse, Drugsverslaving, Alcoholisme, Drugsmisbruik, IGVM, Druglijn, Vzw Zijn-In Beweging tegen Geweld - Josje Beukema, vzw Zijn-In beweging tegen geweld

Alcohol en drugs maken meer kapot dan je lief is

Josje Beukema, stafmedewerker van de vzw Zijn-In Beweging tegen Geweld bepleit een overkoepelende aanpak van geweld binnen het gezin en alcohol/drugsmisbruik. Het éne probleem gaat immers meestal samen met het andere. Dit samengaan wordt zwaar onderschat.

woensdag 4 september 2013 21:00
Spread the love

Wie houdt niet van de zomer? Nu we weer terug aan het werk moeten, kunnen we ontspannen terugkijken op een tijd van zon, zee, strand en vooral, veel festivals. We gingen lekker op vakantie of zochten ontspanning tijdens de vele barbecues, feesten en festivals in eigen land.

Om de pret compleet te maken en het zomergevoel nog even te koesteren, dronken we graag een koud pintje of rookten een jointje. Of twee, of drie… Maar ach, wie bezondigt zich nooit aan dat ene glas te veel?

Toch is te veel drinken minder onschuldig dan we graag willen geloven. (Overmatig) alcoholgebruik is niet enkel schadelijk voor de eigen gezondheid, het kan ook negatieve effecten hebben op je omgeving. Meer in het bijzonder, het verhoogt het risico op geweld.

Dat alcohol en geweld vaak hand in hand gaan, weet iedereen. Wie heeft nog nooit een caféruzie zien ontaarden? Minder bekend is dat agressie onder invloed zich veel vaker richt tegen de partner of andere familieleden, dan tegen een toevallige voorbijganger met een te grote mond. Het is een triest feit dat mensen makkelijker geweld gebruiken tegen wie hen het liefste is.

Wat is geweld?

Waar hebben we het precies over wanneer we over ‘geweld’ spreken? Geweld is meer dan ‘er op kloppen’. Naast fysiek geweld, onderscheiden we ook verbaal, emotioneel, seksueel of financieel geweld.  

Denk concreet aan het vernederen, negeren, uitschelden, isoleren of bedreigen van een familielid. Ook dwingen tot masturbatie of het kijken naar porno, mensen financieel afhankelijk maken door afpersing of het bestelen van een ander zijn uitingen van geweld.

Wanneer het geweld zich afspeelt tussen gezins- of familieleden of tussen (ex-)partners en langdurig aansleept, spreken we van familiaal geweld. Dat kan partnergeweld zijn, maar ook kindermishandeling, oudermishandeling, ouderenmis(be)handeling, eergerelateerd geweld, enzovoorts.

Hoe vaak familiaal geweld voorkomt is moeilijk te zeggen. We weten niet hoe vaak aangifte wordt gedaan, dus meer dan schattingen hebben we niet. In 2010 deed het Instituut voor Gelijkheid tussen Vrouwen en Mannen (IGVM) een onderzoek naar partnergeweld in België. Daaruit bleek dat 1 op 7 vrouwen en 1 op 10 mannen in het afgelopen jaar te maken kreeg met minstens één daad van geweld van zijn of haar partner[1].

“Die cijfers zijn relatief. We moeten in ons achterhoofd houden dat er over de andere vormen van familiaal geweld nauwelijks cijfers bestaan én dat slachtoffers vaak niet bereid zijn om iemand uit de intieme sfeer aan te geven bij de politie. Familiaal geweld komt dus veel vaker voor dan ons lief is”, stelt Koen Dedoncker, stafmedewerker van de vzw Zijn – In Beweging tegen Geweld. Bovendien rust er nog steeds een taboe op familiaal geweld. Hoeveel mensen kloppen aan bij de buren wanneer zij zorgwekkende geluiden horen?

De Druglijn houdt al een aantal jaren bij hoe vaak familiaal geweld ter sprake komt in de contacten die zij via de telefoon en online voeren. Hoewel er niet actief naar gevraagd werd, kwam familiaal geweld in de periode 2007-2008 in 273 contacten ter sprake. Dat zijn 3 contacten op 100.

Eén van de meest opvallende, en onverwachte, signalen die dat rapport naar voren schoof is het geweld dat plaatsvindt van jongeren tegenover hun ouders. Uit het rapport bleek ook dat niet alleen alcohol, maar ook cannabisgebruik of –misbruik tot geweld in het gezin kan leiden[2]. Dat wijst er op dat er in families véél verdoken geweld is waar we nauwelijks bij stilstaan.

Intoxicatie: gevolg of oorzaak?

Alcohol en andere drugs werken ontremmend. Net daarom is het gebruik zo aantrekkelijk en verleidelijk. Wie een paar pintjes drinkt of een joint rookt, kan zich makkelijker ontspannen. Bij overmatig gebruik raakt het bewustzijn echter beneveld.

Mensen onder invloed zijn niet langer in staat hun eigen gedrag en impulsen te evalueren en controleren. Wie heeft dat nog nooit zelf ervaren of gezien in zijn directe omgeving? In een toestand van beneveld bewustzijn, gaan mensen vaak  risico’s opzoeken of grenzen aftasten. Dat kan snel ontaarden in conflict en geweld.

Maar ook mensen die het slachtoffer zijn van geweld, zoeken vaak hun toevlucht in genotsmiddelen. Onder invloed is het makkelijker de situatie te doorstaan: een typische coping strategie. Je voelt de vicieuze cirkel al aankomen: mensen onder invloed komen weer vaker in conflictsituaties terecht, waardoor het geweld nog meer kan ontaarden.  

Het is daarom van groot belang dat ook de hulpverlening extra opmerkzaam is voor de aanwezigheid van alcohol en drugmisbruik bij familiaal geweld en vice versa.

De vraag rijst of de hulpverlening momenteel voldoende alert is voor het samengaan van beide problematieken. In de praktijk – afhankelijk van de insteek van de hulp – wordt vaak gefocust op de aanpak van ofwel het problematisch alcoholgebruik ofwel het familiaal geweld. Terwijl een én-én-aanpak hervallen beter kan voorkomen.

Drugs, je vriend in nood

Maar waarom uit de agressie van mensen onder invloed zich vooral binnen de familiale sfeer? Verschillende onderzoekers[3] merken op dat onze visie op het gebruik van genotsmiddelen een grote rol speelt. We verwachten dat alcohol ontremmend werkt, en die verwachting maakt dat je sneller gaat denken dat je al dronken bent en je ook zo gaat gedragen. Dit maakt dat we ons sneller geweld permitteren tegen de mensen die het dichtst bij ons staan.

Genotsmiddelen worden bovendien vaak gezien als een excuus om te ontkomen aan de normen en waarden die onder normale omstandigheden gelden. We horen het vaak genoeg: “Het was niet zij die hem een duw gaf, het was de alcohol die haar dat deed doen”. Alsof het genotsmiddel de denkende en handelende persoon van zijn of haar verantwoordelijkheid ontslaat.

Voor mannen die een traditioneel patriarchale kijk op de wereld hebben, zijn alcohol/drugs en geweld vaak geaccepteerde aspecten van hun ‘mannelijkheid’. Mannen willen hun macht en status (waar zij denken recht op te hebben) ten opzichte van hun partner bevestigen door het gebruiken van geweld[4]. Belangrijke kanttekening: het zijn niet enkel mannen die familiaal geweld plegen. Zoals de cijfers van het IGVM en het onderzoek van de Druglijn hierboven al aantonen, worden ook mannen en ouders slachtoffer.

Een andere niet te verwaarlozen risicofactor is de opvoeding. Kinderen die thuis alcoholmisbruik en/of geweld hebben ervaren, lopen een veel groter risico om als volwassenen in hetzelfde patroon te vervallen.

Goed nieuws

Alle onderzoek wijst er dus op dat de wisselingwerking tussen alcohol –  of  drugsmisbruik en familiaal geweld complex is. Wie met geweld in aanraking komt, loopt meer kans om naar alcohol en andere drugs te grijpen. Omgekeerd doet alcohol- en drugsmisbruik de kans op geweld in een gezin toenemen.

“De impact van alcohol en drugs is groter dan vaak wordt gedacht. Er is natuurlijk de kans op verslaving en op juridische problemen en er is de nefaste impact op de gezondheid. Genotsmiddelen kunnen echter ook op relationeel vlak heel wat schade aanrichten”, aldus Tom Evenepoel van de Druglijn.

Daar kan aan gewerkt worden. Door er over te praten, door hulp te zoeken als het nodig is, door onze kinderen goed op te voeden, kunnen vastgeroeste overtuigingen en attitudes over drank en drugs veranderen. Meer gelijkheid tussen mannen en vrouwen zorgt er voor dat een traditionele visie op mannelijkheid – ‘een echte man hoort te drinken’ –  wordt bijgestuurd.

Het doorbreken van taboes over familiaal geweld en genotsmiddelen, zorgt er voor dat de stap naar een goede  behandeling kleiner wordt, om uiteindelijk een geweldvrij leven te leiden.

Josje Beukema

De auteur is stafmedewerker bij vzw Zijn – in Beweging tegen Geweld. Deze organisatie werkt aan preventie van en sensibilisering over familiaal geweld.

Voetnoten

take down
the paywall
steun ons nu!