Als voorbeeld neemt Caroline Ven Detroit, waar het stadsbestuur failliet is.
Caroline Ven: “Detroit is een heel desolaat gebied. Maar in het centrum was het mooi, netjes en veilig. Bedrijven betalen daar mee voor het onderhoud, veiligheid en camerabewaking.”
Ven kijkt selectief door de ogen van ondernemers. Bedrijven investeren enkel in netheid, veiligheid en politie in hun eigen werk- en leefomgeving. De rest van de stad mag er gerust vuil en onveilig bij liggen. Is dat sociaal?
Politie onder controle van bedrijven?
Ze vervolgt: “Bedrijven hebben ook politiewagens gekocht omdat de stad die niet meer kan betalen.”
De politie wordt zo bijna een privémilitie van de bedrijven. Komt na het gevangeniswezen nu ook de politie in handen van de privésector? In 2005 was ik voor Geneeskunde voor de Derde Wereld in New Orleans voor hulpverlening na de orkaan Katrina.
Politie en leger schoten toen met scherp om ondergelopen winkels en bedrijven te beschermen tegen plunderaars terwijl er nog veel mensen dagenlang door de overstroming vastzaten op hun dak. En nu in Detroit, voor wie zal de politie zich daar het meest inzetten, voor de daklozen of voor hun broodheren?
Bedrijven in de plaats van het OCMW?
Caroline Ven: “De bedrijven investeren ook in heel wat sociale projecten.” Ze geeft een voorbeeld van een ondernemer die een aantal dakloze moeders slaapzakken laat maken voor uitgerekend de vele daklozen. Die moeders krijgen ook begeleiding voor sociale huisvesting en opleidingen.
Ven vindt dit: “Een heel mooi project, markteconomisch onderbouwd en met een enorme sociale dimensie.” Ze staat er niet bij stil hoe al die mensen dakloos geworden zijn.
Heel wat mensen verloren door de bankencrisis hun werk, inkomen en werden dan uit hun huis gezet. Maar niet getreurd, want dankzij de ‘sociale projecten’ van de bedrijven krijg je een slaapzak. Terug naar de tijd van de aalmoezen, van de armenzorg. Geen structurele zorg voor wie uit de boot valt. Hopen op de goodwill, het oplapwerk en de ‘slaapzakken’ van de bedrijven.
Ze vervolgt met: “Je ziet dat grote foundations van bedrijven mee financieren in maatschappelijke projecten. De totale spontane sociale uitgaven in de VS bedragen 10 procent van het BBP. In België is dat 2 procent.”
Dit soort sociale uitgaven is helemaal niet ‘spontaan’. Het zijn weloverwogen uitgaven. Mijn lange ervaring met derdewereldprojecten heeft me geleerd dat bedrijven pas investeren in ‘sociale projecten’ als het hen rechtstreeks of onrechtstreeks voordeel brengt. Ze vertrekken niet van de noden van de bevolking.
En het zou ook eerlijker zijn indien Ven de totale sociale uitgaven zou vergelijken. Die liggen in de VS een pak lager dan bij ons. Meer dan 40 miljoen Amerikanen zitten zonder sociale zekerheid. Geef mij maar onze Belgische sociale zekerheid.
Corporate responsibility versus failing states?
Volgens Ven helpen de grote bedrijven de maatschappelijke problemen oplossen, iets wat de falende staat of stad niet meer kan. Ze draait hier oorzaak en gevolg om. Als het volgens de kapitalistische winstlogica meer opbrengt om massaal mensen te ontslaan, dan doen die grote bedrijven dat zonder gewetensproblemen. Denk maar aan Ford Genk.
Dan heb je nog de neerwaartse spiraal van lagere lonen, sociale uitsluiting van wie zonder werk zit, uit je huis gezet worden, … Daardoor krijgen steden het ook moeilijk. Dat alles veroorzaakt maatschappelijke problemen en maakt mensen ziek.
Als die grote bedrijven dan gaan sponsoren in een aantal ‘sociale projecten’ dan is dat om de aandacht af te leiden. Ze proberen de mensen hiermee kalm te houden en een gerechtvaardigd protest hiertegen te verhinderen.
Caroline Ven zal als vertegenwoordiger van de ondernemers wel de laatste zijn om dit aspect te willen zien. Zij steekt liever pluimen op de hoed van de bedrijfswereld. Wiens brood men eet …
Geert Van Moorter
Geert Van Moorter is dokter en actief bij Geneeskunde voor de Derde Wereld (G3W). Hij werd internationaal bekend door zijn medische missie naar Bagdad in 2003.