De Amerikaanse overheid pompt nu jaarlijks 150 miljard dollar (112 miljard euro) in hoger onderwijs en de deelstaten dragen 70 miljard dollar (52 miljard euro) bij. Dit gigantische totaalbedrag wordt verdeeld op basis van het aantal ingeschreven studenten van een hogeschool of universiteit, ongeacht het aantal dat werkelijk zijn diploma haalt en ongeacht hun studentenschuld op het einde van de rit. Deze kwantitatieve maatstaf houdt dus geen rekening met de kwaliteit van het verkregen onderwijs.

Verandering

Daar wil Obama nu verandering in brengen. Tegen augustus 2015 wil hij een nieuw beoordelingssysteem ontwikkelen – indien het Congres dit goedkeurt – waaraan vanaf 2018 financiële consequenties zullen vasthangen. Het plan belooft een verbetering tegenover het huidige systeem, omdat het als doel heeft zowel het inschrijvingsgeld als de studentenschuld te beperken. Toch is het nog maar de vraag of Obama in zijn opzet zal slagen.

De nieuwe waardering of ‘rating’ van een hogeschool zal de som zijn van verschillende parameters: het inschrijvingsgeld, de afstudeercijfers, de schulden en het loon van afgestudeerden en het percentage beursstudenten (zogenaamde ‘Pell Grants’). Deze gegevens zullen veel transparanter worden, waardoor studenten zelf gemakkelijk kunnen vergelijken tussen hogescholen en dus een meer bewuste keuze kunnen maken. Wie bijvoorbeeld kiest voor een hogeschool met een goede beoordeling, kan dan meer beursgeld ontvangen en betaalbaarder lenen.

Sceptisch

Uiteraard staan de hogescholen zelf niet meteen te springen om deze gegevens openbaar te maken. Toch moet het nieuwe systeem hen aanmoedigen om het kwalitatief beter te doen. Dit klinkt natuurlijk heel erg mooi, maar het is nog lang niet zeker of het ook zal werken. De kans bestaat immers dat het nieuwe beoordelingssysteem net een omgekeerd effect zal hebben.

Het is denkbaar dat sommige hogescholen geneigd zullen zijn om meer studenten te laten slagen – niet omdat ze hun diploma hebben verdiend, maar omdat dit hen een hogere beoordeling en dus meer subsidie oplevert. In deze gevallen is de kwaliteit van het hoger onderwijs niet meer gegarandeerd. Nochtans wil Obama net dit garanderen: “It is time to stop subsidizing schools that are not producing good results“, zei hij op donderdag 22 augustus.

Daarnaast is er het risico dat hogescholen en universiteiten net weigerachtig zullen staan tegenover studenten met een laag inkomen, omdat zij de andere parameters negatief beïnvloeden. Deze groep heeft soms meer moeite met afstuderen en zit daarna vaker en dieper in de schulden.

De overheid zal haar steun baseren op de vooruitgang binnen het studietraject van de individuele student. Het vooruitzicht op financiële tussenkomst moet studenten dat extra duwtje in de rug geven, aangezien dit zal afhangen van hun eindresultaten. Wat er dan voor falende studenten nog inzit blijft voorlopig onduidelijk.

‘Pay as you Earn‘

Het inkrimpen van de torenhoge studentenschulden is een ander onderdeel van Obama’s plan. Met het ‘Pay As You Earn’-programma betalen studenten hun lening af door maandelijks 10 procent van hun inkomen in te leveren.

Nog te veel studenten gaan private leningen aan of steken zich via hun ouders in de schulden. Vaak zijn zij er niet van op de hoogte of ze in aanmerking komen voor een gunstiger afbetalingsprogramma. Momenteel genieten slechts twee miljoen studenten van dit programma, hoewel er 37 miljoen aanspraak op kunnen maken. Zich informeren is dus de boodschap.

Toch is deze maatregel een eerste stap in de goede richting. Waterdicht is het plan nog niet. Critici laken dat de fundamentale problemen, die het hoger onderwijs zo duur maken, met dit plan onaangeroerd zullen blijven.

Te duur

Voor de armere Amerikanen was een universitaire of hogeschoolopleiding altijd al een vrijwel onmogelijk streven. De uitzondering hierop is een korte periode na de Tweede Wereldoorlog. Oorlogsveteranen kwamen in aanmerking voor spotgoedkope beurzen voor middelbare en universitaire onderwijs. Toenmalig president Harry Truman anticipeerde hiermee op de grote werkloosheid na de oorlog.

Tot op vandaag heeft de VS, ook op academisch vlak, een sociaal tweesporenbeleid. Enerzijds zijn er de peperdure topuniversiteiten die enkel voor de elite toegankelijk zijn. Deze genieten steun van bedrijven en ontvangen subsidies van de overheid, vermomd als onderzoeksopdrachten. Daartegenover staan universiteiten van eerder bedenkelijke kwaliteit voor middenklasse die, naar Europese normen, nog steeds erg duur zijn.