Er zijn drie soorten mensen. De voornaamste soort doet er alles aan om te tonen hoe goed zij wel bezig zijn. Een tweede onderneemt alles om te bewijzen hoe slecht de anderen bezig zijn. En een derde soort die twijfelt aan de twee voorgaanden. Mijn gedacht is dat er van deze laatste soort wel wat meer mochten zijn.

Voorgaand ideetje overkwam mij bij het lezen van het boek waarin historicus Marc Reynebeau (1) een lans breekt voor zijn vak. In de luwte van hoge temperaturen en media in vakantie is het altijd meegenomen eens wat afstand te nemen, dacht ik zo. Even luisteren naar de wat vergeten groep van historici dus (2)

Na het lezen van het boek was het niet eens mijn belangrijkste conclusie, wat een charlatan Bart De Wever wel moet zijn. Als de beste stropers de beste boswachters zijn, geldt het spreekwoord ook omgekeerd (3). Het kan dus niet anders of de burgemeester van Antwerpen moet welbewust zijn inzichten als historicus misbruiken om via populistische leugens en halve waarheden het Vlaamse kiespubliek te misleiden. Mundus vult decipi, ergo decipiatur (Petronius).

Veeleer stel ik mij De Wever voor als een gewiekste opportunist. Neen, mijn voornaamste conclusie was er één van ongerustheid. Ongerust namelijk over “de vaststelling dat sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw de mens-, cultuur-, sociale en gedragswetenschappen danig aan maatschappelijk, maar ook aan academisch aanzien hebben moeten inboeten. Ze lijken economisch nutteloos, niet productief. De universiteiten kunnen ervoor maar zelden alternatieve bronnen aanboren, met name bij het bedrijfsleven, en voor sommigen zijn ze zelfs simpelweg onwetenschappelijk” (blz 87).

“Er is dus meer aan de hand dan alleen Bart De Wever” zoals het tijdschrift voor Cultuur en Kritiek Rekto Verso het uitdrukt. Reynebeau toont met vele voorbeelden aan welk gevaar een samenleving loopt als zij onvoldoende investeert in de hogergenoemde wetenschappen (4). Hoe makkelijk eenzijdigheid en misleiding de plaats innemen van waarheid en waarachtigheid.

Al is het boek bijna twee jaar voor de bankencrisis van 2008 verschenen, toch zijn vele gedachten en stellingen visionair in het licht van deze gebeurtenissen. Anders gezegd : wat een onvergeeflijke vergissing zou het niet zijn voor een samenleving om onvoldoende te investeren in zijn geschiedenis, als leermeester voor heden en toekomst ?

Dit gevaar is echter niet denkbeeldig zolang wij hoofdzakelijk de maatstaven van het neoliberalisme blijven gebruiken. Deze maatstaven zijn diep en wereldwijd doorgedrongen in alle aspecten van onze maatschappij : van economie tot onderwijs, van media tot vrije tijd, van beleid tot zorg…

Volgens Reynebeau is “de neergang van de menswetenschappen het duidelijkst te merken in de hervormingen die in heel de Europese Unie in het begin van de eenentwintigste eeuw zijn ingevoerd, en die de Europese universiteiten grotendeels naar Angelsaksisch model hebben gestroomlijnd. Sindsdien wordt de wetenschappelijke praktijk op zijn kwaliteit geëvalueerd op een manier die geheel op exactwetenschappelijke leest is geschoeid, met alle gevolgen van dien voor de financiering van dit onderzoek”.

Noodzaak aan nieuwe maatstaven dus, en andere klemtonen. De nieuwe Leuvense rector kan eraan beginnen in een delicaat symbooldossier : het ontslag van onderzoekster Barbara Van Dyck (5) omdat zij het opnam voor de actievoerders die protesteerden tegen een ggo-aardappelexperiment in Wetteren.

Het valt echter te betwijfelen dat Torfs veel verder zal gaan dan een soort compromis. “In onze samenleving wordt te snel naar ontslag gegrepen”, zegt hij in de respectabele De Standaard van 12 augustus. “Er zijn nog andere mogelijkheden. Ik zoek naar een oplossing waarin zo veel mogelijk mensen zich herkennen”.

Na zijn (korte) politieke loopbaan als CD&V-senator zou een tsjevenoplossing wel eens de meest plausibele piste kunnen worden. Echte koerswijzigingen, behalve wat aanmerkingen in de marge, zitten er waarschijnlijk dus niet in. Daarvoor is de academische wereld, en de onderlinge machtsverhoudingen aldaar, te veel de gevangene van de vrije marktlogica.

Het is alleszins een pluim op de hoed van olijke Marc Reynebeau dat hij vraagtekens plaatst achter zogenaamde vanzelfsprekendheden. Het zal hem wel niet overal in dank worden afgenomen.

(1) Het nut van het verleden, Lannoo, 2007.

(2) Zo las ik ook de wijze opinie van die andere historica, Norah Karrouche in De Morgen van 14 augustus : “Waarom spelen politici het debat over de pensioenleeftijd uit als een conflict tussen generaties?”

(3) Een thesis die ook door de financiële bankencrisis overvloedig is bewezen.

(4) Ter illustratie haalt hij ondermeer de toespraak aan die koning Albert II op 21 juli 2006 hield, en “waarbij hij een pleidooi hield voor meer wetenschappelijk onderzoek. Hij verwees echter alleen naar disciplines als ICT, energie en biotechnologie. Met wetenschappen wordt meestal alleen de exacte variant bedoeld zoals ook in  de wetenschapsjournalistiek blijkt : wanneer de term wetenschap opduikt verwijst hij in feite ook vrijwel uitsluitend naar de exacte wetenschappen, niet toevallig tijdens de ‘zakelijke’, instrumentalistische en economistische jaren tachtig”.

(5) Met een gerechterlijke veroordeling tot zes maand effectief er bovenop. En dit voor het simpele feit dat Van Dyck haar gedacht heeft gezegd. Voorwaar een mooi staaltje van kromspraak.