Rapport Europees Comité voor Sociale Rechten

In zijn rapport, dat eerder deze week gepubliceerd werd, besluit het Europees Comité dat de rechten van zeer afhankelijke volwassenen met een handicap geschonden worden door de Belgische overheid.

Het gebrek aan gelijke en effectieve toegang tot sociale diensten, aangepast aan de individuele behoeften van de mensen met een handicap, is hier een voorbeeld van. Een ander probleem, specifiek binnen het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, is dat de overheidsinstellingen onvoldoende advies en persoonlijke hulp verschaffen aan personen met een handicap. Deze mankementen resulteren in een erkende schending van het recht op sociale, wettelijke en economische bescherming.

Op nationaal niveau is het tekort aan dag- en nachtverzorgingsfaciliteiten prangend. Hierdoor worden vele zeer afhankelijke personen met een handicap uitgesloten van sociale dienstverlening op maat van hun specifieke, concrete behoeftes. Dit is een inbreuk op hun recht op bescherming tegen sociale uitsluiting.

De uiteindelijk aanbeveling of resolutie van de Raad van Europa betreffende deze onrustwekkende kwestie volgt op 8 oktober van dit jaar.

Exemplarische getuigenis

Reinhart Niesten (23) uit Hasselt is een rolstoelgebruiker. Hij woont sinds april 2011 zelfstandig in een klein appartement. Na zijn studies begon hij te werken in Brussel als beleidsmedewerker voor VFG, een vereniging van personen met een beperking.

Reinhart wil een actief, betekenisvol leven leiden en bijdragen aan de samenleving. Hij heeft dagelijkse assistentie nodig bij de schoonmaak en het onderhoud van zijn appartement, bij het boodschappen doen, bij het koken en enkele administratieve taken. Maar ook voor zijn werk, voor vele taken buiten het kantoor, heeft hij een persoonlijke assistent nodig om hem te ondersteunen. Daarom vroeg Reinhart in 2008 een Persoonlijk Assistentie Budget (PAB) aan.

Reinhart wil niet afhankelijk blijven van zijn ouders of van de welwillendheid van zijn vrienden om zijn dagelijkse bezigheden te organiseren. Al te vaak moet hij zijn plannen aanpassen of activiteiten laten vallen door een gebrek aan vrijwilligers om hem te ondersteunen.  Om zelf een persoonlijk assistent te betalen heeft hij onvoldoende geld. Zonder de hulp van zijn familie en begrijpende collega’s zou het niet mogelijk zijn om alleen te wonen en te gaan werken. Reinhart is echter gefrustreerd dat zijn familie- en vriendschapsrelaties worden belast door zijn constante nood aan hulp. Het grootste deel van zijn inkomen wordt besteed aan het vergoeden van zijn huishoudhulp, transportdiensten en dergelijke. Hij is bezorgd over de duurzaamheid van de situatie, die een zeer negatieve impact heeft op zijn financiën en levenskwaliteit.

Sinds 2008, het jaar dat Reinhart een PAB aanvroeg, staat hij op de wachtlijst. Hij kreeg een bepaalde budgetcategorie toegewezen, maar tot op heden is dit slechts een theoretisch recht. Elk jaar krijgt Reinhart een brief van het Vlaams agentschap voor mensen met een beperking (de overheidsadministratie) om te herbevestigen dat hij nog steeds op de wachtlijst staat en dat door een gelimiteerd macrobudget voor PABs, hij nog geen PAB zal krijgen.

Het is Reinharts grote overtuiging dat met de juiste beleidskeuzes een grote groep van de personen met een handicap een inclusief leven kan leiden. “We vragen geen voorkeursbehandeling in de samenleving. Alleen zijn de kosten voor personen met een handicap, om tot dezelfde kwaliteit van leven die eenieder van ons nastreeft te komen, vaak veel hoger! Iemand die in een rolstoel zit, neemt geen poetsvrouw uit luxe maar uit noodzaak. Iemand die hulp nodig heeft om tijdig uit bed te komen, moet voor die hulp meestal betalen…. Wie op zijn werk moet geraken, en door een handicap niet met een auto kan rijden, moet net als iedereen de volle pot betalen als hij/zij een taxi neemt. Ook voor mensen met een handicap gelden alle gebruikelijke tarieven, en daar worden geen uitzonderingen op gemaakt.”

“Er zullen inspanningen nodig zijn van iedereen. Onze beleidsmakers moeten de juiste keuzes maken. De verenigingen van personen met een handicap spelen een zeer cruciale rol om het juiste beeld van personen met een handicap te verspreiden. Maar ook de man in de straat kan deels de sleutel tot een inclusief beleid in handen hebben. Probeer eens te kijken naar de mens achter de handicap, want daar zit vaak veel talent.”

“Indien er voldoende geld voorzien zou worden, zouden we niet enkel de kwaliteit van de mensen met een handicap verhogen. We zouden de samenleving ook veel kennis kunnen terug geven. Veel van mijn vrienden kunnen – enkel door hun handicap – niet gaan werken, alleen gaan wonen, studeren of hun vrije tijd zinvol invullen. Is dit de samenleving die wij willen? Zou het niet veel zinvoller zijn om samen te bouwen aan een samenleving waarin alle mensen, naargelang hun mogelijkheden, evenwaardig in kunnen participeren?”

Tussen wal en schip

Hoewel de overheid vorig jaar nationaal aan 3.850 personen met een handicap op maat aangepast zorg kon toekennen, staan er in Vlaanderen nog zo’n 6.000 mensen op de PAB wachtlijst. De meeste van hen wachten vele jaren zonder hoop om snel hun budget te krijgen.

Enkel mensen met een snelle progressieve, levensbedreigende beperking of mensen die in werkelijk inhumane, gevaarlijke en vernederende levensomstandigheden terecht zijn gekomen, krijgen prioritair een budget.

Anderen blijven voor onbepaalde duur op de wachtlijst staan. Momenteel zijn er slechts 2.200 Vlamingen met een PAB, aldus belangenorganisatie Onafhankelijk Leven. De opmaak van meerjarenplannen en initiatieven van overheidswege die het roer in de zorg moeten omgooien, is een feit. Toch lijkt het erop dat er voor mensen als Reinhart, die voor de volle ontplooiing van hun levensbehoeften afhankelijk zijn van individueel aangepaste dienstverlening, voorlopig geen radicale verandering in de lucht hangt.