Parijs: lichtstad tot in Brazilië

Toch leefde er in de 19e eeuw geen ressentiment tegen Frankrijk, de Franse taal en de Franse cultuur. Integendeel, Parijs was een lichtbaken voor de Braziliaanse elite. Het Frans was chique en werd dus onder elkaar gesproken, een beetje te vergelijken met wat we diep in de 20ste eeuw in België beleefden.

De Portugese kroon vloeide over in de twee Braziliaanse keizers, die de 19de eeuw kenden. De Franse taal en cultuur was hen niet vreemd.

China bepaalt nu luxemarkt

Tot in de jaren negentig moesten Braziliaanse rijken naar Londen en Parijs om zich de dure snufjes die bij hun status passen, aan te schaffen. Sinds begin 21ste eeuw vind je duurdere winkels in São Paulo dan in Europa. Ze moeten dus voor hun dringende behoeften niet ver meer vliegen. Een privéhelikopter volstaat om je in São Paulo te bewegen.

Europa blijft nog wel een referentie en het oude continent wordt nog regelmatig gefrequenteerd. De Brazilianen krijgen wel zwaar concurrentie van de Chinese midden- en topklassen. Een recente studie van Ban & Co toont aan dat wereldwijd één op de vier luxeproducten en nagenoeg een derde van de luxegoederen die in Europa worden geproduceerd, verkocht worden aan een Chinese consument.

McKinsey & Co meldt dat twee derde van de luxe consumenten op het Chinese vasteland naar het buitenland afreist om zijn aankopen te doen. Deels om de Chinese belasting van 37 procent op luxegoederen te omzeilen. In 2005 voorspelde de Wereld Toerisme Organisatie dat er tegen 2020 zo’n 100 miljoen Chinese toeristen zouden zijn.

In 2012 trokken echter al 80 miljoen Chinezen naar het buitenland. De 100 miljoen zal dus vlugger gehaald worden. Alleszins véél meer consumenten dan Brazilië ooit kan uitsturen.

President

Niet alleen kleren of reukwerk zijn vaste waarden geworden. In de supermarkten van Rio de Janeiro wordt nu promotie gemaakt voor ‘President’. Je weet wel, die ‘goede boter’, die je in elk hotel vindt dat zichzelf wat respecteert.

Toch een beetje een gekke wereld, als je ‘t mij vraagt: Franse koeien die soja uit Lucas do Rio Verde moeten vreten. Woud dat vernietigd werd, vliegtuigen die gif moeten spuiten over het groene goud. Inheemse volkeren en kleine boeren die opgejaagd en langzaam vergiftigd worden (1). Een vrachtwagen die tot aan de haven van Paranaguá 2450 km lang CO2 en roet moet produceren.

Schepen die de soja naar Bretagne verschepen. Holsteinerkoeien (vaca holandesa) die gras, soja en maïs omzetten in melk. Melk die omgezet wordt in boter. Diepvriesschepen die ‘President’-boter naar Brazilië vervoeren. Wie weet, zo nu en dan een vliegtuig. Supermarkten die Franse boter aanprijzen, ten koste van Braziliaanse boter.

Jullie eten onze Cerrado op

Professor Irene Cardoso riep onlangs nog in Wageningen uit: “Jullie Nederlanders eten onze Cerrado en drinken ons Atlantische Woud op”. En: “Wij hebben geen sojabonen nodig. Jullie hebben ze nodig.”

Ze legde uit dat 46 procent van alle soja die in de Braziliaanse Cerrado geproduceerd wordt, naar Nederland gaat. Hiermee worden o.a. koeien gevoed. De kaas die dat oplevert, komt weer in Braziliaanse supermarkten terecht, terwijl de eigen Braziliaanse rauwmelkse kazen niet verkocht mogen worden. Ook 80 procent van het sinaasappelsap gaat naar Nederland en België.
 
Cardoso staat dan ook voor een andere landbouw dan waar de meesten van haar collega’s aan de Landbouwuniversiteit van Wageningen voor bekend staan. Ze is professor bodemkunde aan de universiteit van Viçosa en vicevoorzitter van de Braziliaanse Agro-ecologie Associatie. Ze begeleidt boeren met interessante agroforestry-projecten in de Mata Atlântica (wat nog overschiet van het grote Atlantisch woud aan de oostkust van Brazilië).

Papierpulp voor onze wegwerpzakdoekjes

Boter van ‘President’ in Rio de Janeiro spreekt tot de verbeelding, maar zijn andere taferelen in de wereldhandel normaler?

Europese melkpoeder van koeien gevoederd met Braziliaanse soja naar Senegal (2), Nederlandse en Braziliaanse kippenbillen in Kameroen (3), ethanol uit suikerriet in Mato Grosso do Sul voor ‘groene’ auto’s in Brussel (4), eucalyptusmonoculturen in Bahia voor papierpulp richting Europese consument (5), Vlaamse peren naar China (bestaat nog geen film over!), soja van Braziliaanse fazendeiros in Mozambique voor de varkens in China (moet hoognodig film over gemaakt worden), …

En zo heb je meteen een overzicht van films die we tijdens de tournee in Brazilië gebruikten.

Luc Vankrunkelsven

Luc Vankrunkelsven is medewerker bij Wervel vzw (Werkgroep voor een rechtvaardige en verantwoorde landbouw) en publiceerde in 2012 het boek ‘Legal! Optimisme-realiteit-hoop’ (ISBN 9-789081-486828), gebaseerd op zijn reizen en contacten in Brazilië, over de gevaren en uitdagingen van het heersende sociaal-economisch ontwikkelingsmodel dat steunt op agrobusiness.

(Rio de Janeiro, 23 april 2013)

Voetnoten:

(1) ‘Grãos batizados‘: drie kortfilms van Wiek Lenssens ( www.wieklenssenfilm.nl ) over de interafhankelijkheid van Braziliaanse soja en vlees in Nederland.

(2) ‘Koe nummer 80 heeft een probleem’: een DVD van Vredeseilanden, Wervel, Oxfam-Solidariteit en buitenlandse partners. In vijf talen.

(3) ‘Gekke kippen‘: een film van de Europese NGO’s van evangelische kerken.

(4) ‘De donkere kant van groen‘: een film van An Baccaert over de ethanolproductie en de situatie van de Guarani in Mato Grosso do Sul.

(5) ‘Duurzaam op papier‘: een film van An-Katrien Lecluyse en Leo Broers over eucalyptus in Brazilië voor de Europese markt.