Bij de behandeling van de motie van wantrouwen, ingediend door de Groenen, ging het er bijwijlen heftig aan toe in het Portugese parlement op donderdag 18 juli. Een oplossing voor de regeringscrisis lijkt verder weg dan ooit (foto: Público.pt).

Nieuws, Europa, Economie, Politiek, Portugal, OESO, Begrotingstekort, PS, Eurocrisis, Export, Financiële markten, Regeringscrisis, Aníbal Cavaco Silva, PSD, Mário Soares, PCP, Bloco de Esquerda, Economische recessie, Hoge werkloosheid, Trojka, Pedro Passos Coelho, CDS-PP, Paulo Portas, Analyse, Motie van wantrouwen, António José Seguro, Korting pensioenen, Unidade Técnica de Apoio Orçamental (UTAO), Groeivertraging - jan.vancriekinge

Portugese president eist compromis van drie partijen voor ‘plan nationale redding’

De politieke crisis in Portugal houdt aan. Met zijn verrassende toespraak van vorige week heeft president Cavaco Silva het bereikte akkoord tussen de twee ruziënde regeringspartijen verworpen en eist hij een 'compromis van nationale redding' om het besparingsbeleid voort te zetten tot midden 2014. Het achtste evaluatiebezoek van de trojka aan Lissabon is uitgesteld. De kans dat de drie grootste partijen tot een akkoord komen, is echter klein.

donderdag 18 juli 2013 19:25

Spread the love

Met zijn toespraak tot de bevolking heeft een bijzonder somber gestemde Portugese president Aníbal Cavaco Silva (PSD) woensdagavond 10 juli de politieke crisis alleen maar verlengd en verscherpt, zo vinden politieke analisten in Portugal.

Velen hadden verwacht dat de president, na zijn uitgebreide consultatieronde van politieke partijen en sociale partners, het bereikte akkoord tussen premier Pedro Passos Coelho (PSD) en diens minister van Buitenlandse Zaken Paulo Portas (CDS-PP) zou ondersteunen.

Portas, de sterke man van de CDS-PP in de regering, die door zijn ontslag het wantrouwen in de premier openlijk had getoond, werd na een week van politieke crisis zelfs beloond met het vicepremierschap. Portas zou een soort van ‘superminister’ worden, bevoegd voor de staatshervorming, de coördinatie van het economisch herstel en de relaties met de trojka, naast zijn taken als buitenlandminister.

De oppositie had er bij de president echter op aangedrongen om van zijn grondwettelijk recht gebruik te maken en het parlement te ontbinden en vervroegde verkiezingen uit te schrijven voor het najaar, omdat – zo luidde de redenering van de oppositie – de regering elke geloofwaardigheid had verloren en het land behoefte heeft aan een ander herstelbeleid om uit de diepe crisis te geraken.

‘Compromis van nationale redding’ nodig, vindt president

In zijn toespraak sprak Cavaco Silva dreigende taal aan het adres van de centrumrechtse regeringspartijen die het land sinds begin juli in een politieke crisis hebben gestort. Maar ook het idee van vervroegde verkiezingen, verwierp hij resoluut.

“Nu verkiezingen houden, is onverantwoord”, zei Cavaco Silva, “het land verkeert in een ernstige economische, financiële en politieke crisis en heeft nu meer dan ooit nood aan een stabiel en effectief beleid”.

Zo eiste hij op korte termijn een ‘compromis van nationale redding’ tussen de drie grootste politieke partijen, dus ook de socialistische PS die momenteel in de oppositie zit, om een plan uit te werken dat het lopende strenge besparingsprogramma tot een goed einde kan brengen tegen juni 2014. Daarna zouden dan vervroegde verkiezingen kunnen volgen.

De president waarschuwde dat als een akkoord uitblijft de kans groter wordt dat Portugal een tweede reddingsplan zou nodig hebben en dat de gevolgen daarvan voor de bevolking nog veel drastischer zouden kunnen zijn. “De Portugezen zouden dan hun conclusies kunnen trekken over de verantwoordelijkheden van deze drie partijen voor het gevoerde beleid”, dreigde hij.

Onder streng besparingsbeleid van trojka

De ontslagnemende socialistische minderheidsregering van toenmalig premier José Sócrates had in mei 2011 moeten aankloppen bij Europa voor hulp omdat het land niet langer op de commerciële markt langetermijnleningen kon afsluiten tegen een aanvaardbare rente onder meer omdat ratingbureaus de kredietwaardigheid van Portugal hadden herleid tot ‘rommelstatus’ en er sprake was van gerichte speculatie.

In ruil voor een hulppakket van 78 miljard euro moet het land een beleid voeren gericht op het terugdringen van het begrotingstekort tot minder dan 3 procent van het BBP tegen eind 2014. Portugal was zo het derde EU-land dat onder curatele kwam van de trojka, na Griekenland en Ierland. In het voorjaar van 2013 was het de beurt aan Cyprus.

Sócrates en zijn partij leden daarop een zware nederlaag bij de vervroegde parlementsverkiezingen van 5 juni 2011. De nieuwe centrumrechtse coalitieregering onder leiding van Passos Coelho die korte tijd later werd gevormd, beschikt over een ruime meerderheid in het eenkamerparlement en voert sindsdien een ongemeen streng besparingsbeleid uit onder scherp toezicht van de trojka (de Europese Commissie, de Europese Centrale Bank en het IMF).

Een beleid dat hoe langer hoe meer op heftige weerstand van de bevolking stuit.

Hoewel er eerder al spanningen waren tussen de coalitiepartners, kwam het wantrouwen tussen beide op 1 juli open en bloot aan de oppervlakte. De regeringscrisis die begon met het ontslag van de technocratische minister van Financiën Vítor Gaspar en compleet werd toen een dag later ook Portas, de sterke man van de CDS-PP, ontslag nam.

Compromis ook bindend voor volgende regering

Het door Cavaco Silva gevraagde ‘compromis van nationale redding’ steunt op drie pijlers: vervroegde verkiezingen pas ná juni 2014, de drie partijen die met de trojka onderhandelden over het reddingsplan moeten op korte termijn tot een compromis komen om dit beleid samen voort te zetten én bovendien zou het akkoord ook bindend zijn voor de volgende regering.

Vooral dit laatste punt wekte veel verwondering en kritiek. Cavaco Silva verdedigde zijn voorstel met als argument dat “de overheid ook na verkiezingen de bestuurbaarheid van het land op lange termijn moet kunnen verzekeren zodat de overheidsschuld, het terugdringen van het begrotingstekort, de verbetering van het concurrentievermogen van onze economie en het aanzwengelen van de werkgelegenheid gegarandeerd zijn”.

De president zei verder nog dat hij onmiddellijk contact zou opnemen met de betrokken partijen om de voorgestelde oplossing te bespreken en een bemiddelaar aan te duiden: “Het is, gezien de dramatische situatie waarin het land zich bevindt, de hoogste tijd dat de politici in de komende dagen de toekomst over meerdere jaren vorm geven.”

En als er geen overeenkomst tussen de drie partijen tot stand komt? Over een ‘plan B’ bleef de president vaag, maar hij zei tot besluit “dan vinden we natuurlijk andere oplossingen binnen het kader van ons constitutioneel systeem”. Volgens sommige analisten zou de president denken aan een ‘presidentiële regering’ waarbij de macht van het staatshoofd – naar Frans model – groter zou worden, al laat de grondwet dat (voorlopig) niet toe …

“De president gebruikt een atoombom”, zegt oppositie

De reacties van de politieke wereld waren over het algemeen heel negatief en gaven weinig hoop dat de voorgestelde formule tot resultaat zou leiden. Sommigen spraken zelfs van een poging tot ‘staatsgreep’ van het staatshoofd.

Economen waarschuwden dat de politieke instabiliteit door het optreden van de president zou kunnen leiden tot negatieve reacties op de financiële markten. Dinsdag echter zakte de tienjaarsrente die Portugal moet betalen op staatsobligaties tot net onder de 7 procent. Vrijdag stond die nog op het hoogste niveau sinds november 2012.

Als direct gevolg van de politieke instabiliteit werd de geplande – en lang voorbereide – achtste evaluatiemissie van de trojka aan Lissabon uitgesteld. Normaal zou de trojka maandag 15 juli beginnen aan een grondige doorlichting van het Portugese besparingsplan. De trojka moet uiteindelijk groen licht te geven voor de uitbetaling van de laatste schijf van het hulppakket van 78 miljard euro. Geld dat de regering dringend nodig heeft.

Onderhandelingen met weinig kans op slagen

Zondag 14 juli begonnen de drie grootste partijen, PSD, CDS-PP en PS, met onderhandelingen om binnen een termijn van een week te proberen een ‘compromis van nationale redding’ te presenteren aan de president. De kans dat zo’n akkoord er komt, wordt echter heel klein geacht.

De Groenen hebben een motie van wantrouwen ingediend die donderdag 18 juli in het parlement werd behandeld, maar de regering niet in gevaar bracht. Het is al de vijfde motie van wantrouwen die is ingediend door de oppositie tegen de huidige regering. Voor woensdag 24 juli kondigen de Groenen ook protestacties aan tegen de aanslepende crisis en voor échte oplossingen om uit de crisis te geraken.

De PS wil fundamenteel niet weten van een regering van ‘nationale redding’ zonder dat er eerst verkiezingen worden gehouden. Partijleider António José Seguro was bijzonder scherp: “De regering is in staat van ontbinding, maar beseft het zelf nog niet. Zelfs vallen kan ze niet.” Toch heeft de PS een delegatie naar de onderhandelingen met de regeringspartijen gestuurd onder leiding van Alberto Martins.

Interne verdeeldheid PS

Dat de PS intern erg verdeeld is over de kwestie werd in de loop van de week overduidelijk. Oud-premier José Sócrates ziet niet hoe een compromis kan worden bereikt en toonde zich verrast over het initiatief van de president. “De president heeft de premier in zware verlegenheid gebracht en laat de onzekerheid voortduren”.

Hij verklaarde dat de PS wat hem betreft nooit akkoord zou gaan met extra bezuinigingen van 4,7 miljard euro op de staatsuitgaven dit jaar en met een daling van de pensioenen, zoals de trojka vraagt en de regering wil uitvoeren.

Oud-premier en oud-president Mário Soares (88) deed er nog een schepje bovenop en vreesde voor een interne oorlog in de partij als de PS zou toetreden tot een regering van ‘nationale redding’. “Vele trouwe leden hebben mij al laten weten dat ze de partij de rug zullen toekeren als dat gebeurt”, verklaarde hij.

Soares zegt dat aan vier fundamentele voorwaarden moet worden voldaan opdat de PS in een regering zou stappen: “Vervroegde verkiezingen, heronderhandelingen met de trojka over de voorwaarden van het reddingsplan, een plan om de economie opnieuw te laten groeien en een geloofwaardig banenplan.” Hij sprak van politieke ‘zelfmoord’ als Seguro op het voorstel van de president zou ingaan.

“Politieke daad om rechts beleid voort te zetten”

Voor de communistische partij (PCP) en het linkse Bloco de Esquerda (BE) is het initiatief van de president “een politieke daad om een rechts beleid dat alleen armoede en achteruitgang betekent te kunnen voortzetten”. De PCP waarschuwde de PS niet in de val te lopen. “Het voorgestelde compromis van nationale redding zal in werkelijkheid uitdraaien op nationale vernietiging van banen en welvaart.”

Het BE riep de andere linkse partijen op om de onderlinge verdeeldheid te overstijgen en te werken aan een geloofwaardig links alternatief voor Portugal. Tussen de PCP en de PS blijft het wederzijdse wantrouwen echter heel diep. Afzonderlijke vergaderingen tussen vertegenwoordigers van PS en BE en tussen BE en PCP proberen een toenadering mogelijk te maken. Ook de vakbonden zijn gewonnen voor meer linkse samenwerking.

Onheilspellende cijfers economie

Ondertussen blijven de berichten over de economische situatie heel somber. Maandag kwam de Unidade Técnica de Apoio Orçamental (UTAO), een parlementaire ondersteuningsstudiegroep voor de begroting, met onheilspellende cijfers.

Op basis van gegevens van het eerste kwartaal van 2013 zou het begrotingstekort op 10,6 procent van het BBP uitkomen, het slechtste resultaat voor het eerste kwartaal sinds 2009. En ver verwijderd van de doelstelling van 5,5 procent die met de trojka was afgesproken voor 2013. Laat staan dat de doelstelling van minder dan 3 procent tegen eind 2014 zou worden gehaald.

Door de algemene groeivertraging in de wereld is ook de Portugese export achterop geraakt, wat dan weer een negatieve invloed heeft op de belastinginkomsten.

Dinsdag kwam de OESO dan met het onheilsbericht dat de werkloosheid in Portugal nog forser stijgt dan eerder werd verwacht: in 2014 zou 18,5 procent van de beroepsbevolking officieel werkloos zijn en de jeugdwerkloosheid piekt tot 40 procent. Dit jaar zal de Portugese economie met 2,3 procent krimpen.

Bijkomende bronnen:

Cavaco dorme quinta-feira nas Selvagens a 1000 quilómetros do epicentro da crise
http://www.publico.pt/politica/noticia/cavaco-dorme-quintafeira-nas-selvagens-a-1000-quilometros-do-epicentro-da-crise-1600304#/0

OCDE prevê 18,5% de desemprego em Portugal em 2014
http://www.publico.pt/economia/noticia/ocde-preve-185-de-desemprego-em-portugal-em-2014-1600346

Juros da dívida descem em todos os prazos
http://www.publico.pt/economia/noticia/juros-da-divida-descem-em-todos-os-prazos-1600342

PCP exclui PS de “contactos, reuniões e encontros” para discutir a situação política
http://www.publico.pt/politica/noticia/pcp-vai-realizar-contactos-reunioes-e-encontros-a-curto-prazo-1600278

PSD, CDS e PS estabelecem uma semana para tentar “compromisso de salvação nacional”
http://www.publico.pt/politica/noticia/um-semana-para-tentar-compromisso-de-salvacao-nacional-1600205

Negociações já envolvem um representante do Presidente
http://www.publico.pt/politica/noticia/negociacoes-ja-envolvem-governo-e-um-representante-do-presidente-1600281

Marcelo acusa Cavaco de prolongar e agravar a crise
http://www.publico.pt/politica/noticia/marcelo-acusa-cavaco-de-prolongar-a-crise-1600212

Sócrates vaticina falhanço do compromisso de Cavaco
http://www.publico.pt/politica/noticia/socrates-vaticina-falhanco-do-compromisso-de-cavaco-1600211

Cavaco exige acordo tripartido e eleições em Junho de 2014
http://www.publico.pt/politica/noticia/cavaco-pede-governo-de-salvacao-nacional-e-aponta-eleicoes-para-junho-de-2014-1599887

Opinião por Miguel Gaspar
O golpe de teatro de Cavaco Silva
http://www.publico.pt/politica/noticia/o-golpe-de-teatro-de-cavaco-silva-1599894

Pedro Silva Pereira acusa Cavaco de “deixar bomba atómica”
http://www.publico.pt/politica/noticia/pedro-silva-pereira-acusa-cavaco-de-deixar-bomba-atomica-1599930