Dit voorjaar waren we getuige van de noodkreet van radiopresentatrice Sofie Verschueren. Daarop volgden reacties van werkgeverskant.
Unizo schreef: “Iedereen moet voltijds werken en het moet gedaan zijn met al dat minder werken; het budget van het tijdskrediet moet naar de kinderopvang gaan” (De Standaard 24/05/2013). En Agoria: “Neem eens het voorbeeld aan de derde wereld: mensen in miserie die willen wel werken in tegenstelling tot jullie, gepamperde middenklassers” (De Tijd 21/05/2013).
We zijn dus gewaarschuwd! Ik profiteer dus van deze vakantieperiode om wat verder te reflecteren over de tijd die ons rest om te leven…
De draaimolen van de economie
Wij, werknemers, houden door ons werk de economie draaiende. En we doen dat graag, want een goed draaiende economie kan ten dienste staan van de mensen in de samenleving waarin die economie zich bevindt.
Dat is toch wat we nu al ruim 60 jaar doen, met onze sociale zekerheid en de herverdeling die we organiseren als moderne welvaartsstaat. Die is er trouwens niet vanzelf gekomen: we hebben er hard voor moeten strijden!
Records in de welvaartstaat
Ik kom nog eens terug op die voorbije 60 jaar. Een merkwaardige evolutie vond immers plaats samen met de uitbouw van de welvaartsstaat. Steeds meer mensen namen deel aan die economie, ondanks opeenvolgende crisissen tijdens de voorbije 30 à 40 jaar. Nooit eerder waren in ons land zoveel mannen en vrouwen actief op de arbeidsmarkt. Nooit eerder werden zoveel betaalde arbeidsuren gepresteerd, op alle mogelijke uren van de dag en van de nacht, op weekdagen, feestdagen en weekends. En ook op het vlak van productiviteit zijn we kampioenen!
Dit record gaat wel ten koste van onze gezinstijd, opleidingstijd, tijd voor het huishouden, tijd voor maatschappelijk engagement, zorgtijd, tijd om in vorm te blijven, vrije tijd… Het gaat ten koste van de tijd die ons rest om te leven, kortom.
Tijdskrediet afschaffen?
Het tijdskrediet is één van de antwoorden om de tijd toch een beetje te herverdelen op maatschappijniveau. Unizo beweert dat tijdskrediet afschaffen 835 miljoen euro zou opbrengen die we dan in de kinderopvang kunnen steken. Dat is nogal kort door de bocht! Dat tijdskrediet wordt vooral genomen door jonge ouders of grootouders, die deze tijd vooral in gezins- en zorgtijd steken!
Ik heb het geluk nogal wat vitale grootouders in mijn vriendenkring te hebben. Op hun landingsbaandagen zijn ze steevast in de weer, en niet al vissend aan de Leie! Neen, ze zorgen voor hun zieke (schoon-)ouders, vangen de kleinkinderen op, voeren klusjes uit in het huis van hun kinderen die het te druk hebben…
Kosten-batenanalyse: tijdskrediet versus betalende zorgdiensten
Een plaats in de kinderopvang kost zo’n 50 euro per dag voor de maatschappij (los van de ouderbijdrage; het gaat om subsidies, belastingaftrekken…). Een dag met ouderschapsverlof of tijdskrediet kost de sociale zekerheid 20 à 30 euro per dag, afhankelijk van de formule en de gezinssituatie. De kosten-batenanalyse is voor mij duidelijk!
Doe hierbij nog eens de besparing van pakweg een halve dag poetsen per week met dienstencheques (4 uur poetsen kost 50 euro aan de sociale zekerheid, 10 euro aan de staatskassen voor de fiscale korting en 20 euro aan de gebruiker).
Het is duidelijk dat het tijdskrediet afschaffen de samenleving niet meer zal opbrengen. Het zal ons allen alleen meer kosten.
Iedereen voltijds aan de slag?
Nog zo’n dooddoener in het debat: iedereen moet voltijds werken en dat ondersteun je dan door voltijds diensten aan te bieden (gesubsidieerd met het geld dat vrijkomt door de afschaffing van het tijdskrediet).
Dat klinkt wel heel wrang voor die duizenden werkneemsters (want ja, het zijn vooral vrouwen) die geen andere keuze hebben dan deeltijds te werken. Probeer maar eens voltijds te werken in de dienstenchequesector, in de supermarkten, in de horeca, in de schoonmaak, als logistieke medewerker in de zorg, of zelfs in de kinderopvang … Split shifts, contracten op oproep, wisselende uurroosters zijn schering en inslag!
Met dit soort werk is het bovendien zo goed als onmogelijk om op een goede manier een beroep te doen op ondersteunende diensten zoals kinderopvang en al helemaal niet als je geen vast stramien kunt volgen omdat je niet volgens een vast stramien werkt. Je bent dan al heel blij als je een beroep kunt doen op een familielid, een buur, de school… om je uit de nood te helpen.
Kinderopvang met een sociale logica!
Is er dan geen nood aan extra kinderopvang? Toch wel! Er zijn dringend duizenden extra kinderopvangplaatsen nodig, zowel voor de allerkleinsten als voor de schoolgaande kinderen.
Deze opvang moet bovendien voldoende flexibel kunnen inspelen op de noden van de kinderen en hun ouders, vooral als van deze ouders een grote flexibiliteit wordt verwacht. Economische rendabiliteit (en dus een stabiele bezetting, met kindjes die op vaste uren op vaste dagen komen) is niet het voornaamste criterium om deze opvang te organiseren. Voor de werknemers die ik zonet beschreef is het onmogelijk om een vast aantal dagen per week opvang in te kopen. Ze weten immers nooit wanneer ze wel of niet aan het werk zullen zijn. Ook wie werkzoekend is of tussen interims en opleidingsprojecten navigeert, kan moeilijk in een glazen bol kijken.
Kinderopvang moet dus vanuit een sociale logica worden ingericht, als een recht voor elk kind en waaraan de samenleving (ook het bedrijfsleven, ja) solidair meebetaalt. Iedereen zal hiervan meegenieten (ook de zelfstandigen)!
De sociale zekerheid van de toekomst
We zullen moeten zoeken hoe we onze sociale zekerheid betaalbaar kunnen houden en onze welvaartsstaat op peil. Alleen zal dat niet lukken door af te breken wat er bestaat of de wensen en noden van de ploeterouders onder tafel te vegen.
In dat vraagstuk zullen we rekening moeten houden met vragen naar (“kwali-“)tijd, ondersteuning via dienstverlening, een krappe arbeidsmarkt die niet zal toelaten om tot in het oneindige steeds nieuwe ondersteunende jobs uit te vinden om toch maar meer dan voltijds zich te pletter werkende werknemers uit de nood te helpen.
Françoise Vermeersch, adviseur studiedienst Vlaams ABVV
