Nieuws, Europa, Economie, Politiek, Vakbonden, Portugal, Imf, Tmd, Begrotingstekort, Eurozone, Eurocrisis, Financiële markten, Besparingsbeleid, Reddingsplan, Regeringscrisis, Aníbal Cavaco Silva, PSD, Economische recessie, Trojka, Pedro Passos Coelho, CDS-PP, Paulo Portas, Vítor Gaspar, Analyse, CGTP, UGT, Que se lixe a troika! Queremos as nossas vidas, Maria Luís Albuquerque, Jeroen Dijsselbloem, Europees Stabiliteitsmechanisme (ESM) - jan.vancriekinge

Regering-Passos Coelho voorlopig gered, maar Portugal dieper in crisis

De Portugese regeringscrisis, die maandag 1 juli begon met het onverwachte ontslag van de minister van Financiën Vítor Gaspar, lijkt - voorlopig althans - van de baan. President Cavaco Silva houdt momenteel raadplegende gesprekken met alle politieke partijen en sociale partners om uit de impasse te geraken. Maar het harde bezuinigingsbeleid zal worden voortgezet. De linkse oppositie en de vakbonden eisen vervroegde verkiezingen.

dinsdag 9 juli 2013 20:45

Spread the love

Portugal beleefde afgelopen week een regeringscrisis die het voortbestaan van de centrumrechtse regering van premier Passos Coelho (PSD) voor het eerst sinds haar aantreden in juni 2011 ernstig bedreigde.

Eerst was er het ontslag op maandag 1 juli van de technocratische minister van Financiën, Vítor Gaspar, die als hoofdverantwoordelijke voor het harde besparingsbeleid van de voorbije twee jaar steeds meer kritiek over zich heen kreeg. Ook van de kleinere rechtsconservatieve coalitiepartner CDS-PP, die met 24 zetels essentieel is voor de parlementaire meerderheid van de regering-Passos Coelho in het eenkamerparlement.

Openlijke vertrouwensbreuk tussen coalitiepartners

Gaspar werd op de post Financiën meteen vervangen door staatssecretaris Maria Luís Albuquerque (PSD) van wie bekend is dat ze het besparingsbeleid onverkort wil voortzetten. Dat was duidelijk niet naar de zin van Paulo Portas, minister van Buitenlandse Zaken en de sterke man van de CDS-PP in de regering. Hij nam daarom dinsdag 2 juli op zijn beurt ontslag. Dat maakte de crisis en de openlijke vertrouwensbreuk tussen de coalitiepartners compleet.

De internationale markten reageerden meteen heel negatief omdat ze vreesden dat het ontslag van de regering het gevoerde harde bezuinigingsbeleid op de helling zou zetten en dat Portugal mogelijk opnieuw zou moeten aankloppen voor een tweede reddingsplan. De tienjaarsrente die Portugal moet betalen op staatsleningen steeg zelfs even tot boven de 7 procent.

Algemene staking tegen bezuinigingsbeleid

Donderdag 27 juni hadden de twee grootste vakbondscentrales nog tienduizenden Portugezen weten te mobiliseren voor de vierde algemene staking sinds november 2011. Vooral in de openbare sector en zeker bij het openbaar vervoer was de staking vrijwel algemeen, maar ook in sommige grote privébedrijven werd gestaakt.

De eisen waren onmiskenbaar duidelijk: “stop dit besparingsbeleid”. Dat wordt onder druk van de trojka (de Europese Commissie, de Europese Centrale Bank en het IMF) nu al twee jaar opgelegd en loopt nog minstens tot juni 2014, maar de kans is groot dat het nog wordt verlengd.

De ontslagnemende socialistische minderheidsregering van toenmalig premier José Sócrates had in mei 2011 moeten aankloppen bij Europa voor hulp omdat het land niet langer op de commerciële markt langetermijnleningen kon afsluiten tegen een aanvaardbare rente onder meer omdat ratingbureaus de kredietwaardigheid van Portugal hadden herleid tot ‘rommelstatus’ en er sprake was van gerichte speculatie.

In ruil voor een hulppakket van 78 miljard euro moet het land een streng bezuinigingsbeleid voeren gericht op het terugdringen van het begrotingstekort tot minder dan 3 procent van het BBP. In feite is Portugal het derde EU-land dat onder curatele staat van de trojka, na Griekenland en Ierland. In het voorjaar van 2013 was het de beurt aan Cyprus.

Vierde kwartaal op rij in recessie …

De Portugese economie zit nu voor het vierde kwartaal op rij in een recessie en het ziet er niet direct naar uit dat daar verandering in komt. Bedrijven sluiten de deuren, tienduizenden ambtenaren op alle overheidsniveaus moeten afvloeien, subsidies voor culturele en sociale instellingen worden gewoon geschrapt, de werkloosheid bedraagt 18 procent, en vooral de jeugdwerkloosheid bereikt stilaan dramatische proporties. Voor hoogopgeleide jongeren is migratie weer een optie geworden die meer en meer wordt overwogen.

Kortom steeds meer mensen zakken weg in armoede en laten hun ongenoegen over de gang van zaken graag naar buiten komen. De brede burgercoalitie ‘Que se lixe a troika!‘ (Naar de hel met de trojka) wist in september vorig jaar en in maart dit jaar honderdduizenden Portugezen de straat op te krijgen in vreedzame en creatieve protesten tegen het regeringsbeleid en de weinig democratische impact van de trojka.

Beide regeringspartijen weten maar al te goed dat nu vervroegde verkiezingen houden zo goed als zeker zouden uitlopen op een flinke pandoering. De regering is immens onpopulair, zeker bij die groepen in de samenleving die de gevolgen van het gevoerde beleid aan den lijve ondervinden: de ambtenaren, de gepensioneerden en de sterk groeiende groep van werklozen.

Maar ook de oppositiepartijen staan niet direct te springen om in de huidige omstandigheden het roer over te nemen omdat ze beseffen dat de bewegingsruimte om een ander beleid te voeren sowieso klein is.

Vakbondsprotest ondanks hittegolf

Zaterdag 6 juli had de communistische vakbondscentrale CGTP nog duizenden militanten van over het hele land weten te mobiliseren in Lissabon voor een geïmproviseerde manifestatie om te protesteren tegen de regeringscrisis en vervroegde verkiezingen te eisen. Ondanks een hittegolf met temperaturen die boven de 40°C stegen, kwamen mensen samen voor het beroemde Jerónimosklooster in de wijk Belém, niet ver van het presidentieel paleis.

De slogans die het meest werden gehoord, waren: “Está na hora do Governo ir embora” (Het is tijd dat de regering opstapt) en “Passos ladrão, o teu lugar é na prisão” (Passos is een dief die in de gevangenis thuishoort).

Vakbondsleider Arménio Carlos (CGTP) vroeg zich tegenover een journalist van de krant Público af wat er nog meer moest gebeuren vooraleer de president zijn grondwettelijke bevoegdheid zou gebruiken om het parlement te ontbinden en vervroegde verkiezingen uit te schrijven.

Brokken gelijmd, maar vertrouwen hersteld?

Zaterdagavond maakte premier Pedro Passos-Coelho dan bekend dat na intensieve en moeizame gesprekken tussen beide regeringspartijen de brokken waren gelijmd en het vertrouwen was hersteld. De regeringscrisis die het land een hele week in de greep hield, leek voorbij.

Paulo Portas, de sterke man van de CDS-PP in de regering, die door zijn ontslag zijn wantrouwen in de premier openlijk had getoond, werd zelfs beloond met het vicepremierschap.

Portas wordt een soort van ‘superminister’ bevoegd voor de staatshervorming, de coördinatie van het economisch herstel en de relaties met de trojka, naast zijn taken als buitenlandminister. Dat hij daarmee in het vaarwater terecht zal komen van zijn collega Albuquerque op Financiën – die het beleid van haar voorganger Gaspar gewoon wil voortzetten, was voor politieke analisten overduidelijk.

Albuquerque moet collega’s eurozone ‘geruststellen’

Toch blijft ook Albuquerque op post als nieuwe minister van Financiën. Voor haar volgde maandag 8 juli de vuurdoop in Brussel op de vergadering van de ministers van de Financiën van de eurozone. Zij kon er haar collega’s ‘geruststellen’ dat Portugal zijn engagementen onverkort zal uitvoeren zoals voorzien.

Toch was het dinsdag nog niet helemaal duidelijk of de afgesproken achtste evaluatiemissie van de trojka aan Lissabon zou kunnen plaatsvinden zoals voorzien op 15 juli. De trojka moet dan de inspanningen van de regering tegen het licht houden om uiteindelijk groen licht te geven voor de uitbetaling van de laatste schijf van het hulppakket van 78 miljard euro. Geld dat de regering dringend nodig heeft.

Albuquerque kreeg maandag in Brussel alvast felicitaties van Jeroen Dijsselbloem, de Nederlandse voorzitter van de Eurogroep, die hoopte dat de herwonnen politieke stabiliteit in Portugal de financiële markten zou kunnen kalmeren.

De vergadering ging eigenlijk over Griekenland en Cyprus, twee andere zorgenkinderen van de eurozone. Portugal gold tot voor kort als een ‘modelleerling’ in de klas van de trojka. Maar de laatste tijd groeide de twijfel of Lissabon dit jaar nog 4,7 miljard euro extra zou kunnen snoeien in overheidsuitgaven …

‘Preventieve’ kredietlijn of ‘soft’ reddingsplan?

In de loop van maandag meldde de Spaanse krant El Pais dat volgens ‘bronnen bij de Europese Commissie’ onderhandelingen aan de gang waren tussen de Commissie en de Portugese regering over een ‘preventieve kredietlijn’ die Portugal zou moeten veiligstellen tegen de tijd dat het lopende hulppakket afloopt, midden 2014.

Omdat de regeringscrisis het wantrouwen nog had versterkt, zou Portugal mogelijks niet meer tegen aanvaardbare voorwaarden kunnen lenen op de zogenoemde ‘secundaire’ markt (waarbij staatsobligaties worden verhandeld tussen privébanken).

Er zou daarom worden gewerkt aan een scenario van een ‘soft reddingsplan’ binnen het Europees Stabiliteitsmechanisme (ESM), zonder de drastische voorwaarden die aan het lopende pakket verbonden zijn. Opmerkelijk is dat het IMF dan buiten de deur wordt gehouden.

Maar woordvoerder Simon O’Connor van de Europese Commissie ontkende het bericht. “Er is op dit moment geen sprake van een tweede bailout voor Portugal”, verklaarde hij. Duitsland wil van geen extra reddingsoperaties weten in het licht van de verkiezingen voor de Bundestag in september.

De hypothese van een ‘soft reddingsplan’ werd overigens al eerder op tafel gelegd door de gouverneur van de Banco de Portugal, Carlos Costa, die in maart sprak over een ‘overgangsperiode’: “niet als een financieel bijstandsprogramma identiek aan het huidige, maar als een verzekeringsmechanisme, met een kredietlijn die kan worden gebruikt om tijdelijke verstoringen in de financieringsmarkt te overwinnen”, zei Costa op dat moment.

President aan zet bij crisis

Net als in België komt de rol van het staatshoofd in Portugal naar voren in tijden van crisis. Nadat premier Passos Coelho zaterdagavond had aangekondigd dat de breuk in zijn coalitie was hersteld, begon president Aníbal Cavaco Silva (eveneens PSD) maandag en dinsdag met zijn consultatieronde van alle politieke partijen en vertegenwoordigers van de sociale partners (vakbonden en werkgevers).

Verwacht wordt dat de president woensdag de bevolking zal toespreken over de voorbije regeringscrisis.

“Alle geloofwaardigheid verloren”: naar nieuwe verkiezingen?

Voor de linkse oppositiepartijen PS, PCP, BE en de Groenen en beide vakbondscentrales is het duidelijk: de president moet van zijn grondwettelijke bevoegdheid gebruik maken en het parlement ontbinden omdat de regering alle geloofwaardigheid heeft verloren bij de bevolking.

Dat zou dan automatisch betekenen dat er vervroegde parlementsverkiezingen volgen. Het linkse Bloco de Esquerda stelt zelfs een datum voor: 15 september, twee weken voor de geplande gemeenteraadsverkiezingen.

António José Seguro, partijleider van de PS, verklaarde maandag op een persconferentie dat “de balans van twee jaar regering-Passos Coelho bijzonder dramatisch is. We moeten dringend een plan hebben om de economische groei weer aan te zwengelen, niet om alles kapot te saneren. Dat begint zelfs bij het IMF door te dringen”.

Oud-president en oud-premier Mário Soares (PS) vond dat Angela Merkel de hoofdschuldige is van wat er misloopt in de eurozone. Hij deelde ook een sneer uit naar Portas die hij ‘totaal onbetrouwbaar’ noemde: “eerst neemt hij ontslag omdat het besparingsbeleid te hard is, na enkele dagen wordt hij superminister die de relaties met de trojka gaat coördineren. Portugal verdient beter.”

Bijkomende bronnen:

UGT: confiança dos portugueses “irremediavelmente” afectada por crise política
http://www.publico.pt/politica/noticia/ugt-confianca-dos-portugueses-irremediavelmente-afetada-por-crise-politica-1599591

Seguro quer novo Governo para negociar segundo resgate
http://www.publico.pt/politica/noticia/seguro-quer-novo-governo-para-negociar-inevitavel-segundo-resgate-1599596

Opinião O aplauso por Miguel Gaspar
http://www.publico.pt/politica/noticia/o-aplauso-1599605

Mário Soares: “O Portas é um salta-pocinhas”
http://www.publico.pt/politica/noticia/mario-soares-diz-que-acordo-do-governo-sera-desgraca-total-1599608

Imprensa internacional: Portugal é um país a “deslizar para o desconhecido” e ajustamento está a “entrar em colapso”
http://www.publico.pt/politica/noticia/imprensa-internacional-anteve-crise-politica-com-saida-de-pesos-pesados-do-governo-1599098

Cavaco Silva sugere que segundo resgate se tornou mais provável nos últimos dias
http://www.publico.pt/economia/noticia/cavaco-silva-sugere-que-segundo-resgate-se-tornou-mais-provavel-nos-ultimos-dias-1599351#/0

Portas é vice-primeiro-ministro com coordenação económica, troika e reforma do Estado
http://www.publico.pt/politica/noticia/portas-e-viceprimeiroministro-com-coordenacao-economica-troika-e-reforma-do-estado-1599494#/0

Seguro: solução para o PSD e CDS mas não para o país
http://www.publico.pt/politica/noticia/seguro-diz-que-solucao-e-para-o-psd-e-cds-e-nao-para-o-pais-1599501

PCP diz que Presidente da República tem “inteira responsabilidade pelas consequências”
http://www.publico.pt/politica/noticia/pcp-diz-que-presidente-da-republica-tem-inteira-responsabilidade-pelas-consequencias-1599500

Semedo questiona se Presidente da República aceitará Governo de “ministros troca-tintas”
http://www.publico.pt/politica/noticia/semedo-questiona-se-presidente-da-republica-aceitara-governo-de-ministros-trocatintas-1599497

http://www.publico.pt/politica/noticia/semedo-questiona-se-presidente-da-republica-aceitara-governo-de-ministros-trocatintas-1599497