Het resultaat werd het e-book ‘Innoveren rond sociale uitdagingen. Dat is van alle tijden‘. Een interview met Benjamin Clarysse, coördinator Ecobouwers (Bond Beter Leefmilieu).

 “Via Ecobouwers zetten we de bouwheer centraal”

Is dit een project, of overstijgt het dat ruimschoots? EcoBouwers promoot via de Bond Beter Leefmilieu al 15 jaar duurzaam bouwen in Vlaanderen en heeft een indrukwekkend bereik. Ecobouwers zet energiezuinig bouwen en renoveren in de kijker, maar ook hernieuwbare bouwmaterialen, het gebruik van regenwater of groendaken: “onze werking inspireert massa’s bouwers.”

Wat maakt de Ecobouwer-campagne uniek?

Benjamin Clarysse: “Onze aandacht voor ruimtelijke ordening: we promoten wonen in stad of dorpskern, tégen de ontspoorde verkavelingswoede in Vlaanderen. Die leidt tot milieudruk, files, duurdere nutsvoorzieningen, terwijl je in een stadskern alles bij de hand hebt. Bovendien verschillen we door onze focus op de bouwers zelf van campagnes waarin de architect of de aannemer in de kijker lopen. Er is duidelijk nood aan een objectief, niet-commercieel verhaal. Via onze opendeurcampagne kijk je gewoon binnen bij mensen thuis en via onze site vind je op het forum particuliere bouwervaringen.”

“Er is duidelijk nood aan een objectief, niet-commercieel verhaal”

Wie deelt er wat op zo’n forum?

“Onze vrijwilligers zijn onze meest waardevolle bron. Wij faciliteren via het forum hun gegevens- en ervaringswisseling. Een sterke kern van forumgebruikers beantwoordt vragen van bouwers en verbouwers die daarop hun eigen inzichten baseren. Bouwheren delen er met wie ze samenwerkten en welke producten ze goed vinden. Zo krijg je een uitgebreid bestand van onafhankelijk aanbevolen professionals. Dit is geen ledenlijst van een koepelvereniging of mensen die betalen om op een bepaalde lijst te staan, wel een informatiebron over goede bouwprestaties: een duurzaam huis of passiefhuis dat je vervolgens ook echt kunt gaan bekijken.”

Wat was de aanleiding om met Ecobouwers te starten?

“Aanvankelijk stelde maar een handvol eigenaars hun woning open en dat waren vaak dan vaak ook uitzonderlijke woningen die erg ver gingen in groene en energiebesparende ingrepen. Maar die tijd is voorbij: vorig jaar stelden 156 huizen hun deuren open voor 3500 bezoekers. Van energiebesparing is de nadruk ook heel erg op CO²-uitstoot komen te liggen. Het klimaatthema stond vijftien jaar geleden nog niet zo dwingend op de agenda.”

Jullie werken voortdurend aan nieuwe invalshoeken.

“Eind jaren ’90 begonnen we met de opendeurdagen, in 2001 hebben we dan het energieforum opgestart en in 2004 stelden we een energiecharter op dat de bouwsector moest aanmoedigen om energiezuinig te bouwen. Allemaal met de bedoeling om op termijn het aantal energievriendelijke woningen gevoelig omhoog te krijgen. Met steun van de Vlaamse overheid kwam dan in 2009 Ecobouwers.be online. In 2012 werd dat een campagnesite met instapklare campagnes voor iedereen die energie wil besparen.”

Waar staan jullie nu in vergelijking met 15 jaar geleden?

“Ons energiecharter was vrij vernieuwend: een aantal bedrijven engageerde zich om energiezuinig te gaan bouwen. Ondertussen is het achterhaald, want veel bedrijven bouwen nu sowieso duurzamer. Sommige campagnes of acties moet je durven stopzetten. Niet alle nieuwigheden die we lanceren werken trouwens even goed, zoals ons idee om een bouw-wiki te creëren: het forum bundelen in een Wikipedia-pagina die aangevuld kon worden door gebruikers. Maar dat bleek niet te werken: je heb er een grote hoeveelheid basisinfo en vrijwilligers voor nodig en wie op het forum actief is, schrijft daarom nog niet per se graag mee aan een wiki.”

“Sommige campagnes of acties moet je durven stopzetten”

Vind je dat experimenten kunnen of nodig zijn bij dergelijke projecten? En hoe lang mogen die dan duren?

“Hangt af van het idee en de doelgroep. Het is geen exacte wetenschap. Aanvankelijk zat het forum technisch niet goed in elkaar. Als projectverantwoordelijke beslis ik over initiatieven, maar de grote lijnen houden we wel aan: interactieve website en opendeurevenement. Een geleidelijk gegroeid succes is het jaarlijkse EcoBouwers VIP-event op locatie in een duurzaam kantoorgebouw, een vooruitblik op de projectwerking samen met iedereen die zijn huis openstelde of actief is op het forum. Zo’n evenement voor je vrijwilligers  versterkt het groepsgevoel.”

Hoe promoot je in de beginfase een concept als EcoBouwers? Hoe trokken jullie een publiek aan en wanneer begon dat ruimer te worden?

“Media-aandacht is belangrijk. Toen ik begon, maakten we een magazine dat verspreid werd met het tijdschrift Beter Bouwen en Verbouwen op 13.000 exemplaren. Intussen geven we dat ook mee met De Standaard en verspreiden we magazines via de Bisbeurs. De oplage is nu 145.000. In 2012 haalden we het VRT-journaal én het VTM-nieuws. Tegen 2020 moet iedereen energieneutraal bouwen. Onze basis zal dan een voorsprong betekenen. We proberen met een thema bezig zijn voor het een hype wordt. Nu zetten we bijvoorbeeld in op gemeenschappelijk wonen en complete wijkrenovaties, zoals in Nederland al gebeurt. Samenwerken op communicatievlak is in de beginfase het belangrijkst. Verenigingen die ook bezig zijn rond duurzaam bouwen, krijgen gratis reclame via ons campagnemagazine en onze website.”

“Samenwerken op communicatievlak is in de beginfase het belangrijkst”

Komen er ook vrijwilligers bij dankzij de partnerorganisaties?

“Media en partnerorganisaties zijn belangrijk om  nieuwe mensen te vinden die hun huis willen openstellen. Via onze partners hebben we twee communicatiemomenten: vanaf april zoeken we nieuwe vrijwilligers om hun woning open te stellen, in oktober nodigen we iedereen uit om  te komen kijken.”

Slagen jullie erin om mensen ook echt te overtuigen van duurzaam bouwen?

“Wie een huis bezoekt, heeft minstens belangstelling. Via het magazine bereiken we wel nieuwe mensen. Ons forum heeft een bereik van 1,2 miljoen individuele. Moeilijk te meten of die dan ook effectief aan de slag gaan en of ze door ons overtuigd werden. ”

Hoe probeer je die impact dan te meten?

“We sturen bezoekers van Ecobouwers Opendeur een evaluatieformulier. Je zou een algemene enquête kunnen houden, maar dat is duur. Een algemene evaluatie van alle bezoekers van de voorbije jaren en van de website is dit jaar gepland. Met evalueren zijn we intensief bezig: we willen bijvoorbeeld weten of onze vrijwilligers tevreden zijn met de campagne en of ze ook de volgende jaren willen meedoen. Maar weten we hoeveel mensen dankzij Ecobouwers duurzaam bouwen? We weten wel dat we 80 tot 85 procent hoger opgeleiden bereiken. Financiële drempels spelen een rol. Moet je dan ook proberen die doelgroep uit te breiden of er juist meer op focussen? En via welke kanalen? Voor een stuk blijf je afgaan op je buikgevoel.”

“Met evalueren zijn we intensief bezig”

Financiële middelen en tijd, zijn die belangrijk?

“Zeer zeker. De subsidiëring door het LNE (Leefmilieu, Natuur en Energie) Projectenfonds was een doorbraak. Er ging 40.000 euro naar de website: zoveel privémiddelen verzamelen voor een website is onhaalbaar. De projectsubsidie gaf ons vleugels, want de website trok ook betere sponsors. Momenteel draaien we onder de naam Ecobouwers enkel nog op private middelen: we krijgen return uit een heel sponsorpakket via magazine, website en het VIP-event. We ontwikkelen nu ook nieuwe projecten samen met privépartners die we vooraf aanspreken. Binnen de milieubeweging is dat vernieuwend, want je moet de grens bewaken tussen objectiviteit en de commerciële belangen van je partner.”

Bij sociale innovaties moet je dus de strategische keuze maken tussen vermarkten of vermaatschappelijken?

“Sommige thema’s of projecten kun je niet zo maar vermarkten. Zo vroegen we bijvoorbeeld projectsubsidies aan voor een project rond cohousing, waarbij gemeenten een pand of een stuk grond verkopen aan de woongroep die het beste en meest ecologische project voorstelt. Zoiets gebeurt niet onder marktvoorwaarden. Een kritische financiële drempel doemt vaak op wanneer je grote veranderingen wil doorvoeren. Ondersteuning voor innovatie kan daarom een goede zaak zijn. Het stimuleert nieuwe initiatieven en geeft ideeën de kans om op te starten voordat ze zich op de markt moeten bewijzen.”

“Sommige thema’s of projecten kun je niet zo maar vermarkten”

Welke toekomst zie je verder voor Ecobouwers? Zullen jullie de maatschappelijke visie op duurzaam bouwen veranderen?

“We staan in het middelpunt van alle organisaties die bezig zijn rond duurzaam bouwen. Dan komen de kansen vanzelf op je af. Door journalisten, organisaties en overheden worden we gevraagd om ons in contact te brengen met eigenaars van duurzame woningen en ons vrijwilligersnetwerk en bereik maken ons tot een veelgevraagde partner voor nieuwe projecten en initiatieven. Onze opendeuractie wordt nu georganiseerd in tien landen, gefinancierd door de Europese Commissie en met de BBL als coördinator. Een mooie erkenning van de inzet van al onze vrijwilligers. We zien de toekomst voor Ecobouwers dus rooskleurig in.”