Het Tahrir-plein op 1 juli na het ultimatum van het leger.
Nieuws, Wereld, Analyse -

Morsi, de chronologie van een falende president

Mohamed Morsi is niet langer de president van Egypte. Is dit slechts een voetnoot in een stramien van gebeurtenissen? Wat gebeurt er in Egypte? Wat zal er gebeuren? Waarom? Wie? Allemaal vragen die vele mensen zich stellen. Eén ding is zeker. De Egyptische revolutie is een proces dat nog voltooid moet worden.

woensdag 3 juli 2013 15:32
Spread the love

Het leger en de Moslimbroeders: oude vrienden 

Diegenen die Egypte van dichtbij volgen zijn niet verbaasd over de gang van zaken. Hoewel de Broederschap en het leger nu vijanden lijken, waren die twee belangrijke spelers in een niet zo ver verleden bondgenoten. Nadat Moebarak werd gedwongen af te treden op een manier die veel weg heeft van hoe Morsi nu aan de kant lijkt te worden gezet, vonden het leger en de Broederschap elkaar in veel zaken.

Nauwelijks twee maanden na de val van Moebarak kwam er een grondwetsreferendum. Het triumviraat van het leger, de Moslimbroeders en de salafisten riepen hun aanhangers op om ja te stemmen, terwijl linkse, revolutionaire en pan-Arabische krachten de grondwetsherziening verworpen.

Die grondwet was een recyclage van de grondwet die onder Moebarak bestond, en waarin enkele kleine punten werden gewijzigd.

In de maanden die volgden op de val van Moebarak kwamen honderduizenden mensen regelmatig op straat tegen de SCAF (Supreme Council of Armed Forces). De Moslimbroeders weigerden telkens op straat te komen, en organiseerden zelf aparte betogingen, om het leger niet voor de borst te stoten.

Ook was de Broederschap zeer happig om deel te nemen aan de parlementsverkiezingen in november 2011, waarbij het een meerderheid behaalde. Dat paste in de initiële strategie om langzaam de macht te grijpen. Ettelijke keren bevestigde het leiderschap van de MB dat het niet zou gaan voor het presidentschap, omdat ze het politieke landschap niet (meteen) wilden domineren.

Die belofte braken ze al snel voor de presidentsverkiezingen. Hun ideale kandidaat, de miljonair Khayrat al-Shater mocht van de verkiezingscommissie niet meedoen aan de verkiezingen. Dus schoof de MB Mohamed Morsi naar voor. Morsi was niet meer dan een plan B voor die beweging.

Door die gang van zaken kreeg de MB niet alleen bakken kritiek van politieke en ideologische tegenstanders, ook binnen de eigen rangen ontstond er heel wat rumoer. Duizenden leden scheurden zich af van de MB. Velen van hen sloten zich aan bij Abdoul Moneim Aboul Fotouh, die na de revolutie vertrok, en nu een eigen partij heeft: ‘Egypte Sterk’.

Einde aan de honeymoon

Maar begin 2012 kwam er einde aan de liefdesverhouding tussen het leger en de Moslimbroeders. Nadat het leger het parlement ontbond dat gedomineerd werd door de Moslimbroeders, kwamen de Moslimbroeders massaal op straat.

Er kwamen presidentsverkiezingen waarvan de spelregels op voorhand door het leger werden bepaald. Ondanks de troebele relatie namen de Moslimbroeders toch deel aan die presidentsverkiezingen, waardoor ze legitimiteit verschaften aan het leger. Frappant is dat Morsi nu de hele tijd over legitimiteit sprak, en de recente beslissing van het leger niet legitiem noemde. Het was nochtans zijn beweging die dat leger de politieke legitimiteit verschafte.

De resultaten van die verkiezingen waren zeer veelzeggend. Daar waar de Moslimbroeders met de parlementsverkiezingen meer dan de helft van de kiezers voor hun project konden winnen, haalde hun kandidaat nu slechts 24 procent.

In de tweede ronde won Morsi nipt met nog geen 52 procent van de stemmen, vooral omdat veel mensen tegen de andere kandidaat stemden, en niet per se voor Morsi. De revolutionaire jongerenbeweging 6 april gaf advies om op Morsi te stemmen, simpelweg omdat zijn tegenstander een vertegenwoordiger van het Moebarak-regime was.

De grote desillusie met de MB begon pas in november 2012, toen Morsi besloot om zichzelf boven de wet te stellen en zich speciale bevoegdheden toe te kennen. De Egyptenaren gingen toen massaal de straat op om te eisen dat hij die beslissing terug zou draaien.

Morsi hield voet bij stuk en de MB organiseerde zelf een tegenbetoging die groter was dan die van de tegenstanders van Morsi. Enkel gebeurde die betoging niet op basis van een politiek platform. De Moslimbroeders verzamelden zich onder het thema: het volk wil de wetten van God toepassen.

De boodschap was duidelijk. Onze tegenstanders zijn tegen de wetten van God. Hoewel de MB zelf die boodschap niet echt verkondigden, waren er genoeg religieuze figuren van hun signatuur die de strijd percipieerden in religieuze termen, als een strijd tussen gelovigen en ongelovigen.

Met zo’n discours heeft de MB veel Egyptische moslims van zich vervreemd, en worden ze ‘handelaars in de religie genoemd’.

Morsi, een falende president 

Morsi kon in het begin op heel wat goodwill rekenen van een groot deel van de bevolking. Zijn beslissing om de onpopulaire veldmaarschalk Tantawi, het hoofd van de SCAF, te ontslaan werd gezien als een stap in de goede richting. Maar veel van de goodwill is hij nu kwijt.

De laatste paar weken beging Morsi vele blunders. Begin juni bezocht de bekende Arabische journalist Abdelbari Atwan de Egyptische president. In dat gesprek vertelde Morsi hem dat hij niet geloofde in een militaire oplossing voor het Syrische conflict. Enkele dagen later kwamen de Raad van de Islamitische Geleerden bijeen onder leiding van Youssef al-Qaradawi in Caïro.

Na het verlies van de belangrijke strategische stad al-Quseyr aan het Assad-regime riepen die religieuze geleerden de moslims op om jihad te voeren in Syrië. Morsi, die enkele dagen daarvoor gekant was tegen de militarisering van dat conflict, gaf een vurige speech waarin hij stelde dat Egypte de jihad zou steunen. Hij werd teruggefloten door het Egyptische leger. Morsi gaf een belabberde indruk als president door een oorlog te verklaren aan een land zonder zijn leger te raadplegen.

In de Sinaï slaagde de president er ook niet in om de gewapende groeperingen in toom te houden. In plaats daarvan zetten ze de Gaza-tunnels onder water, hoewel de Gazanen niets te maken hebben met de gewapende groeperingen in Sinaï.

Op economisch vlak zit Egypte bijna helemaal door haar geldreserves door. Het land zit het IMF bijna te smeken voor een lening. De brandstofcrisis is compleet en op sommige plaatsen wachten mensen drie dagen lang om hun benzinetank te mogen vullen.

Nog belangrijker was het falen van Morsi in zijn aanpak van de Nijl-crisis. De president slaagde er niet in een plan te bedenken om Ethiopië ervan te weerhouden de Renaissance-dam te bouwen. Die dam zal ervoor zorgen dat het aandeel van Egypte van de Nijl verminderd wordt met bijna een vijfde .Dat is een regelrechte ramp voor Egypte en zal ervoor zorgen dat Egypte minder land kan bewerken en minder energie kan opwekken, terwijl de bevolking aan het groeien is.

Tamarod

Eind april kwamen enkele jongeren op het idee om een petitie op te starten om het aftreden van Morsi te eisen en vervroegde verkiezingen te organiseren. Die petitie is uitgegroeid tot een enorm succes en op 30 juni vond dus de Tamarod-betoging plaats.

De mensenmassa die op straat kwam tegen Morsi was immens, en waarschijnlijk zijn er meer mensen op straat gekomen tegen Morsi dan in 2011 tegen Moebarak. Aan de andere kant slaagden de Moslimbroeders en hun bondgenoten erin om ook honderduizenden, zoniet miljoenen mensen, op de been te brengen.

De Tamarod-campagne toont duidelijk aan hoe gepolariseerd het Egyptische politieke landschap wel niet is. Omdat Morsi de eisen van de Tamarod naast zich neerlegde en geen vervroegde verkiezingen wou organiseren kwam er op 1 juli een ultimatum van het leger.

Is er een schuldige?

De interventie van het leger zat eraan te komen, en het bracht alles in een stroomversnelling. Egypte staat nu voor een mijlpaal.

De Moslimbroeders dragen een grote verantwoordelijkheid. Zij gaven het leger legitimiteit toen het revolutionair potentieel nog groot was. Dankzij de Moslimbroeders kon het leger ongehavend uit de revolutie komen.

Mohamed Habib is de voormalige nummer 2 van de Moslimbroeders. In een interview met al-Arabiya maakte hij de volgende opmerkingen: “De Moslimbroeders en de SCAF hebben elkaar nodig. De SCAF wil een politieke omgeving creëren waarin de revolutionairen gemarginaliseerd worden, en waarin de steun voor de revolutie zo klein mogelijk blijft. De Moslimbroeders willen vooral de invloed van de machtige veiligheidsdiensten verkleinen door zich te alliëren met het leger”.

“Als de Moslimbroeders zich niet hadden geallieerd met de SCAF, dan had de revolutie zijn doelen verwezenlijkt.” Ook de voormalige woordvoerder van de Moslimbroeders in Europa deelt die mening. Kamal al-Habalawy nam ontslag omdat de Moslimbroeders de kant van het leger koos.

En wat nu?

Gisteren werd Morsi afgezet. Veel anti-Morsi-betogers leiden echter aan acuut geheugenverlies als ze denken dat het leger de oplossing is, want datzelfde leger ligt net aan de basis van de problemen die het land nu heeft.

Zal het leger leren uit de fouten en meteen een transparante en vlotte overgang organiseren? Zal er een Algerijns scenario plaatsvinden in Egypte? In Egypte zijn er meer vragen dan antwoorden. Niets is zeker, buiten het feit dat er nog veel nieuwe vragen zullen rijzen de volgende uren en dagen. 

take down
the paywall
steun ons nu!