De doorbraak voor het basisonderwijs, kwam er na een juridische procedure van Mark Wheatley en Kathleen Vercruysse, ouders van Basil. Na bemiddeling besloot de Vlaamse Overheid om tolkuren toe te kennen in het kleuteronderwijs en dit ook uit te breiden voor alle dove leerlingen in het basisonderwijs.
Na een juridische procedure en een uitspraak van het Hof Van Beroep in Gent in 2011, werd op basis van het VN Verdrag Inzake de Rechten van Personen met een Handicap door ouders van dove leerlingen en Fevlado eerder tolkondersteuning verkregen voor minstens 70% van de lestijd voor dove leerlingen in het secundair en het hoger onderwijs.
De voorziening van tolken Vlaamse Gebarentaal voor dove en slechthorende leerlingen om het onderwijs toegankelijk te maken wordt door de Vlaamse Overheid bekrachtigd door een decreetsontwerp dat nog voor de zomervakantie wordt gestemd.
Het gebruik van gebarentaal in alle levenssferen – binnen het gezin, in het onderwijs, op de werkvloer, en in de politieke en publieke ruimte – is cruciaal voor een meer gelijkwaardige positie van dove/gebarentalige burgers in de samenleving. Dit komt naar voren in het doctoraatsonderzoek waarop ik promoveerde aan de UGent. Vlaamse dove volwassenen vertellen over de impact van een onderwijsverleden waarin geen plaats was voor Vlaamse Gebarentaal.
Emancipatorisch zetten we met tolkvoorziening in het onderwijs dus een belangrijke stap. Zijn we er nu?
De eerste stenen voor schooltrajecten van dove kinderen worden gelegd binnen de thuisomgeving. Basil vertrekt via zijn naar de schoolpoort met een stevige rugzak Vlaamse Gebarentaal en Dovencultuur. Vlaamse Gebarentaal is een thuistaal en de ouders kozen eerder voor een gewone kinderopvang met opvoeders die Vlaamse Gebarentaal gebruiken zodat alle peuters mee een basisgebarenschat verwierven (in de docu Ik ben ook een mens, Visual Box). Basil ontwikkelt zo competenties en zelfvertrouwen om om te gaan met de culturele en talige diversiteit die hij dagelijks ervaart. Tegelijkertijd is deze diversiteit ook een verrijkende leerervaring voor zijn klasgenootjes.
Niet alle dove kinderen komen aan de schoolpoort met deze rugzak. Het verhaal van Basil inspireert om de handen in elkaar te slaan. Opgroeien met Vlaamse Gebarentaal is een kinderrecht. Om ouders hierin te ondersteunen zijn een goede informatiedoorstroming en een structureel aanbod Vlaamse Gebarentaal nodig. De film Mijn baby is doof (Fevlado) sensibiliseert ouders en begeleidingsdiensten.
Hoe kunnen alle dove en slechthorende kinderen in Vlaanderen naar school met een stevige rugzak? Aandachtspunten zijn een volwaardig onderwijsaanbod van Vlaamse Gebarentaal, contacten met andere dove kinderen en volwassenen (leerkrachten, opvoeders, rolmodellen), visueel leren, en een positieve beeldvorming. Blijft het bij deze belangrijke doorbraak van een tolktraject Vlaamse Gebarentaal, of durven we de lijn verder doortrekken en kijken hoe we deze elementen kunnen meenemen voor optimale opvoedings- en onderwijscontexten?
Goedele De Clerck is Postdoctoraal Onderzoeker van het FWO-Vlaanderen aan de UGent. Ze stelde met Rik Pinxten de reader Gebarentaal zegt alles samen (Acco), met daarin de documentaire Ik ben ook een mens (Visual Box).