Premier Recep Tayyip Erdo?an is sinds 2002 aan de macht in Turkije en wil na drie opeenvolgende verkiezingsoverwinningen juist de grenzen van zijn macht verleggen door via een in de nieuwe grondwet in te voeren presidentieel systeem een 'Poetin-tje' te doen (foto: Today's Zaman).
Opinie, Nieuws, Politiek, Democratie, Turkije, Leger, Ankara, Istanbul, Autoritair regime, Recep Tayyip Erdo?an, Winner takes all-opvatting, Gerechtigheids- en Ontwikkelingspartij (AKP), Etnisch-culturele minderheden, Groei-economie, Taksim-plein, Turkije Instituut Leiden, Gezi Park, Turkse Republiek, Presidentieel systeem, Bouwprojecten, Etnische diversiteit, Machtshonger - Lily Sprangers

“Occupy Gezi / Free Turkey?”

Drie eclatante verkiezingsoverwinningen, 12 jaar aan de macht, premier van een van de snelst groeiende economieën ter wereld, met onder meer een verdrievoudiging van de koopkracht, regelmatig gebeld worden door de president van de VS, leiding geven aan een buitengewoon complex intern vredesproces, constant waken voor het overslaan van sektarisch geweld vanuit de buurlanden, ...

donderdag 6 juni 2013 16:30
Spread the love

Een beetje politicus in de EU was al lang tegen zijn/haar eigen grenzen opgelopen. Zo niet de ‘macher’ van Turkije, Recep Tayyip Erdo?an, die juist zijn grenzen wil verleggen en via een in de nieuwe grondwet in te voeren presidentieel systeem een ‘Poetin-tje’ tracht te doen.

Voor dat presidentieel systeem is in het Turkse parlement vooralsnog echter geen meerderheid en wie weet, na de gebeurtenissen van de afgelopen dagen in Gezi Park ook niet meer via een referendum. Macht corrumpeert, absolute macht corrumpeert absoluut.

“Bid voor het feit dat wij in democratie geloven”

Een illustratie van dit fenomeen was de uitspraak van de burgemeester van Ankara in de loop van zaterdag 1 juni: “Bid voor het feit dat wij in de democratie geloven. We hadden jullie ook met brute kracht kunnen verpletteren!”. Gaat dit nu over de komst van een winkelcentrum of is hier iets anders in het geding?

Want natuurlijk zijn veel inwoners van Istanbul boos dat het Taksimplein sinds begin november onbegaanbaar is, dat elke aanzet tot inspraak met de winkeliers of welk deel van de bevolking dan ook ontbreekt als het om de herbestemming van het plein en het Gezi Park gaat, dat het ene na het andere grote bouwproject over hun wordt uitgestort en dat in de dynamiek waarin het land en stad zich bevinden, ecologische en historische belangen sneuvelen in het geweld van de projectontwikkeling.

Andere helft van Turkije steeds meer gemarginaliseerd

Maar dat feit op zich brengt geen honderdduizenden in meer dan 40 steden op de been. Istanbul kent een lange traditie van over het algemeen ordentelijk verlopende demonstraties, vrijwel dagelijks op het Taksimplein en de Istiklal. Dit protest begon ook zo, met een overzichtelijk groepje van 40 overwegend jonge milieuactivisten.

Maar dankzij het buitenproportionele machtsvertoon van de oproerpolitie en de arrogantie van de reacties uit Ankara sloeg in 48 uur tijd de vlam in de pan. Gevoed door de frustratie over het onvermogen van de politiek om op te komen voor de belangen van hen die niét op de AKP hebben gestemd.

Deze andere helft van Turkije heeft het gevoel dankzij het principe van de ‘winner takes all’ steeds meer gemarginaliseerd te worden. Zoals lange tijd ook het electoraat dat nu aan de beurt is in de marges van de Turkse samenleving was gedrongen.

Een hopeloos verdeelde en krachteloze oppositie (drie partijen, goed voor bij elkaar 224 van 550 parlementaire zetels, die op bijna geen enkel dossier met elkaar door één deur kunnen) ziet toe hoe een regering waarvan sommige leden de indruk wekken vanuit wraakmotieven te handelen, het ene na het andere wetsvoorstel door het parlement jaagt. En dat doet pijn, want in de visie van de demonstranten verandert Turkije snel en geruisloos en wat hen betreft niet ten goede.

Beschermen van minderheden is geen Turkse verdienste

De anti-alcoholwet die een week eerder door het parlement werd goedgekeurd, was de spreekwoordelijke druppel. Aanleiding voor onder anderen Ha?im Kiliç voorzitter van het Grondwettelijk Hof, de regering te waarschuwen rekening te houden met de uiteenlopende levensstijlen die Turkije nu eenmaal heeft.

“Het beschermen van minderheden is een verdienste”, aldus Kiliç. Maar dat is in Turkije beslist geen politieke mainstream opvatting. Aan de macht zijn, is vooral ‘doorpakken’, daarbij rekening houden met gevoeligheden van de ‘anderen’ is beslist geen verdienste waar je in Turkije veel stemmen mee wint.

En dat is de grootste weeffout van de republiek, die immers een Ebru-mengeling (nvdr: in het Turks is Ebru een speciale verftechniek waarin kleuren door middel van olie met elkaar vermengd worden) erfde van meer dan 40 verschillende etnische, religieuze en levensbeschouwelijke groeperingen, die ook na 90 jaar Republiek (nvdr: sinds de stichting door Kemal Atatürk in 1923) nog van zich doen spreken.

Leger grijpt niet (meer) in

En wordt er openlijk aan die heterogeniteit getornd, dan grijpt nu niet langer het leger in, maar worden net als elders met behulp van moderne communicatiemiddelen medestanders in binnen- en buitenland gemobiliseerd.

Dat er in Turkije geen alternatief is voor de AKP en dat Erdo?an in staat is om nog lange tijd zijn stempel te drukken, doet daarbij voor de demonstranten niet ter zake.

33 jaar na de laatste staatsgreep (12 september 1980) wil een groeiende groep Turken een echte, participerende vorm van democratie en niet louter een opeenvolging van partijen die uiteindelijk allemaal zonder uitzondering het groepsbelang en het nationaal belang met elkaar verwarren.

Lily Sprangers

Lily Sprangers is directeur van het Turkije Instituut (Leiden). Het Turkije Instituut werkt samen met Leiden University Area Studies (LIAS). Beide organisaties staan garant voor gedegen kennis en onafhankelijkheid.

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!