Het werklozencijfer verschilt sterk van land tot land, bijvoorbeeld 26,8 percent in Spanje, en 27 percent in Griekenland (cijfers februari 2013) en in Duitsland slechts 5,4 percent. In Duitsland wordt het cijfer gedrukt door de mini-jobs, met lonen onder de armoededrempel. Van de actieve Duitse bevolking was 14,8 percent arm, tegenover 11,7 percent in België (in 2010, volgens Eurostat; er zijn geen recentere cijfers! Bea Cantillon & Natacha Van Mechelen). Nu zopas blijkt uit de volkstelling dat er 80,2 miljoen Duitsers zijn, in plaats van 81,7 zoals eerder gedacht (dus 1,5 miljoen minder), durf ik stellen dat de procenten over armoede en werkloosheid zouden moeten verhoogd worden, met meer dan 1/10.
Duitse economie stokt
Het interessantste over Duitsland is het volgende (Bloomberg): “Duitse kleinhandelsverkopen daalden in april onverwacht voor de derde maand, terwijl de werkloosheid steeg, wat suggereert dat het herstel in Europa’s grootste economie moeite heeft om zich te handhaven“. Ondanks de mini-jobs dus.
De eenvoudigste verklaring is de afhankelijkheid van de Duitse bedrijven van export; die hapert vermoedelijk omdat haar euro handelspartners allemaal aan ‘t besparen zijn. Om te kunnen verkopen en te exporteren, zijn er immers zoveel mogelijk klanten nodig die voldoende koopkracht hebben; en beide nemen af, door de besparingen bij de overheden, en door de schrapping van banen in de privé-sector.
Europees begrotingsverdrag
Het is in deze toestand van krimpende productie, stijgende werkloosheid en armoede, dat de ambtenaren van de Europese Commissie (EC) berekend hebben dat België nog 4,5 miljard extra overheidsbestedingen moet schrappen, dit jaar 2013 en 2014. Bovendien stemmen de parlementen het Europees begrotingsverdrag, dat de regeringen voortaan verplicht om jaren aan een stuk verder te snoeien voor miljarden ten koste van de bevolking.
Immers, het begrotingstekort moet elk jaar opnieuw onder 0,5 percent van het BNP blijven (nu is het meer dan 3 percent), maar bovendien moet de overheidsschuld op twintig jaar worden afgebouwd, tot ze niet meer bedraagt dan 60% van het BNP. Aan de hand van de huidige schuld en BNP (laatste cijfers Nationale Bank, mei 2013) kan men berekenen dat dit neerkomt op 7,78 miljard die de overheden in ons land elk jaar opnieuw moeten schrappen in hun bestedingen (1/20 van het verschil tussen schuld en 60 percent van het BNP).
Indien het BNP verder krimpt, stijgt het cijfer van de nodige besparing (de verhouding tussen schuld en BNP wordt groter). Krugman legt uit (in zijn laatste boek), dat het BNP al krimpt door het schrappen van overheidsbestedingen: niet voor hetzelfde bedrag, maar met een multiplicatorfactor. Die factor schat men op 1,5x (Krugman). Dus als we 4,5 miljard schrappen uit de overheidsuitgaven, daalt daardoor het BNP met zowat 6,75 miljard (andere factoren gelijkblijvend). Omgekeerd geeft Krugman een voorbeeld waar een verhoging van de overheidsbestedingen, het BNP doet stijgen met 1,5x het bedrag.
Boven ons begrip
Het is niet te bevatten, welke kaalslag de uitvoering van deze verplichte besparingen concreet zullen betekenen voor de dienstverlening die door de overheden gefinancierd worden: onderwijs, politie, justitie, transport, cultuur, gezondheids- en ouderlingenzorg, drinkwater… Is er iemand die beseft dat we snel naar Griekse en Spaanse toestanden zullen gaan? Omdat Obama na een eerste injectie van honderden miljarden, wat zuiniger werd, ontsloegen de Amerikaanse staten honderduizenden leraars in het onderwijs (Krugman).
Waarom?
Aan de basis van deze beslissingen ligt het geloof (misschien Geloof met een hoofdletter), dat schulden van de overheden schuldig zijn, dit wil zeggen zonde. Nobelprijswinnaar Paul Krugman zowel als Paul De Grauwe hebben gewezen op deze ethische, religieuze dimensie van het soberheidsdiscours.
Karel Van Eetvelt, UNIZO-voorzitter, vertegenwoordigde de mening van veel opiniemakers en zelfverklaarde “hoofdeconomen”, op Terzake: “als wij in een bedrijf meer uitgeven dan er binnenkomt, gaan we failliet”. Of: als een gezin meer uitgeeft, enz.
Beseft Van Eetvelt dat deze uitspraak, ten eerste onjuist is, en bovendien, dat de overheid geen gezin of commercieel bedrijf is? De uitspraak is onjuist, omdat zowel bedrijven als veel gezinnen functioneren met geleend geld. De meeste bedrijven hebben torenhoge schulden, tegelijk met grote nettowinsten. Deze laatste keren ze uit aan bestuurders en aandeelhouders. Sommige bedrijven lenen geld om hogere dividenden te kunnen toekennen (bijvoorbeeld Telenet).
De grote rol van leningen aan bedrijven wordt bevestigd door de dagelijkse klacht van de bedrijfswereld, dat het sedert de crisis zo moeilijk is geworden om aan een lening te geraken. De banken zijn minder bereid risico’s te nemen, klinkt het dan. Tja, misschien is dat niet zo dom, toch? Anderzijds zijn er meer mogelijkheden om te lenen dan wordt voorgewenden is die klacht voor een deel een public relations-truc, om aan overheidssteun te geraken
Wat gezinnen betreft: wie koopt een woning zonder lening? Ook heel wat gezinnen hebben meerdere kredietkaarten die regelmatig in het rood staan. Niet dat ik ze dat zou aanraden, want de intresten zijn torenhoog, en soms wordt het totaal teveel om te kunnen terugbetalen. Maar het onderlijnt nogmaals dat de economie (in dit geval de aankoop door consumenten) blijft draaien dankzij geleend geld.
Besparen in een recessie
Echter, dit leidt de discussie af van de hoofdzaak, namelijk dat we tijdens een recessie nog meer zullen besparen, omdat de overheden daartoe verplicht worden door Europese regels. Dat die regels ooit wel goedgekeurd zijn door de Europese Raad van ministers van financiën, of door een parlementaire meerderheid (feit waarop Marianne Thyssen, Europees parlementslid voor CD&V, de aandacht vestigt), verandert niets aan de dramatische gevolgen voor nu en voor de toekomst van de bevolking van de eurozone.
Paul Krugman bespreekt de argumenten van de voorstanders van de soberheid, de “austerians” (afgeleid van austerity). Meerdere van die argumenten vindt men terug in de recente lezing door de gouverneur van de Duitse centrale bank, Jens Weidmann. Zijn mening is zeer de moeite waard. Hoge overheidsschulden zijn gevaarlijk en Weidmann laat doorschemeren dat ze één, of de oorzaak zijn van de crisis. Dat overheidsschulden in de meeste landen pas begonnen stijgen na het begin van de crisis (zoals Krugman laat zien), bespreekt Weidmann niet; en evenmin dat de overheidsschuld zeer hoog is in de VS zonder dat er een vergelijkbare crisis blijft aanslepen.
Maar Weidmann geeft wel enkele doorslaggevende redenen waarom hij voor besparingen is. Hij verwijst naar Reinhart en Rogoff. Onlangs bleek dat de conclusie van deze Amerikaanse economisten (over het oorzakelijk verband tussen zeer hoge overheidsschuld en recessie) onbetrouwbaar, om niet te zeggen, vervalst is. Ook herinnert Weidmann aan gebeurtenissen uit 1970 toen er in Duitsland hoge inflatie was van de mark (alsof een gebeurtenis uit het verleden identiek is aan vandaag).
Maar veel principiëler is zijn uitspraak: de centrale banken moeten de prijsstabiliteit verzekeren; maar zich daarentegen niet inlaten met politieke motieven. De injectie van vers geld in de economie heeft een herverdelend effect op de inkomens, zegt hij, en dat is niet de taak van de centrale banken, maar van de parlementen. De banken moeten onafhankelijk zijn van de politiek, zegt Weidmann.
Dit is een heel interessante redenering, omdat het gaat om een principe, een ideologie; niet om een economische wetmatigheid of mechanisme teneinde een verbetering van de toestand te bekomen. Hij vertelt dat in 1993 de Franse centrale bank onafhankelijk werd; en sedertdien ging het beter: de inflatie daalde. Dat Weidmann zich sterk laat leiden door een keuze voor een bepaalde samenleving, en minder door wetenschappelijke argumentatie, wordt aangetoond door zijn herhaald gebruik van de uitdrukking: “Ik geloof dat…” (I believe), en “in my view”, dus het is mijn persoonlijke keuze. Een grote waarde is “fiscale discipline”, wat betekent dat de overheid niet (veel) mag lenen.
Tussen haakjes: het principe van Weidmann staat ook in de statuten van de Europese Centrale Bank: die moet zich niet bezighouden met economisch beleid, noch met werkloosheid; alleen met het laag houden van de inflatie. Zie: https://www.dewereldmorgen.be/artikels/2011/09/12/dogmatici-rijden-economie-in-de-vernieling-deel-1.
Over dit argument zegt Krugman niet zoveel: “het is een open vraag hoe bindend die statuten in feite zijn, en ik neem aan dat de ECB een middel zou kunnen vinden om een matige inflatie te verdedigen” (“rationalize”) (Krugman pleit voor een inflatie van 3-4 percent per jaar). Deze opmerking gaat voorbij aan de onafhankelijkheid van de bankbestuurders die vrij zijn te beslissen wat ze willen, op een blauwe maandag, of volgens hun humeur.
Veel “austerians”, waaronder economisten en, in de VS de Republikeinen, zeggen dat veel overheidschuld niet te dragen is (not sustainable). Want ze leidt tot stijging van de intrest die overheid moet betalen aan “de markten”, wil ze nog obligaties verkocht krijgen. Krugman toont aan dat er geen sprake is geweest van stijgende intresten – behalve dan in de eurozone.
Inderdaad, overheden die geld lenen, moeten kunnen rekenen op hun centrale bank, om geld bij te drukken, of om overheidsobligaties onbeperkt op te kopen. Wat Paul De Grauwe “the lender of last resort” noemt, voor het geval dat op de vrije markt de obligatiekoersen dalen en hoge intresten worden geëist. Zo’n centrale bank is er in de VS, de UK, Japan, Zweden (maar niet in Finland, een euroland!).
In de eurozone mag de ECB geen geld uitlenen aan overheden, volgens de statuten, en ze wilde aanvankelijk ook geen obligaties opkopen. Het duurde een hele tijd vooraleer Mario Draghi, de weerstand van de Duitse en andere bestuurders overwinnend, toch beloofde de euro te redden, koste wat kost, en de historische woorden sprak – “And believe me, it will be enough” (half 2012). Maar in 2011, midden in de crisis, verhoogde de ECB nog zelf de rentevoet; terwijl ze die had moeten verlagen om groei te bevorderen, zoals de FED deed in de VS.
Ook stelt de ECB nog steeds strenge voorwaarden aan de staat die euro’s nodig heeft: vermindering van de bestedingen en overheidspersoneel, verlaging van lonen en pensioenen, en andere maatregelen die de koopkracht en dus de afzet van bedrijven aantasten. Dit leidt dan tot nieuwe afdankingen in de privésector. Dit danken we dus aan de onafhankelijkheid van de ECB en van de andere europese centrale banken. Zelfs als de mensen op straat zouden doodvallen van de honger of een epidemie: het is hun zaak niet.
Ongelijkheid neemt toe
Het IMF (zoals men weet een marxistische-anarchistisch-revolutionaire instelling …) beschrijft haarfijn wat elke syndicalist aanvoelt met de natte vinger en rond zich ziet gebeuren: dat inkrimping van de overheidsbestedingen de inkomensongelijkheid doet toenemen (de zgn. Gini coëfficiënt). Een bezuiniging van 1 percent van het BNP doet de gini meteen steil de hoogte inschieten, en dat effect heeft 10 jaar nodig om weg te ebben (IMF, fig A.1.1.1, blz 58, http://www.imf.org/external/pubs/ft/fm/2012/02/fmindex.htm ). Het IMF beveelt dan ook aan, dat bezuinigingen (“fiscale consolidatie” – prachtige newspeak) best zouden gepaard gaan met herverdeling van de inkomens en voldoende sociale bescherming…
In ons land beginnen de effecten van de crisis en de beleidsmaatregelen zich nu pas te tonen, zeggen prof Bea Cantillon en Rudi Van Dam (Federale Overheidsdienst Sociale Zekerheid). Echtparen zonder werk, maar mét kinderen, hebben nu een armoedericiso van 75 percent; 13,9 percent van de kinderen leeft in zo’n gezin, tegen 8,9 percent in 2006. Volgens Cantillon is één oorzaak, de inkrimping van de werkloosheidsuitkeringen voortvloeiend uit het activeringsbeleid. Tja…
Dat de meeste Belgische politici het begrotingsverdrag goedkeuren, is dus niet echt te begrijpen, tenzij door verdwazing, onwetendheid en hersenspoeling door de commerciële media en ontelbare experten.
Wat is het belangrijkste?
Paul Krugman en Paul De Grauwe beperken zich tot de wetenschappelijk analyse van de economische en financiële maatregelen. Beiden stellen de wanen (“delusions”) vast die de beleids- en opiniemakers hanteren. Maar hoe kan het, dat de EC, de meerderheid in het Europees parlement en de Belgische regering zo dom zijn; en wij zo slim?
De Grauwe licht een tipje van de sluier op, als hij schrijft (DM, 3/6): “De beleidsadviezen van de EC hebben dramatisch negatieve effecten gehad”. Dat vindt de EC waarschijnlijk niet, en evenmin Weidmann, enz. Zo komen we tot de fundamentele vraag: dramatisch negatief voor wie? De samenleving is geen monoliet, maar een verzameling van diverse sociale groepen, privébedrijven en overheidsinstellingen. En daartussen zijn juist grote verschillen. Niet voor iedereen is de crisis “dramatisch negatief”. Zelfs het IMF erkent dat (zie hierboven): de ongelijkheid neemt toe.
Samengevat: De soberheidswoede die de EC hanteert en die door hoofdeconomen van banken en andere denktanks herhaald wordt, berust niet alleen op een denkfoutje. Het gaat om een essentieel verschil in doelwit. Simpel en bondig samengevat: de experten van de EC, van het bedrijfsleven en van de financiële sector streven prioritair niet naar groei van de werkgelegenheid, zelfs niet naar groei van het BNP; maar naar behoud en groei van de netto bedrijfswinsten.
In al hun redeneringen en beheersdaden worden ze geleid door dat doelwit. Behoud van de nettowinsten hebben zij reeds met succes verkregen (zie hun eigen winstcijfers) door massaal personeel te schrappen en in een aantal landen de lonen en pensioenen te verlagen, alsook de sociale voorzieningen. Investeren teneinde de productie te verhogen, is meestal oninteressant, want de afzet (verkoop) stagneert of daalt; terwijl het wel mogelijk is de nettowinsten te handhaven door minder personeelskosten.
Om zulks in de toekomst ook te kunnen verwezenlijken, is onafhankelijkheid tegenover de politiek (de democratisch verkozenen) nodig. De financiële sector (de centrale bankiers) heeft die onafhankelijkheid juridisch reeds verkregen en verankerd. Door de geplande Europese bankenunie (Marianne Thyssen en co) zal ook de greep op privébanken en hun klanten/spaarders juridisch vergroot worden. De kiezers hebben hierover dan niets meer te zeggen.
De Kamercommissie Buitenlandse Zaken (!) vat de bespreking van het Begrotingsverdrag aan, op woensdag 5 juni in de namiddag.?Zie http://www.dekamer.be/kvvcr/showpage.cfm?section=/comm&language=nl&cfm=/site/wwwcfm/agenda/comagenda.cfm?pat=PROD-commissions&type=full&com=1324-325_00#Woensdag ?
Actie aan Waals parlement tegen het Begrotingsverdrag: http://www.lef-online.be/index.php/8542-betoging-tegen-het-budgetair-pact-aan-het-waals-parlement
Bronnen:
grafiek Nationale Bank van België: http://www.bnb.be/app/DQSI/SIGRAPHICS/Graphs.html?l=nl&t=1)
Paul Krugman: “End this depression now!”. W.W. Norton, New York, 2013. Opdracht: “To the unemployed, who deserve better”.
http://www.lef-online.be/index.php/8517-begrotingsverdrag-een-bijzonder-riskant-avontuur
http://www.bundesbank.de/Redaktion/EN/Reden/2013/2013_02_25_weidmann_paris.html
http://www.tijd.be/nieuws/archief/Zwakkeren_beginnen_crisis_nu_pas_echt_te_voelen.9352028-1615.art?highlight=cantillon
Nobelprijswinnaar Economie Krugman: tijdsevolutie van intrest op staatsobligaties vergeleken met ECB optreden en soberheidsbeleid, door Joe Weisenthal, een financiële analyst, en bijgetreden door Paul Krugman: http://krugman.blogs.nytimes.com/2013/05/10/all-about-the-ecb/
Krugman: nachtmerrie in Portugal: http://krugman.blogs.nytimes.com/2013/05/27/nightmare-in-portugal/
Vorig artikel over het Begrotingsverdrag: https://www.dewereldmorgen.be/artikels/2012/03/03/europees-begrotingsverdrag-doodsteek-voor-de-overheden
Over de Europese Bankenunie: https://www.dewereldmorgen.be/artikels/2012/09/14/marianne-thyssen-wil-bankentoezicht-door-bankiers
Joseph Stiglitz over de Europese waanzin: https://www.dewereldmorgen.be/artikels/2012/05/20/nobelprijs-economie-stiglitz-opzettelijke-onwetendheid-van-europese-leiders-crim
