Het is niet altijd evident om, bij bepaalde emoties, voldoende afstand en verantwoordelijkheid te nemen met een overdaad aan onweerstaanbare technologische snufjes: fantastische gebruiksvriendelijke apps, intense smartphones, 1,2,3 hup en een bericht is alweer de wereld ingestuurd.

Sociale media spelen in op onze gevoelens. Alles is interactief en realtime, maar het blijft er langer op staan dan je denkt. Voor sommigen zijn de digitale prikkels – en berichtgeluiden – zelfs spannender dan het leven zelf. Technologie die naadloos aansluit op uw zintuigen.

Communicatietechnologieën beïnvloeden de controle over privacy

Tegenwoordig komt het er op aan dat u stevig in de schoenen staat als u technologie gebruikt, want u bent zelf verantwoordelijk als uw privacy wordt geschonden. Nieuwe communicatietechnologieën beïnvloeden de controle over privacy.

Zo heeft Facebook intrinsieke eigenschappen die het moeilijk maken om controle te behouden over persoonlijke informatie. Bepaalde informatie wordt bijvoorbeeld vaker getoond op prikborden, ze kan eenvoudig gekopieerd en gedeeld worden en het is niet duidelijk genoeg wie echt toegang heeft tot uw profiel en foto’s.

Tijdens een onderzoek werden Facebookfoto’s van gebruikers getoond en er werd dan gevraagd aan welk publiek deze werden getoond. Een op de drie van de gebruikers wist met wie ze dit deden en wanneer het fout was, werd er steeds te veel in plaats van te weinig gedeeld [1].

Het begint uiteraard met de privacy instellingen en hoe u daarmee omgaat. U zou graag controle hebben over welke persoonlijke informatie bij wie terecht komt? De realiteit is echter dat deze controle vaak ook buiten de eigen invloed valt. Andere mensen plaatsen namelijk ook foto’s en berichten over u online, zonder toestemming te vragen.

Mogelijks hebt u Facebook-vrienden die het niet zo nauw nemen met uw privacy en zomaar gegevens uit een ver verleden de wereld insturen. Sommige foto’s of berichten waren grappig jaren geleden, maar kunnen vandaag behoorlijk gênant of zelfs schadelijk zijn.

U moet zelf bepalen wie er berichten op uw tijdlijn mag plaatsen, u moet foto’s van vrienden censureren waarop u te zien bent, u moet verhinderen dat vrienden toegang krijgen tot persoonlijke gegevens via allerhande apps en websites. Met andere woorden; u maakt beter komaf met uw verleden en losbandige vrienden.

Alle verantwoordelijkheid bij de gebruikers …

Het komt er op neer dat de technologiereuzen maar al te graag alle verantwoordelijkheid bij hun gebruikers leggen en zodoende aantijgingen over de schending van de privacy op de gebruiker zelf afwimpelen. Die inderdaad (vaak onbedoeld) fouten maakt.

Sociale media hebben hun relevantie voor onze samenleving bewezen. Dit staat buiten kijf. In vergelijking met pakweg tien jaar geleden kunnen gebruikers immers veel meer en eenvoudiger informatie online zetten en verspreiden.

Maar daarnaast worden sociale media ook ingezet voor minder fraaie zaken zoals grooming – dit is het manipuleren van minderjarigen via chat met het oog op seksueel misbruik – , cyberpesten, sexting – dit is het delen van seksueel expliciete inhoud via SMS, smart phones, of in sociale netwerken – en het misbruiken van persoonsgegevens.

“Antwerpse hoeren en gelijkaardige Facebookpagina’s zijn duidelijke illustraties van misbruik, personen die er afgebeeld worden, hadden allesbehalve de intentie om op die manier in de kijker te staan. Dit is waar misbruik van persoonsgegevens over gaat. Wanneer iets dat naar onze identiteit verwijst, wordt gebruikt, zonder toestemming en op een manier dat het afbreuk doet aan onze identiteit”, zegt Rob Heyman (iMinds-SMIT, VUB) van het onderzoeksproject EMSOC.

“Nadien nog gebruik maken van deze gegevens door andere organisaties is eveneens nefast, maar wel wettelijk toegestaan omdat we – hoewel meestal onbewust – akkoord zijn gegaan met de gebruiksvoorwaarden en het privacybeleid van Facebook.”

Strategieën om privacy te controleren

Gelukkig ontwikkelen gebruikers ondertussen heel wat strategieën om hun privacy te controleren.

1) Er worden onderling afspraken gemaakt over wat online mag en wat niet.

2) Meer en meer wordt de profielinformatie die gevraagd wordt door Facebook blanco gelaten.

3) De dingen worden op een dergelijke manier geformuleerd dat slechts enkele personen uit de vriendenlijst de informatie kunnen begrijpen. Vooral jongeren zijn hier vernuftig in, net omdat ouders en leerkrachten zouden kunnen meekijken. We zien dan codetaal verschijnen bij statusupdates net om bemoeienissen van volwassenen te vermijden. Er is dus al zeker verbetering vast te stellen.

Hoe dan ook is het belangrijk om stil te staan bij de privacyrisico’s die social media met zich meebrengen en om na te denken in hoeverre men bepaalde informatie openbaar wil hebben. Er zijn nog altijd gebruikers die allerlei informatie onbeschermd plaatsen en delen.

Op die manier zijn ze helaas zelf verantwoordelijk bij privacyschendingen. Vandaar dat u als gebruiker van sociale media terecht bent genomineerd. Niet akkoord? Wanneer hebt u voor het laatst het privacybeleid van Facebook gelezen?

‘Uzelf als gebruiker van sociale media’ is genomineerd voor de Big Brother Awards.

Annet Daems

Annet Daems is projectmanager EMSOC, iMinds-SMIT, Vrije Universiteit Brussel.

Het doel van EMSOC is om vanuit kritisch interdisciplinair perspectief te onderzoeken in welke mate en hoe mensen ‘empowered’ dan wel ‘disempowered’ worden vanuit hun dagelijkse omgang met sociale media. We gaan na op welke wijze de kwetsbaarheid van mensen (al of niet) verandert als gevolg van nieuwe vormen van online communicatie en interactie en welke antwoorden we hierop kunnen bieden vanuit een sociaal, beleidsmatig, media, juridisch en pedagogisch perspectief.

Op 30 mei wordt de winnaar van de Big Brother Award bekendgemaakt in de Gentse Vooruit, waar ook het debat ‘Privacy is dead. Get over it!’ plaats vindt. Meer info over de sprekers en het event op http://emsoc.be/wec_events/privacy-is-dead-get-over-it/

Dit artikel past in het kader van de artikelreeks ‘Privacy is dead, get over it!’, waarin we enkele surveillancemethoden van naderbij bekijken.

[1] Liu, Y., Gummadi, K. P., Krishnamurthy, B., & Mislove, A. (2011). Analyzing Facebook Privacy Settings: User Expectations vs. Reality (pp. 61–70). Presented at the IMC’11, Berlin: ACM.