LETS Antwerpen-Stad (3/3) / 8 februari 2013

De huidige economische, politieke en morele crises kunnen niet worden opgelost, zelfs niet worden verminderd, door dezelfde dingen te blijven doen die ze eerst veroorzaakt hebben. Nieuwe ideeën, eigenwijs denken en paradigmatische veranderingen zijn nodig. Veel gebruikelijke concepten die voor vanzelfsprekend worden gehouden, moeten opnieuw bestudeerd en ter discussie gesteld worden. Geld is zo’n concept.

– Geld en duurzaamheid, Van een falend geldsysteem naar een monetair ecosysteem (2012), Bernard Lietaer e.a., voorwoord door World Academy of Art and Science, p.19

Geld en duurzaamheid  /  voorwoord

Oikos gaf recent het rapport Geld en duurzaamheid in boekvorm uit. Het boek telt om en bij de 300 pagina’s en is een deskundig geschreven tekst die ons huidig monetair systeem onder de loep neemt. In tijden van economische crisis en regelrecht wantrouwen in onze financiële autoriteiten komt dit boek als geroepen. Het standpunt van de auteurs is zo elegant als dat het radicaal is: het falende geldsysteem hoort omgezet te worden naar een monetair ecosysteem waarin complementaire munten een veelheid aan transacties toestaan die sociale cohesie en ecologische koerswijzigingen bevorderen.

Om mezelf door deze niet altijd even hapklare brok informatie te worstelen heb ik me voorgenomen het boek hoofdstuk per hoofdstuk te behandelen. In dit eerste verslag komt bijvoorbeeld het voorwoord aan bod dat bestaat uit bijdragen van verschillende organisaties, waaronder de World Business Academy en de World Academy of Art and Science. Tezelfdertijd leek het me wenselijk om waar mogelijk het boek onmiddellijk te toetsen aan mijn dagdagelijkse realiteit. Op die manier wil ik er in slagen het boek met persoonlijke illustraties te voorzien, iets waar het wetenschappelijke tractaten als dit soms wel eens aan ontbreekt. Die kans om het boek in de praktijk om te zetten kwam er al meteen begin februari toen ik uitgenodigd werd voor een zogenaamd instapmoment van LETS Antwerpen-Stad (LAS) op 8 februari. Dit is het derde en voorlopig laatste deel van het verslag, het tweede deel is hier terug te vinden: https://www.dewereldmorgen.be/blogs/sven-g/2013/04/10/lets-antwerpen-stad-23-8-februari-2013.

Een monetair ecosysteem

In een artikel uit Trends van november 2012 bepleit Stijn Fockedey dat “alternatieve” betaalmiddelen die ontstaan in periodes van crisis geen oplossing zijn op langere termijn. Hij haalt het voorbeeld van tijdbanken aan en waarschuwt ervoor dat tijd niet belastbaar is. Gelukkig maar.

In zijn stuk laat Fockedey zich bijstaan door Koen Schoors, professor economie aan de Universiteit Gent, die de tegenstelling nog iets scherper stelt en beweert dat een handel in dergelijke alternatieve munten mensen niet langer zou aanzetten zich te specialiseren omdat het vooruitzicht naar een beter loon wegvalt. Aan het einde van het artikel benadrukt Schoors dat complementaire munten uitgaan van “een zekere vorm van exclusiviteit”, aangezien er telkens een heleboel mensen buiten het lokaal opgezette netwerk vallen.

Stuk voor stuk kunnen dit als waardevolle tegenargumenten beschouwd worden vanuit het oogpunt van de traditionele econoom. Wanneer men deze bezwaren echter kadert binnen een ruimer begrip van de mens in zijn samenleving en biosfeer, moeten deze afleidingsmanoeuvres geparreerd te worden en herleid te worden tot wat ze zijn: nodeloos eenzijdig.

Het manifest van LETS Antwerpen-Stad stelt namelijk het tegendeel en weerlegt de drie bovenstaande punten. Eerst en vooral, de “exclusiviteit”, die als probleem wordt aanzien, werkt binnen de LETSkring ter bevordering van de lokale cohesie, niet ten koste ervan:

In tijden waarin de middenstand harde concurrentie te verduren krijgt van grote winkelketens is LETS een mogelijke uitweg voor de detailhandel. Door deelname in een lokale munt verbindt de winkelier zich met zijn naburige klanten. Dit levert een marktsegment op waarin de kleine middenstander een duidelijk voordeel heeft boven
een grootwinkelbedrijf.

Het Trends-artikel toont zelf aan hoe de omzet van ondernemers die zich aansloten bij het vergelijkbare RES-netwerk in Leuven omhoog ging met 3 tot 5 percent. Twee andere vuistregels binnen LETS nuanceren het vermeende verlies aan specialisten:

• Deelnemers worden aangesproken op wat ze willen, niet op wat ze bewezen hebben te kunnen.

• In een LETSstelsel komen individuele talenten tot bloei die lokaal gewaardeerd worden.

Hieruit wordt duidelijk hoe LETS zich niet per definitie vooruitschuift als een oplossing voor het onhoudbare markt- en loopbaanmodel, maar als een noodzakelijke lokale aanvulling erop. Het heeft dus weinig zin om federale belastingen te heffen op LETStransacties, zeker wanneer deze zich voordoen binnen een relatief kleine groep mensen die zich overigens voor het overgrote aandeel bij betalingen blijven wenden tot de geijkte basismunt, van waaruit inkomsten getrokken worden ten behoeve van de brede bevolking.

Deze vormen van transactie, of het nu gaat om tijd of LETSmunten, horen als complementair te worden beschouwd aan het heersende systeem, zoals Bernard Lietaer, auteur van Geld en duurzaamheid, aangeeft – niet als een alternatief erop:

Lietaer pleit dan ook voor een ‘ecologie van het geld’, waar in een monetair ecosysteem naast de conventionele munt ook verschillende complementaire munten bestaan. Zo daalt de kwetsbaarheid van ons financieel-economisch systeem en wordt het ook beter mogelijk om sociale en ecologische doelstellingen te bereiken.

– Geld en duurzaamheid, Van een falend geldsysteem naar een monetair ecosysteem (2012), Bernard Lietaer e.a., voorwoord door Oikos, p.27

In het beste geval vormen al deze uitwisselingen onderdeel van een geïntegreerd aanbod aan valuta’s op Aarde die dienen om ervaring op te kunnen doen of uit te wisselen en die in staat zijn waardering te creëren voor de energie die daarbij aan de dag wordt gelegd of daaruit wordt verkregen.