In de Morgen van 4 april 2013 werd bericht dat de Associated Press de term ‘illegale migrant’ met onmiddellijke ingang schrapt uit haar stijlboek (p.6). ‘Illegaal’ kan enkel nog gebruikt worden om een actie te omschrijven, niet om personen van een label te voorzien, aldus het Amerikaanse persbureau. Wat de berichtgeving onvermeld laat is dat het hier niet gaat om een eenzijdige actie, maar dat deze stap deel uitmaakt van een breder maatschappelijk debat rond het gebruik van de term ‘illegalen’ in de Verenigde Staten. In die zin is deze verschuiving in het medialandschap slechts mogelijk gemaakt door de jarenlange bewustmakingsacties, lobbying en mobilisatie vanwege ‘immigrant rights’ activisten.
In het kader van mijn doctoraatsonderzoek participeerde ik twee jaar lang in Chicago in een organisatie geleid door en voor jongeren zonder papieren. Het afschaffen van ‘the I-word’ in het publieke debat was een centrale prioriteit voor deze jongeren omdat dit soort terminologie leidt tot criminalisering en dehumanisering van mensen zonder papieren. Door het organiseren van ‘coming out’ acties trachtten zij een menselijk gezicht te geven aan diegenen die als ‘illegalen’ bestempeld worden. Verder werden hun verhalen ook doorgegeven aan de toonaangevende ‘Drop the I-word’ campagne van nieuws site ‘Colorlines’ om op die manier de media en politici te wijzen op de stigmatiserende gevolgen van hun discours.
In hetzelfde artikel waarin de beslissing van the Associated Press wordt beschreven, maakt De Morgen gewag van haar recente initiatief om de term ‘allochtoon’ niet langer te gebruiken. De lancering van dit initiatief ging gepaard met een genuanceerde reflectie over het belang van terminologie in het publieke debat (zie De Morgen 20/09/12).
Meer bepaald werd aangehaald dat het gebruik van de term ‘allochtoon’ een discours van exclusie, stigmatisering en polarisatie in de hand werkt. Bovendien werd erkend dat, hoewel de term ‘allochtoon’ als handig label fungeert voor journalisten, hij desalniettemin een goede en neutrale berichtgeving in de weg staat. Omwille van deze redenen werd de term ‘allochtoon’ geschrapt uit het mexicon van De Morgen; een moedige beslissing die al snel navolging kreeg bij het stadsbestuur van Gent (zie De Morgen 14/02/2013).
Wie A zegt, moet echter B zeggen. Een eenvoudige zoekactie in het online archief van De Morgen leert dat er sinds de symbolische begraving van de term ‘allochtoon’ niet minder dan 18 artikels met de term ‘illegale migrant’ gepubliceerd werden. Nochtans kan de redenering die werd gehanteerd met betrekking tot de term ‘allochtoon’, naadloos toegepast worden op de problematiek rond mensen zonder papieren.
Er kan zelfs geargumenteerd worden dat de negatieve effecten van het gebruik van de term ‘illegalen’ sterker doorweegt dan het gebruik van ‘allochtonen’ omdat de eerstgenoemde zich doorgaans in een meer precaire en kwetsbaarder maatschappelijke positie bevinden.
De slogan ‘Geen mens is illegaal’ wordt al decennia lang onderschreven door mensenrechtenorganisaties over heel de wereld. Het wordt dan ook tijd dat de media hun verantwoordelijkheid opnemen en helpen de term ‘illegale migrant’ ten grave te dragen, opdat wij in het ‘verlichte’ Europa niet langer het voorbeeld van onze Amerikaanse buren moeten achterna hollen.
Thomas Swerts is een doctoraatskandidaat in de sociologie aan de Universiteit van Chicago. Hij werkt momenteel aan een vergelijkend onderzoek over de politieke mobilisatie van mensen zonder papieren in de Verenigde Staten en Europa.
