De Schelde is een van de belangrijkste scheepvaartwegen van de wereld. In de Scheldehavens lopen elke dag bijna honderd zeeschepen binnen, samen met talloze kleinere vaartuigen, wat de rivier tot één van de drukst bevaren scheepvaartwegen maakt. Maar haar geschiedenis is zo mogelijk nog indrukwekkender.

Scheidingsverdrag

Geen andere Europese rivier was zo vaak het voorwerp van grensoverschrijdende conflicten. Onderhandelingen, verdragen, rechtszaken, belegeringen, blokkades en open zee- en veldslagen met als inzet de controle over de rivier.

Mijlpaal in de geschiedenis is ongetwijfeld het jaar 1863 wanneer 20 maritieme naties van over de hele wereld besluiten om de Nederlandse Scheldetol, die sinds het Scheidingsverdrag jaarlijks door de Belgische regering werd opgehoest, af te kopen.

Dit historisch moment vormde mee de identiteit van België als maritieme natie en van Antwerpen als economische metropool.

Werkgelegenheid

De voorbije 150 jaar kende de ontwikkeling van Antwerpen als havenstad een hoge vlucht: Ze groeide uit tot de tweede belangrijkste haven van Europa, ze speelt wereldwijd mee in de top-15 van belangrijkste havens, ze verschaft werk aan 150.000 mensen in Antwerpen en daarbuiten.

Natuurgebieden

En toch is de discussie over de identiteit van de Schelde als vaarweg ook vandaag, na al die eeuwen van strijd, nog niet weg. De recente discussies met Nederland over de toegankelijkheid, de natuurlijkheid en de veiligheid van de Westerschelde zijn daar het beste bewijs van: “De kettingen, oorlogen en veldslagen van weleer zijn vervangen door juridische procedures, politieke en maatschappelijke discussies, met nog steeds dezelfde inzet: de toegankelijkheid van de Schelde, van Antwerpen, de bevaarbaarheid van de bron van onze welvaart”, aldus havenschepen Marc Van Peel (CD&V).

“Daarom blikken we dit historisch jaar niet alleen terug, maar ook vooruit. De uitdaging blijft het bevaarbaar houden van de Schelde voor de schepen van vandaag, maar ook die van morgen.”

Toegankelijkheid vrijwaren

“Dit jubileumjaar willen we aangrijpen om verder in te gaan op de toekomst van de scheepvaart op de Schelde. Daarbij gaat het over meer dan de diepte van de vaargeul. Het gaat ook over de efficiëntie van de keten, over doelgerichte fysieke ingrepen en technisch-nautische beleidsoptimalisaties.”

“In dat opzicht lopen er al twee belangrijke projecten. Enerzijds bekijkt men via een studie hoe men de kielspeling – dat is de ruimte tussen de onderkant van het schip en de bodem van de rivier – kan laten variëren volgens het golfpatroon van de rivier.”

“Daarnaast worden in het Waterbouwkundig Laboratorium de nodige voorbereidingen getroffen voor de aanloop van de Triple E-klasse van Maersk met een lengte van 400 meter, een breedte van 59 meter en een capaciteit van 18.000 TEU. De toegankelijkheid van de haven hangt in belangrijke mate af van de ontwikkelingen van onder meer morfologie en getij. Duurzame beheers- en inrichtingsmaatregelen zijn nodig en ook die zullen tijdens dit feestjaar de nodige aandacht krijgen.”

Gratis activiteiten

Er worden in het kader van de feestelijkheden gratis begeleide havenboottochten, haven bustours en stadswandelingen georganiseerd waarbij bezoekers alles te weten zullen komen over 150 jaar Schelde Vrij. Het orgelpunt van het feestjaar vormt een tentoonstelling in het Felix Archief over het maritieme verleden van Antwerpen en haar toekomst.

Peter Benoit

De officiële opening van deze expositie is voorzien op dinsdag 16 juli 2013 en een dag later is het grote publiek welkom, dit tot eind september. Muzikaal wordt het uitkijken naar de exclusieve opvoering van het oratorium ‘O Schelde’ van de Antwerpse componist Peter Benoit in de Waagnatie.

Als kers op de taart zal het grote publiek op 21 en 22 september nog getrakteerd worden op een havenweekend.

Vuurwerk

Op zaterdag 21 september staan een ‘beleef je haven’-parade in de Antwerpse binnenstad en een vuurwerk op de agenda. Zondag 22 september staat in het teken van de Vlaamse Havendag. Dan zal het publiek onder meer een bezoek kunnen brengen aan de werf van de Deurganckdoksluis, een van de projecten die mee de toekomst van de Antwerpse haven vormgeven.

Het hele weekend lang kan er voorts nog genoten worden van animatie in het kader van Open Scheepvaartdagen en Water-rAnt.

Strijd om de stroom

Naar aanleiding van dit jubeljaar voor de Antwerpse haven verscheen bij het Davidsfonds een indrukwekkend boek van maritiem deskundige Erik van Hooydonck over de politieke geschiedenis van de strijd om de Schelde door de eeuwen heen.

Van Hooydonck besteedt in het boek ‘Strijd om de stroom’ ook heel wat aandacht over de belangrijke rol die de Schelde en de Antwerpse haven speelden in de ontvoogding van de arbeidersklasse en gaat ook de pijnlijke neveneffecten, zoals de grote onteigeningen van de polderdorpen, die de uitbreiding van de haven veroorzaakte en die zich vandaag de dag nog steeds afspelen in Doel en Rapenburg, niet uit de weg.

De welvaart die de Schelde in onze contreien bracht eist op die manier nog steeds een zekere tol.