Nieuws, Samenleving, Recensie, Klimaatverandering, Feminisme, Ecologie, Sociobiologie -

Over vrouwen, geschiedenis en klimaatveranderingen

Een feministische bespreking van 'In het oog van de storm. Over mensen, geschiedenis en klimaatveranderingen', door Chris Jacobson & Luc Goeteyn, ASP editions 2012.

donderdag 7 maart 2013 16:26
Spread the love

“De drang naar voortplanting ontwikkelt het sexappeal en stimuleert vooral bij mannen de drang naar macht en status. Die status en macht hebben ze nodig om door vrouwen als partner te worden gekozen”. Het spook van de sociobiologie is terug van nooit helemaal weggeweest. Het nestelde zich een paar luttele maanden geleden comfortabel binnen de contouren van de milieubeweging.

“Eindelijk een boek dat verklaart waarom de strijd tegen de klimaatverandering zo moeizaam verloopt!”. (Mannelijke) genetisch verankerde gedragskenmerken zoals territoriumdrift, vreemdelingenhaat en de strijd om seksuele partners zouden niet enkel de huidige klimaatverandering hebben veroorzaakt, maar ook de ultieme verklaring zijn waarom het ons zoveel moeite kost alsnog een meer duurzame weg in te slaan.

Het is een bijzondere manier van redeneren: de mens is al tienduizenden jaren dezelfde (genetisch is er nagenoeg niets veranderd) en toch is het exact deze altijd-al-aanwezige genetische basis die ons precies vandaag de das omdoet. Van het feit dat we nu in een totaal andere maatschappij leven dan enkele eeuwen geleden wordt voor het gemak even abstractie gemaakt.

Of preciezer gesteld: ook het ontstaan van onze huidige maatschappij wordt tot onze genen herleid. Die ene zelfde genetisch verankerde basis verklaart zo goed als alle maatschappelijke fenomenen: van sport tot religie, van imperialisme tot groepsverkrachtingen. Zelfs elk tegenvoorbeeld lijkt een bewijs van het eigen gelijk, want uiteraard kan de mens zijn natuur ook ‘overstijgen’.

Het heeft een hoog “you’re right if it fits, and you’re right if it doesn’t fit” gehalte. Past het in het plaatje? Bewezen! Past het niet in het plaatje? Ook bewezen! Zo’n theorie verklaart alles en tegelijkertijd niets.

Nieuwe norm

Sluipend wordt er onder de oppervlakte niettemin een nieuwe ‘norm’ binnen gebracht. Vooral de ‘mannelijke’ genetische drift speelt in het verhaal immers een cruciale rol. Vrouwen komen er nauwelijks aan te pas. “Omdat een man over ontelbaar veel zaadcellen beschikt die hij kan verspreiden maar daarvoor ook sterke concurrentie ondervindt, zal een risicovolle agressieve strategie hem evolutionair meer belonen.”

Het soort man dat in het boek naar voren komt, kom je liever niet ’s avonds tegen op straat. “Het ontvoeren en verkrachten van vrouwen uit vreemde groepen speelt hierbij een macabere, maar niet te onderschatten rol.”

Het boek frappeert door een zeer nadrukkelijke en stereotiepe portrettering van mannen en vrouwen. Er staat letterlijk te lezen dat mannen zich voornamelijk bezighouden met het verwerven van macht en status om zich meer succesvol te kunnen voortplanten. Vrouwen bekommeren zich vooral over het aan de haak slaan van de meest machtige mannen en daarna om de zorg voor hun kinderen.

Het boek brengt dan ook vragen in overvloed: zoals welk zelfverstaan mannen hebben die dit soort zaken schrijven, wat hun vrouwen daarvan denken, en vooral vanwaar toch telkens opnieuw die neiging komt om de eigen zienswijzen op een erg speculatief natuurbeeld te baseren.

Want hoe je het ook draait of keert: je kan erg verscheidene zaken in de ‘natuur’ detecteren – van Kropotkin met zijn coöperatieve evolutietheorie tot Hayek met zijn zoölogisch gefundeerde liberale filosofie. Ellenlange debatten zijn gevoerd over het grote ‘naturalistische’ gelijk. Maar zou het niet kunnen dat wat wij in de ‘natuur’ zien soms meer vertelt over onze eigen blik dan over die natuur zelf?

Het blijft alleszins moeilijk te bedenken hoe je ooit iets definitiefs kan zeggen over de menselijke ‘natuur’. Zijn wij niet altijd al, vanaf onze geboorte, en misschien zelfs al daarvoor, ook cultuur?

Naturalistisch gelijk

Je eigen opvattingen op de ‘natuur’ baseren is niet zo onschuldig als het misschien lijkt. Op die manier immuniseer je ze voor een stuk tegen (terechte feministische) contestatie en kritiek. Andere posities of opvattingen worden immers al op voorhand uitgesloten als ‘onnatuurlijk’. Er is dan nauwelijks democratisch debat meer mogelijk.

De enige vraag die rest is die van het eigen naturalistisch gelijk. Door naar een fundament buiten de maatschappij te verwijzen (of het nu gaat om de ‘natuur’, God of heilige teksten) zet je je eigen visie steevast op een hoger, bijna onbetwistbaar niveau.
Pas in de epiloog van het boek verschijnen vrouwen als actieve actorenten tonele, en dan nog wel als mogelijke redders van de planeet.

“Het staat in de sterren geschreven dat de rol van vrouwen (…) sterk aan belang zal winnen. Vrouwen zijn immers genetisch minder gedreven door agressie en competitie. (…) Vrouwen vechten uiteraard ook, maar vooral om hun kinderen en het overleven ervan. Ze focussen op samenwerking en meer op de langere termijn.”

Daarom moeten zij, zo beargumenteren de auteurs, het voortouw nemen in de klimaatstrijd. Na het overwinnen van hun genetische drang tot haardnesteling en kinderbescherming welteverstaan? Of een late poging tot progressieve noot? Helaas jammerlijk overstemd door de deterministische melodie. De keuze voor deze invalshoek en de stelligheid van de naar voren gebrachte hypothesen doet de waardevolle aspecten van het boek aan krediet verliezen. Een spijtige zaak.
 

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!