Hoewel de stembureaus officieel pas openden om 6 uur ‘s morgens, stonden er twee uur voor de start van de verkiezingen al kiezers te wachten. Amollo was een van hen.

“Ik stond al in de rij om 4 uur ‘s morgens maar kon uiteindelijk pas stemmen om 11 uur. Het biometrisch systeem dat de kiezers moest registreren, vertoonde technische problemen. Het bleef maar aan- en uitgaan.”

Lange wachtrijen

Op maandagochtend weerklonk het schetterende geluid van vuvuzela’s (plastic hoorns) over de stedelijke centra van dit Oost-Afrikaanse land en wekten enthousiaste kiezers hun medeburgers. Met uitzondering van enkele restaurants die de kiezers bedienden, bleven bijna alle bedrijven over het hele land gesloten.

Lange wachtrijen met reeds geregistreerde kiezers kronkelden door de normaal gezien drukke straten van Nairobi. Velen moesten uren geduldig wachten toen het biometrisch systeem dat stemgerechtigde kiezers identificeert door middel van vingerafdrukken, technische problemen ondervond.

“De lange wachtrijen herinnerden me aan de algemene verkiezingen van 2007 toen we massaal stemden voor verandering. In de daaropvolgende politieke aardverschuiving verdrongen we het 24 jaar durende presidentieel regime van Moi”, zei Amollo die haar stem uitbracht in Kibera, de grootste sloppenwijk in Nairobi. Amollo verwees hiermee naar het dictatoriale regime van voormalig president Daniel Arap Moi die Kenia bestuurde van 1978 tot 2002.

Gewelddadige verkiezingen 2007

Als de lange wachtrijen al een ding duidelijk maakten, oppert politiek analist Peter Otondo, is het wel dat Kenianen stemmen voor een beslissende overwinning. “Gebaseerd op de lange rijen kan je stellen dat de Kenianen een duidelijke overwinning willen om een herhaling van 2007 te vermijden. Toen stemde immers niemand”, aldus Otondo.

Tijdens de verkiezingen in 2007 verklaarde de (ondertussen ter ziele gegane) Keniaanse Kiescommissie dat vier miljoen geregistreerde kiezers niet hadden gestemd. Volgens de kieswetten die van kracht waren in dat jaar, werd de presidentskandidaat met het hoogste aantal stemmen achter zijn naam president.

“Vooral de in 2007 afwezige kiezers werden beschuldigd van de betwiste uitslag van de presidentsverkiezingen omdat de marges tussen de uitslagen van de diverse presidentskandidaten te klein waren”, verklaart Otondo.

In 2007 werd de huidige premier Raila Odinga in de strijd voor het presidentschap verslagen door huidig aftredend president Mwai Kibaki. Kibaki had nauwelijks 2 procent meer stemmen gekregen dan Odinga.

Nieuwe kieswetten

Maar voor de huidige verkiezingen werden de kieswetten veranderd. Een kandidaat kan nu pas verkozen worden tot president als hij of zij erin slaagt 50 procent plus één stem van het totale aantal stemmen binnen te rijven. Daarnaast moet de kandidaat ook 25 procent van de stemmen in de meerderheid van alle Keniaanse kieskringen weten te winnen.

In deze verkiezing is Odinga opnieuw in de running voor het presidentschap. Zijn grootste rivaal is vicepremier Uhuru Kenyatta, een man die beschuldigd wordt van oorlogsmisdaden door het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag voor zijn aandeel in het etnisch geweld dat losbarstte na de verkiezingen van 2007.

Kenyatta, die tot de Kikuyu-gemeenschap behoort, wordt beschuldigd van het financieren van represailleaanslagen op de gemeenschappen van de Kalenjia en de Lou.

Verlengde stemming

Maandag 4 maart verlengde de Keniaanse Onafhankelijke Kies- en Grenzen Commissie (IEBC) het uur waarop ten laatste gestemd mocht worden tot na 17 uur in gebieden waar problemen waren met het nieuwe biometrisch registratiesysteem.

De stemming werd ook verlengd in de Kustprovincie, waar werd beweerd dat de Republikeinse Raad van Mombassa (MRC), een separatistische groep, kiezers intimideerde. Verdachte MRC-leden hadden volgens Aggrey Adolin, een politieagent uit de provincie, negen mensen vermoord in separatistische incidenten in de regio.

Bij de slachtoffers waren politieagenten en een voorzitter van het Chumani telcentrum in het noordelijke kiesdistrict Kilifi op 3 maart.

Maar deze geïsoleerde incidenten hebben de Kenianen niet belet om te gaan stemmen. De IECB bevestigde dat maandag op het einde van de stemming zo’n 70 procent van de 14 miljoen geregistreerde Keniaanse kiezers hun stem hebben uitgebracht.

Rekening houdend met de verlenging van de openingstijden van vele stembureaus verklaarde de IECB dat het werkelijke aantal nog hoger zou kunnen liggen.

Hoop op vreedzame verkiezingen

Joyce Nyambura, een geregistreerde kiezer uit de kieskring Kiambu in de Centrale Provincie, was optimistisch dat de Kenianen niet alleen vreedzaam zouden stemmen, maar dat ze ook de uitslag van de verkiezingen zouden accepteren.

In 2007, tijdens het hoogtepunt van het postelectoraal geweld, verloor Nyambura haar marktkraam in de havenstad Mombassa. Ze verhuisde daarop naar de Centrale Provincie en sindsdien probeert ze haar leven opnieuw op te bouwen.

“Ik ontsnapte aan de dood en aan een ernstige verwonding aan de ruggengraat, nadat ik was gestruikeld en gevallen en werd vertrappeld door mensen die vluchtten voor hun leven”, verklaart Nyambura. De huidige verkiezingen zullen naar haar gevoel vreedzaam verlopen, want “Kenianen leerden de belangrijke en pijnlijke les. In 2007 hebben we allemaal verloren”.

Volgens Jennifer Riria, het hoofd van Tuvuke, een initiatief voor een vreedzaam en eerlijk kiesproces in Kenia, zijn de Kenianen deze keer niet geneigd om geweld aan te moedigen. “Burgerschapsvorming heeft zijn vruchten afgeworpen en Kenianen scharen zich achter een vreedzame aanpak van de verkiezingen.”

Hoge beveiliging

Toch lieten de Keniaanse veiligheidsdiensten niets aan het toeval over. Politiepatrouilles werden geïntensifieerd, vooral in de gebieden die in 2007 tot 2008 het meest te lijden kregen onder het postelectorale geweld. In Nairobi zijn gewapende politieagenten een vaak voorkomend beeld. “Meer dan 99.000 veiligheidspersoneel bemannen meer dan 33.400 stembureaus om er toezicht te houden”, zegt Isaak Hassan, de voorzitter van de IEBC.

Niet alleen de stembureaus, maar ook het Nationale Verkiezingscentrum, waar het tellen van de stemmen plaatsvindt, staat onder verhoogde beveiliging. In 2007 verzamelden duizenden Kenianen zich rond en in het telcentrum, waar de stemmen met de hand werden geteld.

Wat een transparant forum had moeten zijn om de resultaten bekend te maken, verwaterde toen al snel tot een scheldpartij tussen functionarissen en de mandatarissen van de politieke partijen.

Elektronische streaming van resultaten

Maar bij de huidige verkiezingen is de situatie helemaal anders. De IEBC gebruikt een nieuwe technologie om de stemmen te tellen. “De IEBC gebruikt elektronische streaming van resultaten wat ten goede komt aan de transparantie en de verantwoording”, zegt statisticus Charles Onyango.

In de loop van dinsdag deden er zich nog heel wat problemen voor met de elektronische registratie van de kiesresultaten in enkele provincies. Als alle technische problemen tijdig opgelost geraken, verwacht de IEBC dat woensdag de definitieve uitslag bekend zal zijn. 

Dinsdagavond leidde Uhuru Kenyatta de race voor het presidentschap met 53 procent (of 2.713.576 stemmen) van de getelde en geldig verklaarde stemmen. Zijn grote uitdager, huidig premier Raila Odinga stond op 42 procent (of 2.129.107 stemmen).

(vertaling uit het Engels door Annelies De Tender)