‘Small-town America is the real America’, vertelt een Vietnamveteraan in het eerste deel van de vierdelige documentaire AMSTERDAM STORIES USA. En inderdaad, tussen het Vrijheidsbeeld aan de monding van de Hudson en de glitter en glamour van woestijnstad Las Vegas ligt een uitgestrekt, divers land dat veel meer is dan een lap grond die Oost- en Westkust uit elkaar houdt. Maar ook het dorpse Amerika bestaat uit minstens evenveel mythe als realiteit en is onderhevig aan verandering.

Het uitgangspunt van de Brusselse Nederlanders Rob Rombout en Rogier van Eck was even arbitrair als welomlijnd. De twee ervaren filmmakers zouden een reis door de Verenigde Staten maken via vijftien plaatsen die Amsterdam heten. Van de bekende koloniale nederzetting New Amsterdam (New York) tot inlandse gehuchten waar enkel nog een overwoekerd en verroest naamplaatje of vage herinneringen overblijven.

‘We hadden niet de ambitie om de geschiedenis van alle Amsterdams helemaal in kaart te brengen’, zegt Rombout. ‘Die historische achtergrond was vaak vergeten, zelfs al vlak nadat die gemeenschappen waren opgericht.’ Hun reis is een aaneenschakeling van aankomen en vertrekken, korte ontmoetingen en persoonlijke verhalen.

Rombout en Van Eck filmen hun interviews in donkere ruimten, geïsoleerd van de vaak afgezonderde kleine gemeenschappen waarin de sprekers leven. De verhalen zijn openhartig en fantasierijk, op een kruispunt van triviaal en gewichtig. Zijdelings raken de gesprekken aan thema’s die de Amerikaanse geschiedenis al vele decennia sturen (economie, zelfbeschikking, godsdienst, ondernemingsdrang, drugs, immigratie, oorlog…).

‘Wij, twee oudere heren op reis, konden ons een studentikoze vrijheid permitteren’, vertelt Rombout. Die ongebondenheid manifesteert zich in humor op de vierkante centimeter en speelse beelden. Ze dollen met camerastandpunten en schaduwen, zetten kleine ensceneringen op en registreren prairies, besneeuwde vlakten en verloederde begraafplaatsen.

Achter deze dartele documentaire vertelling schuilt verwondering en een gevoel van vergankelijkheid. Want dat deze kleine gemeenschappen verdwijnen is wel duidelijk. ‘We hebben een wereldrijk op z’n retour gefilmd.’ Elk afscheid van een gesprekspartner, die telkens vervaagt in de beperkte scherptediepte van de fotocamera, is een afscheid van een fragiele plek in een wereld in beweging.
 

De documentaire bestaat uit vier delen (East, South, Midwest en West, elk 90’) en was al te zien op het Amsterdamse documentaire filmfestival IDFA, in Brussel (Bozar) en op RTBf. En in Vlaanderen…?