In de kiosken in Nairobi lag de krant Africa Weekly van China Daily naast gevestigde kranten zoals Daily Nation en de Standard. De Afrika-editie van China Daily is de jongste stap van het Chinese staatsmediabedrijf om uit te breiden in Afrika.

In april 2011 ging het persbureau Xinhua een samenwerking aan met een Keniaanse provider om nieuws per mobiele telefoon te verspreiden. Negen maanden later volgde CCTV Afrika in Nairobi, de eerste omroep van China Central Television (CCTV) buiten Beijing.

De internationale groei van de nieuwsgiganten betekent dat Afrikanen kunnen afstemmen op Africa Live, een dagelijks nieuwsprogramma op satelliettelevisie. Ook kunnen ze nieuws van Xinhua lezen in plaatselijke Engelstalige kranten.

“De Chinese media zijn veel zichtbaarder geworden in Afrika”, zegt Mary Harper, een journaliste die al meer dan twintig jaar over Afrika schrijft. “Hoewel er al heel lang Chinese media-activiteiten zijn in Afrika, is de aanwezigheid van China in de afgelopen jaren sterk gegroeid.”

Soft power

De expansie van de Chinese media komt na een aanzienlijke inkrimping vanuit de mainstream media in de wereld in de afgelopen jaren. Een aantal nieuwsorganisaties bezuinigde op buitenlandse verslaggeving en sloot bureaus in Afrika en elders in de wereld. “Veel bekende westerse media-organisaties op het continent krimpen in of bezuinigingen op correspondenten”, zegt Harper.

De Chinese regering heeft volgens persbureau Bloomberg 5,4 miljard euro gereserveerd voor wereldwijde expansie van de staatsmedia. De strategie is volgens Yu-Shan, onderzoeker bij het Zuid-Afrikaanse Institute of International Affairs, bedoeld om “de harten en hoofden van de Afrikanen te winnen”.

Wu legt uit dat ontwikkeling onderdeel is van het Chinese streven naar ‘soft power’. “China leert en realiseert zich dat het publiek en de wereld sympathieker staan tegenover een verhaal dat ze kennen.”

Afrikanen leren voornamelijk over China via niet-Chinese kanalen. De relatie tussen China en Afrika kreeg grotendeels een gezicht via de westerse media. Beijing stoort zich daaraan, zegt Wu.

“China wordt vaak neergezet als economische concurrent of als ‘schurkendonor’. De nadruk ligt in de berichtgeving altijd op het feit dat China nu de grootste handelspartner van Afrika is. Veel verder dan dat, gaat het niet.”

Die focus op handel is begrijpelijk. Tot voor kort was de Chinese betrokkenheid bij Afrika grotendeels beperkt tot handel. De handel tussen China en Afrikaanse landen steeg in de eerste tien maanden van 2012 met een vijfde ten opzichte van een jaar eerder, tot 123 miljard euro, blijkt uit cijfers van het Chinese ministerie van Commercie.

Achterdocht van de westerse media ten aanzien van de enorme Chinese investeringen in Afrika gaat gepaard met scherpe kritiek op de Chinese aanwezigheid in Afrika.

China wordt ervan beschuldigd op agressieve wijze land te verwerven, het niet al te nauw te nemen met de arbeidsomstandigheden en erg gericht te zijn op winning van grondstoffen. “China wil graag laten zien dat het een positieve invloed heeft in Afrika”, zegt Harper.

Charmeoffensief

Het Chinese charmeoffensief lijkt echter ook gericht te zijn op het veranderen van negatieve beelden over Afrika, dat ooit door het tijdschrift Economist een “hopeloos continent” werd genoemd. Afrika wordt vaak geassocieerd met oorlogen, corruptie en armoede.

“Als het in de westerse media over Afrika gaat, gaat het vaak over conflicten, hongersnoden en mensenrechtenschendingen. Iedereen die hier een tijdje is, kan zien dat dat niet het volledige verhaal is”, zegt Harper.

“In de westerse media is het nu in de mode om te schrijven over de opkomst van Afrika. Dat gebeurt op zo’n manier dat je je soms afvraagt of ze niet te veel doorslaan de andere kant op.”

Het verlangen om het Afrikaanse verhaal te veranderen heeft ertoe geleid dat sommigen vinden dat de Chinese media de positieve aspecten van het continent te veel benadrukken.

“De westerse media zijn te sterk gericht op het negatieve nieuws, de Chinese media hebben de neiging alleen maar goed nieuws te brengen”, zegt Martin Plaut, een voormalig journalist en onderzoeker bij het Institute of Commonwealth Studies in Londen.

Plaut zegt enerzijds blij te zijn met de Chinese aanwezigheid in de Afrikaanse mediawereld, maar hij plaatst er ook kanttekeningen bij. Het gaat namelijk om de Chinese staatsmedia, die zich moeten houden aan door de overheid opgelegde restricties.

Volgens anderen valt het wel mee met de feelgoodverhalen van de Chinese media. “Er is mij nooit door iemand verteld dat ik eenzijdige verhalen moet schrijven”, zegt een Afrika-correspondent die voor de Chinese staatsmedia werkt.

Hij wil zijn naam echter niet geven omdat hij daar “geen toestemming” voor heeft. “Naar mijn mening verschillen we alleen van de westerse media in de zin dat we beide kanten laten zien. De donkere, maar ook de lichte kant van Afrika.”

Ook Harper vindt dat de Chinese Afrikajournalistiek simplistisch wordt voorgesteld. “Er bestaat een soort mythe dat ze alleen positieve verhalen brengen over Afrika. Het slechte nieuws wordt niet genegeerd. Het wordt misschien niet tot in detail gebracht, maar het wordt ook niet genegeerd.”