Voor een migrantencomplex, op een uur rijden vanaf Sjanghai, discussieert Zhang Weihua met vriendinnen over de prijzen van koelkasten. Een tweedehands koelkast lijkt haar de beste optie, dat spaart geld uit.

Acht jaar geleden vertrok ze met haar man van het platteland in de provincie Henan, in de hoop het boerenbestaan in te ruilen voor een beter leven. Ze beproefden hun geluk in het groeiende industriepark Suzhou en hoopten minstens één stap op te klimmen op de sociale ladder – van boer naar migrant – en zich misschien te kunnen opwerken tot de middenklasse.

Het industriepark Suzhou (SIP), oorspronkelijk een joint venture tussen de Chinese en Singaporese regering, is een flitsend voorbeeld van de Chinese drang tot modernisering en industrialisering. “We groeien hier met 30 procent per jaar en veel mensen profiteren daarvan”, zegt Liu Jie, directeur van het mediacentrum van SIP. “Hier kunnen mensen echt genieten van het moderne leven.”

Liu staat op de bovenste verdieping van het SIP-bestuursgebouw en kijkt uit over een koninkrijk van parken, winkelcentra, vijfsterrenhotels, Fortune 500-bedrijven, fabrieken en lanen met palmbomen in Singaporese stijl.

Vijftien jaar geleden bestond dit gebied nog uit rijstvelden. Nu wordt Suzhou gezien als nationaal succesverhaal. De regio maakt een transitie door van een landbouw-, fabricage- en exporteconomie naar een innovatieve dienstensector. En China hoopt dit elders in het land te kunnen kopiëren. Verstedelijking staat daarbij centraal.

Consumptiegroei

“China zoekt manieren om de binnenlandse vraag te verhogen en de groei van het bruto binnenlands product minder afhankelijk te maken van investeringen”, zegt Haibin Zhu, econoom bij JP Morgan Chase. “Verstedelijking is een van de belangrijkste factoren voor de Chinese duurzame groei in de komende tien tot twintig jaar.”

Verstedelijking zou de vraag naar infrastructuur versterken, de kwaliteit van de openbare diensten verbeteren en uiteindelijk leiden tot een groei van de Chinese middenklasse en de consumptie. “Door verstedelijking groeit de consumptie, vooral als het samengaat met vermindering van de inkomensongelijkheid”, zegt Zhu. Momenteel valt slechts 18,2 procent van de Chinezen in de middenklasse.

Sommige experts wijzen erop dat de Chinese middenklasse weinig krachtige consumenten kent. Hoewel het aantal universitair afgestudeerde Chinezen stijgt, verdienen zij niet altijd veel geld.

Hukousysteem

Chinese migranten staan als ze in de stad komen, op flinke achterstand. Het hukousysteem – een registratiesysteem voor huishoudens – identificeert een persoon op grond van de geboorteplaats van zijn moeder. Sociale rechten kunnen niet worden meegenomen van de ene naar de andere provincie, dus de meeste migranten die naar de steden trekken, moeten het stellen zonder openbare basisdiensten. Als ‘outsiders‘ moeten ze betalen voor gezondheidszorg en onderwijs voor zichzelf en hun kinderen.

Ongelijkheid in China heeft een belangrijke oorzaak in de kloof tussen stad en platteland als het gaat om banen en diensten. Wat de zaak nog verder compliceert, is dat de kwaliteit van de openbare diensten op het platteland vaak slechter is. “Daardoor zijn er niet alleen verschillen tussen stadsbewoners en plattelandsbewoners, maar ontstaan ook twee klassen stedelingen”, zegt Kam Wing Chan, professor geografie aan de universiteit van Washington.

Mao

In het Mao-tijdperk mochten migranten niet naar de steden komen, laat staan dat ze er konden werken. Na de economische hervormingen werd het mogelijk onofficieel te migreren en werk te zoeken buiten het ‘hukoudistrict’.

“Door het hukousysteem heeft China een grote groep mensen die erg goedkope arbeid leveren”, zegt Chan. “Daardoor is de industrie gegroeid.” Maar veel beleidsmakers en economen pleiten voor verandering. Als China de middenklasse wil laten groeien en de consumptie wil aanzwengelen, zijn goed opgeleide arbeiders nuttiger dan goedkope arbeiders.

Het hukousysteem reguleerde de instroom van migranten, handhaafde de sociale stabiliteit en voorkwam gedeeltelijk het ontstaan van sloppenwijken bij de grootste Chinese steden. Datzelfde systeem kan op de lange termijn echter groei in de weg staan, door gebrekkige arbeidsmobiliteit, stellen het Chinese Instituut voor Hervorming en Ontwikkeling en de Wereldbank in een rapport.

Sparen

“Toen we naar Suzhou kwamen, moesten we vanwege hukou onze kinderen achterlaten bij mijn ouders in Henan”, zegt Zhang. “We hadden niet genoeg geld om onze kinderen hier naar school te kunnen laten gaan en gezondheidszorg voor ze te betalen. Dan hadden we net zo goed boer kunnen blijven.”

Zhang verdient inmiddels voldoende om voor haar oudste dochter een universitaire opleiding te betalen. “Daar ben ik zó trots op”, zegt ze. Haar harde werken als serveerster, keukenassistente en schoonmaakster werpt eindelijk vrucht af. Zhangs dochter kan waarschijnlijk opklimmen naar de middenklasse.

Zhang huurt een bescheiden appartement in SIP voor 180 euro per maand. De hal dient tevens als keuken, de woonkamer als slaapkamer en er is een tochtige badkamer. “We hebben warm water en elektriciteit. Dat is al meer dan we thuis hadden”, zegt ze. Zhang verdient 508 euro per maand. Alles wat ze overhoudt, gaat naar haar familie of in de spaarpot. Omdat migranten bij werkloosheid of gezondheidsproblemen zichzelf moeten redden, is het belangrijk wat achter de hand te hebben.

“Voor het Chinese nieuwjaar ga ik eindelijk een tweedehands koelkast kopen. Dan hoef ik niet meer elke dag naar de markt”, zegt ze. En misschien kan ze zich ooit een nieuwe koelkast veroorloven.

Niet iedereen redt zich zo goed als Zhang. Zelfs het ultramoderne SIP kende tot voor kort sloppen. Nieuw aangekomen migranten zonder geld en werk vestigden zich in leegstaande gebouwen en begonnen markten midden tussen de rommel en vuilnis. De meeste van deze plaatsen bestaan niet meer. Een man zegt dat hij niet wist wat hij moest toen “zijn” huis werd afgebroken. “Maar het was uiteindelijk niet mijn huis en daarom krijg ik ook geen compensatie. Gelukkig heb ik nu wel werk.”