Elk jaar raken nog meer dan 200 miljoen mensen met malaria besmet, met meer dan 700.000 doden per jaar als gevolg, vooral in Afrika, zegt de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Het optimisme over de strijd tegen de ziekte kreeg dit jaar een knauw.
Resistenter
In april meldden malariaonderzoekers dat malariapatiënten aan de grens tussen Myanmar (Birma) en Thailand steeds langzamer reageren op artemisinine, het meest effectieve medicijn tegen malaria. Het wijst erop dat de dodelijkste malariaparasiet, de Plasmodium falciparum, steeds resistenter wordt tegen het medicijn.
Zuidoost-Azië staat bekend als het “epicentrum van resistente malaria in de wereld”, aldus de WHO. Ook de strijd tegen de resistentie tegen chloroquinine, ooit een populair middel, is hier verloren.
Malaria wordt overgedragen door muggen die besmette mensen hebben geprikt en vervolgens gezonde mensen prikken. Negentig procent van de slachtoffers valt in Afrika, vooral onder kinderen.
Makkelijk naar andere continent
Andere wetenschappers stelden dit jaar vast dat de resistentie tegen medicijnen makkelijk naar andere continenten overslaat.
Ze zagen dat de Plasmodium vivax, de parasiet die de meest voorkomende vorm van malaria veroorzaakt, op de verschillende continenten dezelfde genetische variaties vertoont. De genetische variaties reizen dus makkelijk de wereld rond.
“De ontdekking geeft aanleiding tot de bezorgdheid dat mutaties om bestaande medicijnen te weerstaan zich over de hele wereld kunnen verspreiden, waardoor de inspanning om malaria wereldwijd uit te roeien nog moeilijker wordt”, stelden de wetenschappers.
Tegenvallend vaccin
Ook nieuwe tests met RTS,S, een potentieel belangrijk malariavaccin, vielen tegen. Het middel brengt malaria bij kinderen van zes tot twaalf weken oud met een derde terug, en dat is veel minder dan verwacht.
Naar RTS,S wordt al tientallen jaren onderzoek gedaan. De studie is grotendeels gefinancierd door de Bill & Melinda Gates Foundation en is onderdeel van het grootste malariaonderzoek dat ooit is uitgevoerd en dat plaatsvindt in zeven Afrikaanse landen.
“Het is enigszins frustrerend om te moeten constateren dat de effecten van het middel in verschillende leeftijdscategorieën variëren”, zegt Andrew Witty, ceo van medicijnenfabrikant GlaxoSmithKline. “Deze fase van de studie is wellicht niet de eindfase waar veel mensen op hadden gehoopt. Wel is het een belangrijke stap vooruit op weg naar het doel waar we al vijftig jaar naartoe werken. RTS,S is nog steeds het meest veelbelovende kandidaat-vaccin.”
Ander voedingspatroon
Waarnemingen in het Afrikaanse Benin toonden aan dat de malariamug de mens voortdurend om de tuin leidt.
In huizen waar muskietennetten en een spray worden gebruikt, ligt het aantal besmettingen bij kinderen tot vijf jaar, veruit de grootste groep slachtoffers, niet lager dan in huizen waar alleen muskietennetten worden gebruikt.
De mug past gewoon zijn voedingspatroon aan. Normaal prikt de mug ‘s nachts. Maar sinds de komst van de netten zijn ze vroeg in de ochtend zeer talrijk rond de huizen aanwezig. Ze vermijden dus de insecticiden in de huizen en wachten hun slachtoffers buiten op wanneer ze hun huis verlaten om naar het werk te gaan.
Snelle dood
Er was dit jaar ook goed nieuws van het malariafront. Wetenschappers zijn er in een laboratorium in geslaagd de Plasmodium falciparum, de dodelijkste malariaparasiet, heel snel te doden.
Ze maken gebruik van een molecule die vitale processen bij de parasiet grondig verstoort. Bij laboratoriumproeven stierf 90 procent van de parasieten in nauwelijks drie uur, de rest was na twaalf uur dood.
De wetenschappers gaan de moleculen nu verfijnen om ze effectiever te maken en hopen dat dit binnen de tien jaar tot een nieuwe therapie leidt.
* In de reeks de 12 van ’12 blikt de redactie van persagentschap IPS Vlaanderen terug op de meest markante trends en gebeurtenissen uit het voorbije jaar.