De belangenbehartigers van de ondernemingen weigeren nog steeds in te zien dat de economie niet meteen ‘aanslaat’, omdat er te veel werd geproduceerd en de krimpende groep mensen met koopkracht zich reeds suf hebben geconsumeerd. Hooguit spreken deze belangenbehartigers over zoiets obscuurs als een ‘liquiditeitsval’: de burgers zijn zogezegd te spaarzaam en potten alles op.

De nieuwe mantra die we nu bij herhaling van deze gladiatoren van de Voka’s, Unizo’s en Itinera’s zullen horen, is dat de staatsschuld hét grote probleem is. Die is uiteraard te groot. Maar door daar nu een schuin spotlicht op te zetten, kan men de overheid in een houdgreep nemen en onder het mom van schuldverlaging voor sociale afbraak pleiten.

Of voor een ‘mobilisering’ van het ‘onbenut’ spaargeld. Dan kan die ‘slapende’ reserve ook weer worden opgesoupeerd door een falend systeem. Daarmee sputteren we weer een schokje verder, op naar de volgende dip.

Structurele hervormingen heet dat dan. De crisis is inderdaad ‘structureel’. Maar de ‘structurele’ hervormingen die de ondernemersgilden nu bepleiten, is dweilen met de kraan open. De klaagzang van de staatsschuld biedt de ondernemers natuurlijk wel enorme retorische voordelen.

“De crisis is inderdaad ‘structureel’. Maar de ‘structurele’ hervormingen die de ondernemersgilden nu bepleiten, is dweilen met de kraan open”

Zoals een excuus om het bankroet van ons economisch model goed te praten, alsook een zondebok: de kwaadaardige profiteurs. Die ‘niet-productieven’ (on-gedierte?) moeten zich niet alleen schamen voor hun nutteloosheid en onkunde. Ze zijn ook nog eens schuldig aan de schuld. Alles draait vast door hen!

Dit nieuwe waanbeeld, de gecultiveerde culturele clash tussen ‘productieven en niet-productieven’, doet vooral dienst om de aandacht weg te kapen van de strijd tussen de 99 procent en de 1 procent, dus tussen de gewone mens versus de miljardairs, hun bankiers en lobbyisten. Opmerkelijk: het is een opvallend simplistisch waanbeeld dat eenvoudig te doorprikken en om te keren valt.

Niet-productieven?

Bijvoorbeeld, het is erg onduidelijk wie die niet-productieven dan wel zijn. Is dat iedereen die niet in de privésector werkt en dus van de sociale zekerheid of belastinggeld leeft? Artsen, verpleegsters, leerkrachten, politie, rechters, politici, brandweerlui, sociaal werkers, culturo’s, wegenwerkers, bruggenbouwers, Ivago, overheidspersoneel, etc.

Allemaal ‘niet-productief’? Ben ik dan pas productief als ik aan een privéschool lesgeef waar studenten pakweg 10.000 euro inschrijvingsgeld betalen?

Als je ernaar vraagt, dan blijkt al gauw dat men het zo niet bedoelt, hoor. Plots volgt dan een enge definitie van ‘niet-productieven’. Het gaat om de migranten die tijdens hun eindeloos lange procedures niet mogen werken. Ook al smeken er heel wat van hen er wel om. Het zijn die arbeidsreserves aan werklozen. Die moeten weliswaar ruim genoeg zijn zodat er voldoende jonge, blanke, ijverige en buigzame arbeidskrachten beschikbaar blijven.

Anderen komen minder of gewoon niet in aanmerking. Maar dat mag niet echt opvallen, natuurlijk. Verder zijn het de psychisch en fysisch kwetsbaren die gewoon niet passen in de neoliberale ratrace. Zij worden daarom eigenlijk als afval aan de kant gezet. Veel sneller dan de economie, groeide er zo een sociaal stort.

De staatsschuld?

Stellen dat deze ‘groep’ schuldig is aan de schuld, is natuurlijk volksbedrog. De overheid investeerde zich de vorige decennia suf aan het voorzien van infrastructuur en dienstverlening met het oog op onze economie. Ze treedt op als overijverig rampenfonds voor hondsdolle banken, betaalt zich blauw aan impulsprogramma’s voor de economie en voorziet bovendien in een weelde aan aftrekposten en achterpoortjes.

Dat creëerde inderdaad een torenhoge staatsschuld. Een topzware hypotheek op de volgende generaties. Ford Genk ging toch dicht, ondanks de 8 miljard winst en 54 miljoen aan subsidies van de Vlaamse regering. Dat zou dan aan de ‘loonlast’ gelegen hebben?

De sociale kost voor de mensen die het stigma de ‘niet-productieven’ opgeplakt krijgen, alsof het leven pas zinvol is als het nut heeft voor het gouden kalf van de consumptie-economie, is in verhouding maar een klein onderdeel van de schuld. Trouwens, als men deze sociale kost te veel vindt, wat stelt men dan voor? Dumpen dan maar, terug naar de 19de eeuw?

“De sociale kost voor de mensen die het stigma de ‘niet-productieven’ opgeplakt krijgen, alsof het leven pas zinvol is als het nut heeft voor het gouden kalf van de consumptie-economie, is in verhouding maar een klein onderdeel van de schuld”

We kunnen dit denkspoor trouwens makkelijk omkeren. Als de overheid schulden maakte, dan is dat omdat de economie niet hard genoeg draaide, of dat er te veel in de zakken van bepaalde individuen verdween. Foei, die productieven? Of omdat de beschikbare middelen verkeerd werden besteed?

Opnieuw: foei, die productieven, omdat ze de overheid ertoe dwongen een verzorgingsstaat voor de economie te zijn? Zeggen dat ‘de overheid’ schulden heeft gemaakt, is eveneens een draai rond de oren. Want die overheid deed dat voor en namens ons, productief of niet. Het is dus onze gezamenlijke schuld.

Moraliseren?

Ondernemers vergeten blijkbaar hoeveel de overheid voor hen deed en doet. Dat is misschien begrijpbaar, omdat het moeilijk te rijmen valt met hun zogenaamd rechtschapen en onafhankelijk zelfbeeld, maar toch niet echt sympathiek. Het is blijkbaar ook nooit genoeg. De overheid moet altijd maar meer doen om de neoklassieke economie te reanimeren.

De belangenbehartigers van de ondernemers nemen nu dus ook de kansarmen in het vizier om zichzelf een slachtofferrol aan te kunnen meten. Blijkbaar liever Calimero zijn, dan onder ogen durven zien dat die economie, die men altijd maar wil blijven aantrappen, al lang over haar grenzen zit.

“Blijkbaar liever Calimero zijn, dan onder ogen durven zien dat die economie, die men altijd maar wil blijven aantrappen, al lang over haar grenzen zit”

We moeten deze bedenkingen natuurlijk inslikken. Anders volgt het verwijt – de laatste verdedigingslinie? – dat links weer op een Moral High Ground kruipt. Daar is het gemoraliseer weer, hoor je de ontkenners dan in koor.

Een andere aanpak dan maar. Laten we de situatie gewoon omkeren. Een oproep aan de ‘productieven’ om ons te redden. Als zij het niet kunnen – ons toptalent, onze kloeke en kwieke helden – wie dan wel?

Productieven versus contra-productieven

Wat we onder ‘productief’ begrijpen, daar zijn we graag genereus in. Dat is gewoon iedereen die in de privé werkt. Te beginnen bij het voetvolk zonder bonussen, met een dikwijls inhoudsloze job en steeds slechter betaalde, meer onzekere en flexibele contracten.

Dat zijn de kleine zelfstandigen die door multinationals uit de markt worden geconcurreerd omdat die veel minder belastingen moeten betalen. Dat zijn natuurlijk ook de veelgeprezen managers, ons herenvolk dat naar eigen zeggen nooit slaapt. De filosofe Ayn Rand schreef in 1957, dus voor het kapitalisme finaal aan een surplus aan eigenwaan vastdraaide, een heroïsche roman over hen: Atlas Shrugged. Die wordt nu in twee delen verfilmd. Kwestie van twee keer langs de kassa te gaan.

Het plot: de brede schouders die de wereld dragen, worden in dat fictieverhaal dermate door bureaucratie tegengewerkt en ‘gepest’ dat ze in staking gaan. Zodra zij ermee stoppen, valt alles compleet in duigen. Wij gaan dan ten onder aan chaos en corruptie. Ziedaar de liberale mythe dat wij onze welvaart uitsluitend aan de ‘durfkapitalist’ te danken zouden hebben. Over moraliseren gesproken.

Het is de productieven misschien ontgaan, maar hun inzet en goedheid wordt misbruikt door een legertje speculanten. Zij worden geketend en verknecht, uitgebuit! Niet door ‘niet-productieven’ maar door ‘aandeelhouders’, ook niet bepaald productief trouwens, eerder de ‘contra-productieven’.

“Het is de productieven misschien ontgaan, maar hun inzet en goedheid wordt misbruikt door een legertje speculanten. Zij worden geketend en verknecht, uitgebuit! Niet door ‘niet-productieven’ maar door ‘aandeelhouders’”

Want het interesseert die beleggers geen moer wat de productieven precies produceren, of hoe uniek dat misschien wel is, zolang de dividenden en intresten op korte termijn maar opbrengen. De beurzen persen de productieven systematisch uit omdat tweecijferrendementen de norm zou zijn. Zoniet ‘investeert’ men elders. De vrije ‘voet’ van de markt trapt al wat niet meekan plat.

Het eerste dat de productieven dus zouden moeten, is staken. Als protest, niet tegen de overheid maar tegen de woeker- en gokverslaving van de financiële wereld. Tegen de zombie-economie.

Karel Van Eetvelt (Unizo), laat vallen die virtuele ‘staking’ tegen de Wetstraat. Stop met foppen en dat gedraai met uw kont in de oude media. Bewijs de ondernemers dat Unizo opkomt voor hen en niet voor de speculanten. Wees onze messias, wij hebben u nodig! Etaleer uw bovenmenselijke lef om de miljardentaks te verdedigen. Laaf ons met uw veelgeprezen intelligentie om mee de financiële deregulering en fiscale kleptocratie te bestrijden. In het belang van de vrijheid van individu én gemeenschap: bezet de beurs van Brussel, boycot de Bel20!

“Van Eetvelt: bewijs de ondernemers dat Unizo opkomt voor hen en niet voor de speculanten. Wees onze messias, wij hebben u nodig! Etaleer uw bovenmenselijke lef om de miljardentaks te verdedigen. Laaf ons met uw veelgeprezen intelligentie om mee de financiële deregulering en fiscale kleptocratie te bestrijden”

Make love not war: transitie!

De tweede, eigenlijke missie: laat de productieven echt ondernemen. Zodat zij met hun genie en branie de crisis daadwerkelijk structureel kunnen aanpakken. Door de economie te transformeren naar een ‘bionomie’. Waar niet de kapitaalaccumulatie centraal staat, maar het leven. Mens en natuur dus.

Tips van een belastingslurpende nietsnut als ik? Vorm bedrijven om tot coöperaties zodat de werknemers echt het roer in handen hebben en bijgevolg meer betrokken zijn bij hun klanten. Zorg ervoor dat bedrijven geen ‘rechtspersonen’ meer kunnen zijn, zodat werknemers met voldoende beroepsernst hun verantwoordelijkheid opnemen voor kwaliteit en service.

Laat de overheid de grootste bank zijn. Stop de reclameterreur – zelfs amateurfilmpjes op YouTube worden nu al volgepropt, zo zielig – en doe aan fundraising voor zinvolle initiatieven zonder winstoogmerk. Daarmee bedoel ik bijvoorbeeld niet zoiets gedateerds als Formule 1.

Overtuig ons met duurzaam en degelijk gerief, als het niet te veel gevraagd is. Dat ‘slimme’ kosten-batengedoe hoeft echt niet. Dat moet ook allemaal niet in een vingerknip, klaar voor gebruik, in onze schoot vallen. Wij willen daar graag even op wachten en zelfs wat ‘te veel’ voor betalen. Neem gerust uw tijd, CEO’s van de toekomst, want wij zien jullie graag!

Robrecht Vanderbeeken

Robrecht Vanderbeeken is filosoof.