Met uitzondering van Tsjechië heeft Oost-Europa bij de strengste drugwetgevingen van Europa. Ook heeft de regio de meeste druggerelateerde problemen ter wereld.
Die twee zaken zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden, zegt de Globale Commissie Drugsbeleid.
Acht jaar cel
“We wilden aantonen dat er een link is tussen het repressieve Oost-Europese drugsbeleid en de hoge mate van problemen met drugs in de regio”, zegt Ruth Dreifuss, voormalig Zwitsers president en lid van de Commissie.
Onder het communisme kende Oost-Europa een repressief drugbeleid. Sinds de val van de communistische regimes is dat beleid amper veranderd en in sommige landen is het zelfs nog even streng als twintig jaar geleden. Zo zijn celstraffen voor het bezit van kleine hoeveelheden cannabis geen uitzondering.
In Rusland, waarvan alom geweten is dat het een van de meest repressieve drugwetgevingen in Europa hanteert, zijn celstraffen tot acht jaar voor het bezit van kleine hoeveelheden drugs niet ongewoon.
De mogelijkheid om gemakkelijk aan schone naalden te geraken of een opiatensubstitutiebehandeling (OST) op te starten, waarbij methadon en buprenorfine aan heroïneverslaafden wordt verstrekt, is zeer beperkt of zelfs helemaal afwezig.
Liever nog hiv
Volgens campagnevoerders die opkomen voor een meer liberale drugwetgeving, heeft deze strenge aanpak er enkel toe geleid dat dodelijke epidemieën konden toenemen en het aantal druggebruikers niet werd teruggedrongen.
Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) kennen Oost-Europa en Centraal-Azië de snelste toename van hiv. Intraveneus druggebruik is goed voor 70 procent van de nieuwe infecties, aldus de WHO.
Verslaafden zijn bang om strafrechtelijk vervolgd te worden als ze naar een centrum gaan waar propere naalden te krijgen zijn. Liever lopen ze het risico op hiv, dan het risico op een gevangenisstraf.
Een ander veelvoorkomend probleem dat eveneens gerelateerd is aan het intraveneuze druggebruik, is hepatitis C. In sommige Poolse steden zou meer dan 80 procent van de druggebruikers die infectie hebben opgelopen.
Alleen al maar het vrij beschikbaar stellen van propere naalden, zou deze problemen met 75 procent kunnen indijken.
Bovendien worden mensen, die vaak voor kleine drugsvergrijpen naar een overvolle gevangenis vliegen, daar blootgesteld aan ziektes zoals tuberculose, soms met een fatale afloop.
Vergissing
De Oost-Europese overheden verdedigen de strenge wetgeving inzake verdovende middelen door te stellen dat het een goed afschrikmiddel is voor gebruikers en dealers.
De Commissie heeft daar echter een andere mening over. Zij vinden dat de laatste tientallen jaren bewijzen dat deze aanpak kostelijk en niet effectief is.
Voormalig Pools president Alexander Kwasniewski ondertekende in 2000 persoonlijk de antidrugwet die tot een van de strengste van Europa gerekend mag worden.
Ondertussen is hij lid van de Commissie en geeft hij toe dat de wet een vergissing is gebleken. Hij moedigt andere regeringen aan om hun strenge drugbeleid te herzien.
Tijdens een recente bijeenkomst in Warschau herhaalde de Commissie haar oproep om de war on drugs, gebaseerd op verbod en criminalisering, te verlaten.
In plaats daarvan drong ze erop aan om zich te concentreren op preventie- en behandelingsprogramma’s en naar druggebruikers te kijken als hulpbehoevende mensen in plaats van als criminelen.