Een nieuwe twist in de Catalaanse onafhankelijkheidszucht
Nieuws, Europa, Politiek, Spanje, Catalonië, Artur Mas, CiU, ERC -

Een nieuwe twist in de Catalaanse onafhankelijkheidszucht

Vervroegde verkiezingen hadden Artur Mas een steviger positie moeten geven. De Catalaanse conservatief-regionalistische regeringsleider wou met zijn CiU een absolute meerderheid halen en het gelijk van een neoliberaal geïnspireerd pad naar onafhankelijkheid bevestigen. Dat draaide even anders uit.

maandag 26 november 2012 22:26
Spread the love

Resultaat: Mas verliest 12 zetels tegeonver 2010 en wordt even de laughing stock van half Spanje. Peilingen hadden het nochtans al zien aankomen: de vervroegde verkiezingen, vergezeld van een historisch geïnspireerde retoriek die Mas in de weken voordien op de Catalaanse bevolking losliet, waren geen uitgemaakte zaak.

Er moesten dus verrassingen vallen, en dat was zonder meer het geval: de ERC (links-republikeinse pro-onafhankelijkheidspartij) maakte een comeback, terwijl de sociaaldemocratie verder stemmen verloor aan rechts. Met name de PP en de Catalaanse anti-onafhankelijkheidspartij ‘Ciutadans’ vaarden daar wel bij. Ook opvallend was een nieuwkomer in het links-radicale spectrum: de CUP. Deze partij ontstond na de 15-M bewegingen en linkt een onafhankelijkheidsboodschap binnen het streven naar een Catalaanse regio (Valencia en de Balearen inbegrepen) met een alternatief maatschappijmodel.

Polarisering

Ook ERC, die eerder al mee regeerde, legt een sterke nadruk op het afstoppen van besparingen, nààst de centrale idee om een onafhankelijk Catalonië als argument te gebruiken tegen het fiscale deficit dat Madrid oplegt. Aan de andere kant stemden ook meer Catalanen dan anders tégen het onafhankelijkheidsdiscours. Op zich betekent dit geen wijziging in het politieke spectrum, enkel een segmentering. Dat komt uiteraard doordat zowat alle traditionele partijen een onafhankelijkheidsdiscours in zich gedragen hebben, en allen wilden teren op de enorme mobilisatie die op 11 september 1,5 miljoen mensen op straat bracht in heel Catalonië.

CiU heeft sinds de democratie enkel maar alleen geregeerd, en daar komt nu dus een einde aan. Genoeg zetels voor een tripartite (ERC met de sociaaldemocratie en groenen) is er niet, dus is het aan de tweede partij, de ERC, om de druk op de ketel te leggen. Ook de groenen van ICV (een afkooksel van wat Izquierda Unida vroeger in Catalonië was) is te vinden voor de onafhankelijkheidsgedachte, maar met duidelijke voorwaarden.

Dat Mas water in de wijn zal moeten doen en zijn discours zo mogelijk nog radicaliseren, was echter niet opgenomen in het geplande scenario. De Catalaanse regering had tot hiertoe steeds een boodschap van transitie naar voren gebracht, waarbij vooral niet geraakt werd aan de economische- en besparingslogica’s, maar de focus enkel lag op een fiscaal en cultureel gunstige onafhankelijkheid van Spanje. Voor vele Catalanen mag dat dus gerust ietsje meer zijn.

Genoeg van besparingen

Dat ‘ietsje meer’ gaat niet enkel om de radicalisering van het onafhankelijkheidsstreven, maar ook om het verwerpen van de gevoerde besparingspolitiek. In Catalonië werd net als in de rest van Spanje met de grove borstel gegaan door alle overheidsdiensten, en spelen de structurele sociaal-economische problemen geen minder belangrijke rol dan in de overige regio’s (op Baskenland na).

Mas dacht enkel te winnen met een discours en een idee, maar de sociale realiteit ziet er voor veel Catalanen nu eenmaal anders uit. In de nadagen van de grote onafhankelijkheidsmobilisatie staakte het openbaar vervoer, kwamen leerkrachten net als in de rest van Spanje op straat, en was er een algemene staking die in Catalonië geen lagere opvolging kende. Had Mas daar geen rekening gehouden? Allicht wel, maar toch tonen deze uitslag en de aan boord gelegde tactiek van Mas aan dat de realiteitszin van de CiU ver te zoeken is. Niet toevallig circuleert er een gerucht in Spanje over een vermeende Zwitserse rekening waarop zo’n 130 (!) miljoen euro zou staan… onder meer op naam van voormalig Catalaans president Pujol.

Schadecampagne

Natuurlijk was Spaans premier Rajoy er niet gerust op, en dus begon zijn regering -stevig ondersteund door de dominante rechtse media in Spanje- aan een schadecampagne tegen Mas. Niet enkel de persoon werd aangevallen, maar er werd ook (soms terecht) gewezen op corruptieschandalen die de CiU tot op vandaag achtervolgen. Belangrijker was echter de open vraag: wat betekent een onafhankelijk Catalonië binnen de E.U.? Veel mensen stemden ongetwijfeld niet op de CiU uit vrees dat Catalonië verzwakt zou kunnen worden als onafhankelijke staat.

Toch koos een meerderheid van de kiezers resoluut voor de keuze van een onafhankelijk staatsmodel met eigen accenten, die duidelijk verschillen van het beleid dat nu vanuit Madrid wordt opgedrongen, veelal in opdracht van de beruchte trojka. Het is niet toevallig dat de leider van de ERC, Junqueras, publiekelijk aan Mas vroeg om “niet langer de PP-politiek toe te passen”. Samen met een versterking van de progressieve en radicale linkerzijde, wijst dit op een verlinksing van het onafhankelijkheidsstreven, naar het voorbeeld van Baskenland.

Een nieuwe twist?

Deze verkiezingsresultaten kunnen dus als een soort ‘aangekodigde verrassing’ worden gezien, net zoals de grote mobilisatie van 11 september van naderbij bekeken niet uit de lucht kwam vallen. Ook in Barcelona stond en staat de 15-M beweging sterk, maar gezien deze zich nationaal niet volledig ontwikkelde tot een echt politiek instrument, laat staan een partij, is de onafhankelijkheidsgedachte in Catalonië op korte termijn op de voorgrond getreden als alternatief. Dat Rajoy een jaar geleden met zijn PP aan de macht kwam, na zeven jaar sociaaldemocratie onder Zapatero, was daarvoor ook een sterke katalysator. Onder de bedreiging dat Catalonië bevoegdheden zou verliezen en met het feit dat in een steeds erger wordende crisis een eigen pad kiezen aan aantrekking wint, kunnen de Catalaanse ontwikkelingen van de afgelopen 24 maanden dus goed worden geplaatst.

Die ontwikkelingen waren talrijk en significant: van de historische overwinning van Mas, over de golven van sociale strijd en de repressie op de Plaça Catalunya eind mei 2011, tot en met de referendumkwestie die centraal stond bij deze verkiezingen. Mas heeft proberen grip te krijgen op de situatie en maximaal te profiteren van het momentum, maar gokte en verloor duidelijk.

Toch zal het veelbesproken referendum -gepland voor 2014- er wellicht wel komen. Al zou een verhoogde politieke instabiliteit -onder de vorm van de niet-meerderheid voor CiU- even goed voor een verstoring in het proces naar onafhankelijkheid kunnen zorgen. Tevens komt de relatie Catalonië-Spanje steeds meer op de helling te staan, naarmate de onafhankelijkheidsretoriek meer op de voorgrond treedt. Dit heeft ook gevolgen voor zaken als de polarisering tussen Catalonië en de rest van het land, wat ook een zekere vervreemding en verzuring in de hand kan werken. De angst die met name de PP wist te zaaien naar aanleiding van deze verkiezingen miste in elk geval z’n effect niet: Mas werd verslagen, hoewel vooral een meer links gedachtengoed aan terrein won. Nu zal het zaak zijn voor Rajoy en zijn regering om de vruchten te plukken van een verdeelde nieuwe Catalaanse regering. Of de rechtse Spaanse regering en de besparingspolitiek daarin zullen slagen, weten we wellicht over minder dan één legislatuur.

take down
the paywall
steun ons nu!