Chinese Romeo en Julia
Als een van de ‘vier klassieke’ Chinese werken staat het bekend, het achttiende-eeuwse meesterwerk De droom van de rode kamer. Ook al is er in het westen buiten de vakgroep sinologie nauwelijks iemand te vinden die de 2.500 pagina’s heeft doorworsteld, in het ‘land van de onbegrensde mogelijkheden’ zijn er talloze stripversies, zeemzoeterige soapseries en Peking-opera’s van gebrouwen.
Cao Xueqins personages, van de berekenende vamp Xifeng tot de charmante player Baoyu, zijn Aziatische prototypes van shakespeariaanse allure waar elke Chinees al van gehoord heeft.
‘It’s beyond my control’
Het was dus maar een kwestie van tijd voor er een westerse, eigentijdse versie van het verhaal werd uitgebracht. Pauline A. Chen studeerde en doceerde Chinese film en literatuur aan verschillende Amerikaanse universiteiten, maar wijdde zich daarna fulltime aan het schrijverschap.
Een samenvatting kan je haar De Rode Kamer niet noemen, wel een vlotte, Hollywoodachtige interpretatie van een bijna onleesbaar meesterwerk. De focus ligt op het verhaal van de zestienjarige Daiyu, die na de dood van haar moeder naar haar familie in het noorden wordt gestuurd, een rijke clan die in ‘rode kamers’ leeft: rijkelijk versierde vertrekken waar enkele vrouwen het bewind voeren over een schare bedienden en huwelijken bekokstoven, terwijl de mannen zich concentreren op het verwekken van een zoon of het slagen voor het nogal mysterieuze ‘staatsexamen’.
Ze begint een geëxalteerde affaire met haar knappe neef Baoyu, die echter ‘beloofd’ is aan de nuchtere Baochai. De sfeer doet lichtjes denken aan Dangerous Liaisons: dames liggen in hun wufte chaises longues exquise gebakjes te eten (zonder zich dat evenwel te kunnen veroorloven) terwijl Baoyu zich als een arrogante John Malkovich – It’s beyond my control – beweegt tussen de vrouwen die in bosjes voor hem vallen, terwijl hij zijn scherpe verstand weigert te gebruiken voor het nut van ’t algemeen, een libertijns rijkeluiskind dat spot met werkmensen. Hubris leidt zoals gewoonlijk tot de val, maar meer verklap ik daarover niet.
Sense and sensibility
Zoals dat bij alle klassiekers het geval is, is De droom van de rode kamer in de loop der jaren kapot geanalyseerd (en ingezet voor eigen doeleinden) vanuit boeddhistische, communistische, feministische en vele andere invalshoeken. Je zou bijna vergeten dat het gewoon een emotioneel, tragisch liefdesverhaal is (of is die drang naar liefde en sentimentaliteit dan misschien gewoon weer een typisch paradigma van onze westerse maatschappij?).
Hoe het ook zij, de verhouding tussen liefde en lust houdt ons (en zeker kunstenaars) al bezig sinds we de aarde bevolken en dat verklaart, beter dan welke politieke of religieuze symboliek ook, de populariteit van het boek. Gevoel of verstand, die eeuwige vraag: schrijven de groten der aarde, van Jane Austen tot Vladimir Nabokov, daar niet allemaal over?
Het beeld van China dat vandaag nog steeds bij velen leeft, wordt zo sterk getekend door enerzijds twintigste-eeuwse communistische ellende (lees ter illustratie Wilde Zwanen van Jung Chang of Het Rode Korenveld van Mo Yan) en schandalen rond kinderarbeid en vergiftigd melkpoeder, en anderzijds door de enorme economische optimisme van het oosten, dat je bijna zou vergeten dat het achttiende-eeuwse China misschien niet zo heel erg verschilde van het Europa uit die tijd.
Ik ga niet beweren dat ik het origineel heb gelezen, maar een en ander lijkt meer gepsychologiseerd dan in het achttiende-eeuwse werk. Chen kiest voor een drastische inperking van personages en verhaallijnen, ten voordele van de innerlijke gevoelswereld van de (voornamelijk vrouwelijke) hoofdpersonages. De mannen zijn eendimensionaler: het zijn marginale randfiguren en/of onbetrouwbare lapzwanzen.
Ze doet heldhaftige pogingen om situaties als de ongewenste kinderloosheid van Xifeng psychologisch uit te diepen, maar moet die benadering hier en daar laten vallen te behoeve van het dramatische verloop: zoveel dient te gebeuren in een hanteerbaar aantal bladzijden! Lees dit verhaal simpelweg als een sprookje en je zal aangenaam verrast zijn.
