Veel kinder- en jeugdboeken sluiten naadloos aan bij de geruststellende, veilige sfeer van de klassieke burgerlijke opvoeding. Ze zijn braafjes educatief, onder het mom van bescherming van de kinderen; terwijl Anne Provoost juist terecht aanstipt dat “ze blootstellen aan de chaos”, ook een vorm van beschermen is.

De Nederlandse columnist Jan Blokker schreef enkele jaren geleden dat er na “twee eeuwen kinderlectuur nog geen spoor is van een eigen afzonderlijke inspiratie: twee eeuwen kopieën van de grotemensenlectuur. Vast staat dat het kinderboek – voortdurend aangemaakt onder de druk van welk gecompliceerd marktmechanisme dan ook – na twee eeuwen nog steeds niet boven het niveau van de verdienstelijke nabootsing is uitgekomen”.

Wil dit zeggen dat kinderboeken per definitie conservatief en weinig origineel zijn? Nee, want kinderboeken kunnen ook gewoon goede boeken zijn; even creatief, verontrustend, vernieuwend en origineel als de betere romans voor volwassenen. Dan hebben we het niet alleen over werken die, zoals ‘Gullivers Reizen‘ en ‘Alice in Wonderland‘, niet ‘met voorbedachten rade’ voor kinderen zijn geschreven.

Want ook het voor het eerst in 1992 gepubliceerde ‘Eefje Donkerblauw‘, groeide terecht uit tot een klassieker onder de kinderboeken, opgenomen in de ‘Top 10’ van mooiste kinderboeken aller tijden; ook al oogt het verhaal van dit prentenboek met korte teksten (geschikt voor kinderen vanaf 4 jaar) weinig spectaculair.

Alles draait rond Eefje Donkerblauw, een prettig gestoorde, babbelzieke koningin die dol is op de kleur donkerblauw. Die voorliefde zet haar aan om haar wereld op te bouwen uit donkerblauwe dingen. Ze woont in een donkerblauw huisje aan een donkerblauwe zee, draagt donkerblauwe kleren en omringt zich met ‘een donkerblauwe baksteen die altijd de hik heeft’, ‘een donkerblauwe goudvis die opera kan zingen’ en ‘een hele stapel donkerblauwe boeken’.

Maar dan gebeurt het onverwachte: Eefje wordt verliefd op koning Goudgeel. Die woont in een goudgeel paleis en zwerft over een goudgeel strand. Na even getest te hebben of ze van goudgeel kan houden, geeft Eefje toe aan haar liefde voor de koning. Het koppel praat honderduit, trouwt en krijgt een heel pak kinderen en kleinkinderen in alle kleuren van de regenboog.

Eind goed al goed in dit kleuterboek, verpakt als een liefdesverhaal: “en telkens als het regent en daarna de zon weer schijnt, springen ze (de kinderen) samen in een grote boog over het paleis en alle mensen roepen dan: ‘kijk, de regenboog’.”

Dit verhaal wordt boven het alledaagse getild door de vormgeving. Het taalgebruik van Geert de Kockere is poëtisch en de illustraties van Lieve Baeten lyrisch. Maar ook op inhoudelijk vlak is er een meerwaarde. Met Eefje leren we dat een éénkleurige wereld niet de enige mogelijke is. Haar avontuur illustreert het belang van vriendschap, liefde en verdraagzaamheid.

‘Eefje Donkerblauw‘ brengt op sprookjesachtige en grappige wijze – met woorden, klanken en kleuren (dankzij doorschijnende stukjes plastic vooraan in de jubileumeditie van het boek, kunnen kleuters experimenteren met kleuren) – een tolerantieboodschap en toont via de gekke, veelkleurige wereld van het ‘happy end’ dat ‘anders zijn’ niet per se bedreigend is.

Eenzelfde boodschap vind je ook in recente kinderboeken zoals ‘Bij ons in de straat‘ (Koos Meinderts & Annette Fienieg) – over een straat met ‘hele rare mensen ‘- en ‘Gewoon gek‘ (Ingrid & Dieter Schubert) met beelden van een dierenwereld vol tegenstellingen.

Terwijl er in ‘De grote reis van kleine schildpad’ (Inge Misschaert & Inge Bergh) – het kleurrijk verhaal van de moeizame tocht van een Afrikaanse moeder en haar doodzieke zoontje – solidariteit en kansarmoede wordt aan toegevoegd. Alleen is de magie hier minder; het metaforisch verhaal over een kleine schildpad met een grote droom, verteld door de moeder,is illustratief voor de meer nadrukkelijke en demonstratieve aanpak. Het twintig jaar oude ‘Eefje Donkerblauw‘ speelt beter in op de verwondering die nog o, zo levendig is in de kinderlijke fantasie.

Anders gezegd: ‘Eefje Donkerblauw‘ vertrekt vanuit de denkwereld van kinderen, terwijl voor veel ‘moderne’ kinderboeken de visie van volwassenen als vertrekbasis geldt. Dit is geen doorslagje van volwassenenliteratuur, maar een even origineel als wonderlijk multigekleurd sprookje.

Vond je deze bespreking interessant? Steun DeWereldMorgen.be door ‘Eefje Donkerblauw’ en ‘De grote reis van kleine schildpad’ bij ons te kopen.