Nkosazana Dlamini-Zuma is gepokt en gemazeld in de Zuid-Afrikaanse politiek en diplomatie. Ze staat bekend als 'iron lady'. Sinds maandag is ze in functie als nieuwe commissievoorzitter van de Afrikaanse Unie (foto: AU).
Nieuws, Afrika, Politiek, Zuid-Afrika, Gendergelijkheid, Mali, Guinee-Bissau, SADC, Burgeroorlog, Diplomatieke relaties, Afrikaanse Unie, Analyse, Top van de Afrikaanse Unie, Nkosazana Dlamini-Zuma, Jean Ping, Addis Abeba, Commissievoorzitter van Afrikaanse Unie, Malinese crisis, Organisatie van Afrikaanse Eenheid, Pan-Afrikanisme, Franstalige landen, Engelstalige landen, Erastus Mwencha, Alpha Omar Konaré, Institute for Security Studies (ISS) -

Een nieuw tijdperk voor de Afrikaanse Unie?

Maandag 15 oktober trad de nieuwe commissie van de Afrikaanse Unie (AU) in functie. Voor kersvers commissievoorzitter Nkosazana Dlamini-Zuma is het meteen een heel drukke week. Vrijdag komt in Bamako immers de steungroep samen die een oplossing moet zien te vinden voor de Malinese crisis. Voor veel waarnemers kwam de verkiezing van de Zuid-Afrikaanse oud-minister tot nieuwe AU-commissievoorzitter tijdens de top in Addis Abeba op 15 juli als een verrassing.

donderdag 18 oktober 2012 17:00
Spread the love

Luidt Dlamini-Zuma een nieuw tijdperk in voor de AU?

Nadat de oorspronkelijke datum van de verkiezingen meermaals werd uitgesteld, behaalde Dlamini-Zuma in de eerste drie rondes een gewone meerderheid, waarna ze in de vierde en laatste ronde haar overwinning mocht beklinken. Onofficiële resultaten geven voor respectievelijk Dlamini-Zuma en Jean Ping, de uittredende commissievoorzitter en gedoodverfde opvolger van zichzelf, het volgende aan: 27-24 (eerste ronde), 29-22 (tweede ronde) en 33-18 (derde ronde).

Bij de vertrouwensstemming, waarbij de kandidaat met het laagste aantal stemmen zich moet terugtrekken, behaalde Dlamini-Zuma meer dan twee derde, met een behoorlijk resultaat van 37 op 51 stemmen.

Commentatoren zullen blijven debatteren over de verklaringen voor een veeleer onverwachte overwinning na de aanvankelijke electorale impasse die zich tijdens de top van de Afrikaanse Unie van januari 2012 in Addis Abeba had voorgedaan.

Zo werd bijvoorbeeld gespeculeerd dat Dlamini-Zuma’s overwinning het resultaat was van de hardnekkige bilaterale inspanningen van Zuid-Afrika (en ook van de SADC, de ontwikkelingsgemeenschap van Zuidelijk Afrika), waarbij hoge ambtenaren naar diverse hoofdsteden van het continent reisden om haar kandidatuur te promoten.

Economische diplomatie

Er was veel speculatie dat Zuid-Afrika ‘economische diplomatie’ gebruikte om steun te vergaren van staten die aanvankelijk de kandidatuur van Ping steunden, in het bijzonder om de steun te krijgen van Franstalig Centraal- en West-Afrika. Het is belangrijk dat deze percepties zo snel mogelijk worden begraven. Maar uiteindelijk moesten slechts twee of drie van de landen die in januari voor Ping hadden gestemd hun stem naar Dlamini-Zuma overhevelen om haar te doen zegevieren.

Terwijl er in januari nog 53 landen stemden, konden slechts 51 landen in juli stemmen omdat tegen twee landen (Guinee-Bissau en Mali) sancties lopen vanwege de militaire staatsgrepen die in die landen hebben plaatsgevonden. Door hun schorsing waren ze van deelname aan de verkiezingen uitgesloten.

Bovendien kwam noch de Nigeriaanse president Goodluck Jonathan, noch de Ethiopische eerste minister Meles Zenawi – beiden tégen de Zuid-Afrikaanse kandidaat gekant – opdagen, waarmee ze mogelijk een zeker vacuüm creëerden dat uiteindelijk tot een potentiële patstelling in het voordeel van Dlamini-Zuma’s overwinning leidde.

Timing is cruciaal en bovenal hebben de Afrikaanse leiders voor het best mogelijke resultaat gezorgd voor een zwaarbelaagde commissie – een duidelijk resultaat waarmee een hoogst bekwame, hardwerkende en gerespecteerde vrouwelijke kandidate het leiderschap van de AUC (commissie van de AU) op zich neemt.

Positief voor het mondiale imago van Afrikaanse staten

Het resultaat van de verkiezingen is ook positief voor het mondiale imago van Afrikaanse staten, aangezien het aantoonde dat Afrikaanse landen in staat waren om een deel van de grimmige, koloniaal geërfde verdeeldheid, waarmee het continent vaak wordt omschreven, te boven te komen – in het bijzonder die tussen zogenoemde Franstalige en Engelstalige landen. In dat proces slaagde Zuid-Afrika erin om zijn rol als dominante stem in Afrika te doen gelden, ondanks beweringen van het omgekeerde.

Staatshoofden en regeringsleiders amendeerden of schonden de AU-regels niet, ondanks beweringen dat de mislukte poging om na de electorale impasse in januari commissarissen (voor Economische Zaken en Human Resources, Wetenschappen en Technologie) te verkiezen een vleugellamme AUC creëerde. Ondanks de dringende oproepen van velen om de regels te amenderen of naar een politieke oplossing terug te grijpen die precies diezelfde regels geschonden zou hebben.

De verkiezing van de eerste vrouwelijke AUC-voorzitster is een zeer positieve ontwikkeling. Het onderlijnt Afrika’s engagement om in de AU gendergelijkheid te promoten. Dit zal zeker een impact hebben op de nationale niveaus, waar er op dat vlak nog veel werk aan de winkel is.

Uiteindelijk werd de verkiezing van twee van de overblijvende commissarissen (Economische Zaken en Human Resources, Wetenschappen en Technologie) uitgesteld vanwege de te beperkte beschikbaarheid van mannelijke kandidaten voor deze posities en de noodzaak om de gendergelijkheid en de regionale vertegenwoordiging te behouden.

‘Regionale grootmachten’ scheppen precedent

Naast deze onmiddellijke imagovoordelen heeft de verkiezing van Dlamini-Zuma een precedent geschapen voor de toekomstige belangen van Afrika’s ‘regionale grootmachten’ om hun eigen kandidaten naar voren te schuiven voor topposities binnen de AU. Een van die controverses was de ongeschreven regel dat grote landen geen eigen kandidaten naar voren schuiven voor de positie van commissievoorzitter van de AU – een visie die door Zuid-Afrika gecontesteerd werd.

In de nasleep van het resultaat is het mogelijk dat invloedrijke landen zoals Nigeria, Algerije, Egypte, Kenia en Senegal bij toekomstige verkiezingen kandidaten zullen nomineren voor de tien commissiezetels. Daarom zullen kleinere landen het moeilijk krijgen om vertegenwoordiging en relevantie te bereiken en zullen ze meer innovatieve manieren moeten zoeken om in de AUC en in de AU in het algemeen hun stem te laten horen. Dit is een zorgwekkende trend om in de toekomst in het oog te houden.

Het lijkt er dus op dat de voornaamste taak van de kersverse AUC-voorzitster erin bestaat verzoening na te streven met de AU-leden die niet voor haar stemden. Die verdeeldheid heeft zonder twijfel bijgedragen aan de electorale impasse die de januari-top kenmerkte, toen Zuid-Afrika de anti-Ping-alliantie leidde en weigerde om voor Ping te stemmen, zelfs nadat hij in elk van de eerste drie rondes meer stemmen dan Dlamini-Zuma had behaald.

Uiteindelijk kon Ping tijdens de vierde en laatste ‘vertrouwensronde’ maar 32 stemmen verzamelen – drie te weinig om de vereiste 35 te halen. Deze verdeeldheid was opgebouwd uit beweringen over een negatieve campagnevoering door beide kampen.

Netwerk van Thabo Mbeki

Hoewel Dlamini-Zuma de steun van de meerderheid van de AU-lidstaten kreeg, vormen de veertien landen die haar kandidatuur tijdens de vertrouwensstemming niet steunden een belangrijke minderheid. Die beperkte steun voor Dlamini-Zuma contrasteerde met de volledige goedkeuring die Erastus Mwencha kreeg van de Assembly of Heads of State and Government (Vergadering van Staatshoofden en Regeringsleiders) voor zijn herverkiezing als vicevoorzitter van de AUC.

Toegegeven, Mwencha, een Keniaan, was de enige kandidaat en genoot een groot aanzien, maar zijn verkiezing schond volgens sommigen een tweede ongeschreven regel, namelijk dat ofwel de voorzitter, ofwel de vicevoorzitter Franstalig moet zijn – hoewel deze ‘regel’ voorheen ook al geschonden is geweest door de scherpzinnige voormalige Malinese AUC-voorzitter Alpha Omar Konaré. Het spook dat de AU achtervolgt, is dat linguïstische verdeeldheid kan worden vervangen door extreem regionalisme.

Ironisch genoeg is een van de meest gelauwerde kwaliteiten van Dlamini-Zuma dat ze een van de weinige overlevenden is van het tijdperk van de voormalige Zuid-Afrikaanse president, Thabo Mbeki, die in een groot deel van Afrika een hoog aanzien blijft genieten. Ze is erin geslaagd om bij twee regeringen aan te sluiten, ondanks de diepe wrevel tussen de twee leiders (president Jacob Zuma en voormalig president Mbeki).

Haar afkomst als voormalige Zuid-Afrikaanse minister van Buitenlandse Zaken en heel effectieve huidige minister van Binnenlandse Zaken suggereert dat ze veel te bieden heeft en zowel competent beheer als vooruitziend politiek leiderschap naar de AU-commissie kan brengen.

De praktische uitdaging waarmee Dlamini-Zuma geconfronteerd wordt, is hoe ze haar reformistische agenda, die een meer effectieve AU nastreeft, kan volbrengen en de mondiale representativiteit en stem van Afrika kan verbeteren. Een prioriteit op dit vlak is de bevordering van de implementering, en de naleving, van de vele beleidsmaatregelen die de AU en haar voorganger, de Organisatie van Afrikaanse Eenheid (OAU), de voorbije halve eeuw hebben geformuleerd.

AU viert eerste decennium

In 2012 viert de AU het eerste decennium van haar bestaan, volgend op het 40-jarige bestaan van de voormalige OAU. De voorbije tien jaar heeft het continentale orgaan een enorme vooruitgang geboekt in de formulering van normen gericht op politieke stabiliteit en economische ontwikkeling in Afrika. De AU is er evenwel niet in geslaagd om veel van haar beslissingen te laten implementeren en het valt nog te bezien of Dlamini-Zuma erin zal slagen om verbetering te brengen in dit povere palmares.

Specifiek zou in het AU Strategic Plan voor 2014-2017 de nadruk moeten liggen op de uitvoering en naleving van beslissingen en beleidsmaatregelen die vroeger werden genomen en afgesproken. Zoals sommige waarnemers terecht hebben opgemerkt, zou de eerste beslissing van de volgende AU-top in januari 2013 misschien moeten inhouden dat er geen nieuwe beslissingen meer worden genomen zolang eerdere beslissingen niet zijn geïmplementeerd.

Jakkie Cilliers en Jide Martyns Okeke

Jakkie Cilliers is directeur van het Institute for Security Studies (ISS) in Pretoria en Addis Abeba en Jide Martyns Okeke is als hoofdonderzoeker aan dat instituut verbonden met als onderzoeksdomein ‘Conflict Prevention and Risk Analysis’.

(vertaald uit het Engels door Isis Brun)

De originele versie van dit stuk verscheen op de pan-Afrikaanse nieuwswebsite Pambazuka News
http://pambazuka.org/en/category/features/83920
 

take down
the paywall
steun ons nu!