“De voorspellingen over de kost van de vergrijzing worden gebruikt om de mensen schrik aan te jagen en een aantal asociale maatregelen te doen slikken”, zegt ABVV-voorzitter Rudy De Leeuw.

In het geval van Schoors en Peersman en hun recentste media-optredens zou hij wel eens gelijk kunnen hebben. Als reactie op de vergrijzing stelt Schoors voor om de btw te verhogen en de arbeidskosten te verlagen (de werkgeversbijdragen, niet de belastingen die de werknemers betalen).

Alleen is die btw-verhoging en arbeidskostverlaging al enkele jaren het stokpaardje van Schoors. Op 1 oktober was het nog hét middel om de Belgische ziekte te genezen. “De evidente oplossing is, naar Duits voorbeeld, een fiscale devaluatie. Daarbij verlaagt de overheid de lasten op arbeid en vervangt ze die door een evenredige verhoging van de btw”, aldus Schoors.

Een jaar eerder in De Tijd (03/12/2011) was het dé oplossing voor de financiële crisis. “De hervorming van de financiële sector en de reorganisatie van de eurozone vergen meerdere gelijktijdige structurele ingrepen. Laat ik eens de allereenvoudigste hervorming voorstellen: verlaag de loonlasten substantieel en betaal dat met een verhoging van de btw.” En in 2010 was het opnieuw in De Tijd (06/03/2010) dé remedie tegen zwart werk.

Als zo iemand plots over een vergrijzingstsunami begint, kan je maar beter op je hoede zijn.

Onvolledig

De cijfers die hij opdist in zijn opiniestuk in De Morgen zijn op zijn minst onvolledig. “Terwijl er in de jaren zestig nog vijf personen op beroepsleeftijd waren per oudere (ouder dan 65 jaar), zijn dat er nu al minder dan vier, en dit aantal zal verder dalen tot nauwelijks 2,3 tegen 2060”, schrijft Schoors.

Het lijkt een alarmerend cijfer maar als je kijkt naar de effectief werkenden krijg je al een heel ander plaatje.  In 2010 staan er tegenover 100 effectief werkenden 140 niet-werkenden (alle categorieën van jongeren, ouderen, werklozen, gewone thuisblijvers en al de rest). In 2030 zou die verhouding oplopen tot 144 en in 2060 tot 152.

Dat komt onder andere omdat de komende jaren de vervrouwelijking van de arbeidsmarkt nog steeds door gaat. De verhouding zou je in 2030 en 2060 al helemaal kunnen omkeren door een deel van de bijna 1 miljoen werklozen aan een duurzame en kwaliteitsvolle job te helpen.

De fixatie op de effectieve pensioenleeftijd en de gemiddelde levensverwachting is ook storend. Dat gemiddelde verbergt namelijk een schrijnende ongelijkheid. In ons land ligt de verwachting om in goede gezondheid te blijven leven 18 jaar lager bij mannen met een heel lage opleiding dan bij mannen met een hogere opleiding. Bij vrouwen loopt dat verschil zelfs op tot 25 jaar.

De voorbije jaren werden de mogelijkheden om vervroegd uit te treden al flink beperkt. Alleen blijkt elke keer opnieuw dat een groot deel van die oudere werknemers die langer moeten werken gewoon in de naakte werkloosheid terechtkomt.

“In de laatste 16 maanden werden meer dan 43.000 vijftigplussers gewoon werkloos. In de eerste vier maanden van 2012 kwamen er voor elke bruggepensioneerde drie nieuwe oudere werklozen bij. Een oudere werkloze kost gemiddeld dubbel zoveel aan de gemeenschap als een bruggepensioneerde, waarvoor de werkgever een flink deel betaalt”, zegt ABVV-voorzitter Rudy De Leeuw. Volgens de RVA is bijna twee derde van deze vijftigplussers een jaar later nog steeds werkloos. 

“Zonder investeringen in werkbaar werk voor ouderen,  vervang  je alleen maar het ene inactiviteitsstatuut door het andere”, vreest ook het ACV.

Bankiersbonussen

Natuurlijk zal de vergrijzing iets kosten. Het gaat om een meerkost van 650 miljoen euro per jaar tot 2030, een meerkost die dan daalt tot 380 miljoen euro. Een serieus bedrag, maar ook dat is relatief. “Dat is niet meer dan 1000 bankiersbonussen”, schreef pensioenspecialist Gilbert De Swert ooit met een boutade.

Die meerkost houdt er wel geen rekening mee dat de pensioenen eigenlijk te laag zijn in België. De socialistische vakbond ABVV stelt voor om de pensioenen te verhogen en wil dat betalen met een verhoging van de werknemersbijdrage op voorwaarde dat ook de werkgevers en de overheid een inspanning levert.

Het ACV mikt op een verschuiving van de lasten op arbeid richting lasten op andere inkomens.

Over vergrijzing kan je dus best wel een interessant debat organiseren. Alleen hebben mensen die paniek zaaien met rampscenario’s nooit die bedoeling. Ze willen hun programma verkopen. Bij fellow travelers van het Itinera Institute betekent dat zelden sociale vooruitgang.