Al dagen aan een stuk staan de media in rep en roer, sinds de krant de Morgen besloot het woord allochtoon niet meer te gebruiken in artikels van eigen hand. Een journalistieke boycot voor het wel en wee van beide gemeenschappen: de allochtone (one for the road) en de autochtone. De begrafenis van de term werd ingeleid door rellen in Borgerhout tegen een beledigende anti-islamfilm. Voor  bepaalde leden van de moslimgemeenschap (ook een deel van de allochtone gemeenschap overigens) kon dit absoluut niet door de beugel. Wereldwijd spoorden radicale imams moslims aan om in opstand te komen. In België leidde Sharia4Belgium het verzet, dat danig uit de hand liep toen het tot een confrontatie kwam met feestvierders van de Borgerhoutse Reuzenstoet, die net dit jaar in het teken van integratie en multiculturaliteit stond.

Allochtoon is een containerbegrip. Simpelweg: alles wordt bij mekaar gesmeten. Geen vingerwijzing mogelijk, maar ook geen differentiatie. Misschien is dit net het probleem? Bovenstaande tekst illustreert het. Iedereen is allochtoon: de moslimgemeenschap als geheel, een deel van die gemeenschap (lees; de doorsnee moslim en de radicale), Sharia4Belgium en haar leider Fouad Belkacem, conservatief, progressief, ouderwets, modern, jong, oud, vrouw, man….

Procentueel -zowel in België als in de rest van de wereld – gaat het om een minderheid die zich liet verleiden tot ongeoorloofd geweld. Ter illustratie: in België zijn er ca. 650000 moslims die op 15 september werden “vertegenwoordigd” door enkele honderden jongeren uit Borgerhout. In Gent was er trouwens een vreedzame optocht, waar moslims om meer respect voor hun geloof vroegen.

Als we het totaal nu afronden op een kleine duizend betogers, betekent dit dat 0.15% van de Belgische moslims bij de rellen betrokken waren! De Borgerhoutse Reuzentocht trok een bonte mengelmoes van 20000 feestvierders. In een dergelijke context is het woord allochtoon voor de ene een zegen, voor de anderen een vloek. Een zegen voor de minderheid, want de media maken hen tot een pars pro toto (bewust of onbewust), zonder dat ze er zelf veel voor moeten doen: keer op keer halen ze de hoofdpunten en zijn ze het gespreksonderwerp in aansluitende duidingprogramma’s, waar deskundigen meer dan eens het woord allochtoon in de mond nemen. Een vloek voor de meerderheid – die vol respect en in stilte gelooft en met de hele buurt maanden aan een stuk samenwerkt om er letterlijk een Reuzenfeest van te maken. Hun lot is te vaak gedegradeerd te worden tot de ludieke uitsmijter van het journaal of een leuke fotoreportage in de krant met nauwelijks wat achtergrond. Vaak onderscheidt het zich zelfs niet van een pensenkermis of een kienavond. Terwijl het net een uitgelezen kans is om de andere allochtoon te laten blinken.

Niet alleen het gebruik van de term, ook de taalkundige betekenis wekt verwarring.  Als je het internet raadpleegt, krijg je volgende betekenislagen

• in het buitenland geboren of met buitenlandse ouders
• lid van een culturele of etnische minderheid,
• iemand van elders afkomstig
• vooral laagopgeleide mensen uit zuidelijke landen
• Iemand waarvan minstens één ouder in het buitenland geboren is. Er zijn twee hoofdgroepen van herkomst: westers en niet-westers.

Taal is een dynamisch gegeven, dat de snel evoluerende werkelijkheid wil vatten en zich gaandeweg aanpast. Vaak zijn het schrijvers, journalisten, televisiemakers, docenten, politici enz. die oude begrippen ‘opkuisen’ of nieuwe begrippen introduceren. Bij een term als allochtoon springt men van de hak op de tak: soms staat de afkomst centraal (en dan nog de ene keer algemeen, de andere keer specifiek), soms de opleiding, dan weer de cultuur… Het lijkt erop alsof men totaal geen benul (meer) heeft waar de term op slaat. Bezinning drong / dringt zich dan ook op: de ene krant schrapt de term zonder uit te weiden over alternatieven (De Morgen), de ene opiniemaker weigert de term te schrappen zolang er geen alternatief is (Dirk Jacobs), de andere krant dweept met het spook van de censuur en vreest het verdwijnen van initiatieven als Prijs voor de meest verdienstelijke allochtone student (Hbvl, dat natuurlijk zelf achter die prijs zit, eigen lof stinkt) enz. Als je taalkundig consequent bent, is er geen verschil tussen de laagopgeleide, islamitische, derde generatie Marokkaan uit Genk en de hoogopgeleide, protestantse, stinkend rijke Nederlander uit Lanaken. Maar toch haalt niemand het in zijn hoofd om beide allochtoon te noemen. Ergens along the way,  is de term alle neutraliteit verloren: het is een term die nu vooral  uitblinkt in gemakzucht, veiligheid, stereotypering en struisvogelpolitiek.

De term allochtoon zweeft al lange tijd als een luchtballon boven de maatschappij, en wordt te vaak uit de lucht gehaald om de grote diversiteit te vatten. Ook de discussie zweeft wat doelloos rond. Het gaat hier immers niet om wat de term allochtoon inhoudt, maar wat het inhoudt om allochtoon te zijn. Beleidsmakers en media dienen de luchtballon aan flarden te schieten en een nieuwe te bouwen; of beter nog, meerdere luchtballonnen, die als een kleurrijk schouwspel de realiteit weergeven. Een meer accurate, dynamische typering is noodzakelijk. De taal is rijk genoeg. Je leest toch ook niet enkel de term crimineel of misdadiger? Je hebt massamoordenaars, passiemoord, roofmoord, kruimeldieven, kleptomanen, autodieven, juwelenbendes en ga zo maar verder. Je verwoordt gefundeerd de realiteit. Waarom gaat dat hier wel en voor allochtoon niet? Wellicht de angst om te schofferen en ergens zet je dan de deur helemaal open voor iemand als Filip Dewinter met zijn retoriek van losgeslagen moslimjongeren, de Oost-Europese maffiabendes en de Maghrebijnse drugdealers. Gebrek aan durf en visie zorgt voor een verdere verarming en uitholling van het begrip allochtoon. In dezelfde context past de discussie tussen Patrick Janssens en Bart De Wever over van wie de stad nu eigenlijk is. Het eeuwig wij-zij verhaal, die bewuste 15 september het verhaal van 99, 85% tegen 0, 15%.

En ja, er zullen er zeker minder fraaie tussen zitten, maar de eenheidsworst moet verdwijnen. Een groot deel van de bevolking – hoe je het nu draait of keert – vormt haar beeld over de werkelijkheid, waarvan allochtonen en multiculturaliteit een essentieel element zijn, op basis van de wisselwerking tussen beleidsmakers en media. Hier begint het verhaal van de allochtoon: een verhaal dat ons evenredig moet confronteren met de tekortkomingen en met de successen van het allochtoon zijn. Niet alleen de vinger op de wonde leggen, maar ook de vinger laten zien van de Oost-Europese verpleegster die in een bejaardentehuis onze grootouders verzorgt, de moslimjongeren die beschaafd discussiëren met hun niet altijd even beschaafde Belgische jongeren, de Maghrebijnse boekhouder die 5 jaar avondschool heeft gevolgd, maar geen werk vindt door die Magrebijnse drugdealers.
Ook het onderwijs heeft een essentiële taak. Als je vandaag de dag voor een klas staat, sta je niet voor een klas met veel allochtonen: je staat voor een klas Belgen, Belgen met een Poolse, Marokkaanse, Indonesische, Kroatische enz. vader en/of moeder, Pakistaanse en Indische Sikhs, geadopteerde Congolese jongens en meisjes, enz. Je doet hen geen plezier door het gros als allochtonen te bestempelen, een beeld dat ze stuk voor stuk ingelepeld krijgen door de publieke opinie. En net die opinie – op basis van beleid en media – moet voortdurend bijgestuurd worden. Het zelfbeeld en het toekomstperspectief van een groot aantal jongeren ligt enorm laag. Het zou helpen mochten ze meer vanuit hun culturele eigenheid bekeken worden: ipv de rijkdom aan diversiteit weg te werken en ze als cijfermatige allochtonen te behandelen, zou differentiatie net een uitgangspunt moeten zijn. Want ook hier geldt, dat er achter de term allochtoon evengoed een Marokkaanse jongen die schoolmoe is, als een ambitieus Sikhmeisje dat keihard studeert, zit.

Het ene allochtone verhaal is duidelijk niet het andere: niet in de klas, niet op de werkvloer, niet in de moskee, niet in Antwerpen en niet in de uitgangsbuurt. Waarom krijgen we dan te vaak hetzelfde verhaal: het verhaal van DE allochtoon? De term zal nog een hele tijd rondzweven, maar hopelijk heeft de Morgen een eerste schampschot toegebracht. Laat de rest het nu afmaken en voor meer kleur zorgen…