Bij de Antwerpse lijsttrekkersdebatten duikt de War on Drugs voortdurend op. Niet onverwacht, in de zomer van vorig jaar scheerde de drugshysterie al hoge toppen in de Seefhoek en begin dit jaar werd met sleutelbossen gerammeld tegen de drugscriminaliteit. Sleutelbossen als symbool voor bedreigde eigendommen, politiek en politie werd gevraagd nog harder op te treden. De steun voor de oproep kwam toen van N-VA en JongVLD tot Groen en Rood!. N-VA trapte zelfs in het voorjaar de campagne voor de gemeenteraadsverkiezingen af met het drugsthema als topprioriteit.
Het is begrijpelijk dat buurtbewoners reageren tegen problemen in hun woonomgeving en vragen aan de overheid om daaraan te werken. De gevraagde oplossing, een meer repressieve aanpak, draagt evenwel niet bij tot een fundamentele aanpak van het probleem. Het criminaliseren van mensen omwille van hun drugproblematiek is niet de goede benadering. Drugsverslaving is geen crimineel maar een sociaal probleem. Armoede en sociale uitsluiting vormen de voedingsbodem waarop illegale handel en zwarte economie welig tieren. Als een beleid doeltreffend wil zijn, dan richt ze zich op bestrijding van armoede en sociale uitsluiting. Niet op symptomen, niet op het wegduwen van een sociale problematiek achter de gevels, in de verborgenheid. Met de uitzonderingsmaatregelen sinds 2010 werd het De Coninckplein geviseerd. Het zo geloofde “harde” optreden heeft echter enkel geleid tot verplaatsing van de (zichtbare) overlast, getuige de toenemende klachten elders in de stad. Symptoombestrijding leidt steevast tot verplaatsingsgedrag.
Ondertussen is duidelijk geworden wie de echte slachtoffers zijn van de repressieve aanpak: de sociaal-zwakkere gemeenschappen, voornamelijk (maar niet uitsluitend) Afrikaanse. De werkelijke agenda van de zogenaamde overlastbestrijding lijkt dan ook het verdrijven van volkse cafés, theehuizen en winkels van sociaal-zwakkere groepen en uiteindelijk de sociaal-zwakkeren zelf. De wijk kan dan ingenomen worden door kapitaalkrachtigen. Gentifricatie wordt deze aanpak genoemd, sociale verdringing is een duidelijker woord. De sociale problematiek verschuift dan naar andere stadsdelen (vb. Deurne-Noord), later met dezelfde fenomenen.
“We zijn de strijd aan het winnen” hoorden we in het voorjaar euforisch in Antwerpen. Een opmerkelijke uitspraak, want internationaal klinkt de stem alsmaar luider dat de War on Drugs verloren is. Zoals op de Amerikaanse top in Colombia, waar steeds meer landen spreken over terugdringen van drugscriminaliteit door legalisering. Zoals de Global Commission on Drug Policy (met o.m. een voormalig VN topman en oud-presidenten van Brazilië, Colombië, Mexico en Griekenland) in een rapport vorig jaar: De mondiale strijd tegen drugs is mislukt, met verwoestende gevolgen voor individuen en samenlevingen wereldwijd. De commissie vraagt een punt te zetten achter criminalisering, marginalisering en stigmatisering van druggebruikers.
Drugshandel is zeer lucratief net omdat het illegaal is. Het echte geldgewin loopt echter niet in de straten rond. Drugsbaronnen achter de schermen maken gewetenloos misbruik van sociale wantoestanden, daar zijn de echte criminelen te vinden en het zijn hun praktijken die illegaal moeten verklaard worden. Het is uiteraard geen eenvoudige zaak om op een lokale schaal een andere aanpak van het drugsfenomeen uit te werken. Toch zijn er voorbeelden (vb. Nederland, Portugal) waar men reeds nagedacht heeft over een regulering van het drugsfenomeen. Alleszins worden druggebruikers momenteel meer en meer opgejaagd en benaderd als criminelen.
Veiligheid beschouwen we als een grondrecht. Het is vooral de gewone man en vrouw in de straat die recht heeft dat deze gewaarborgd wordt. Hoe waarborg je veiligheid in een buurt? Interventieteams zijn hier niet geschikt voor, we horen te vaak klachten van intimidatie en agressie. Maar zelden klagen sociaal-zwakkere groepen over de wijkagent, en die functie verdient uitbreiding: zichtbare “wandel”politie die een goed contact onderhoudt met bewoners en handelaars, vriendelijk en aanspreekbaar, maar tegelijk kordaat de wettelijke grens bewakend. Een veilige maatschappij is een samenleving waarin armoede en sociale uitsluiting met alle middelen bestreden worden. Overlast of conflicten pak je eerst aan met overleg en sociale werkers/begeleiders.
Het is nodig dat problemen realistisch worden beschreven, zonder overdrijven noch onderschatten. Daarom pleiten wij voor breed overleg waarbij alle betrokkenen rond de tafel worden uitgenodigd, met inbegrip van de sociaal-zwakkeren, niet in het minst ook druggebruikers, samen met de organisaties die met hen werken.
Mark De Quidt – Wij zijn ook van A!; Tino Ruyters – Free Clinic vzw; Koen De Vylder – CAW Metropool; Rudi Smis, Ilse Hackethal – Samenlevingsopbouw Antwerpen stad; Tinne Kenis – Kif Kif; An-Rose Vandewinckele – Levanto; Cis Dewaele – Vlastrov Straathoekwerk; David de Vaal – de8 Antwerps Minderhedencentrum; Bob Jacobs – Kras Jeugdwerk; Ludo Renders – la Piscine d’Activté.
