Ik antwoord op jullie standpunten over de komende spoorstaking van 3 oktober^[1]:

http://www.demorgen.be/dm/nl/2462/Standpunt/article/detail/1508010/2012/09/28/Zolang-de-vakbonden-de-burgers-niet-aanvaarden-als-belanghebbende-in-de-NMBS-zullen-ze-afkeer-oogsten.dhtml en http://www.demorgen.be/dm/nl/2462/Standpunt/article/detail/1508575/2012/09/29/De-manier-waarop-Jos-Digneffe-zijn-klanten-in-het-gezicht-spuwt-is-stuitend.dhtml

Om direct met de deur in huis vallen: jullie bewijzen dat De Morgen een rechtse, antisyndicale krant geworden is. Dat is ooit anders geweest, dat moet ik jullie niet vertellen. Jullie zijn misschien blij dat de krant waarvoor jullie in loondienst schrijven, de te scherpe maatschappijkritiek al lang achter zich gelaten heeft, maar met jullie berichtgeving over sociaal protest proberen jullie concurrerende kranten wel serieus langs rechts voorbij te steken. Dat kan een doelstelling zijn als een andere, ik wil jullie daar niet persoonlijk voor verketteren, want ik weet ook niet in welke omstandigheden jullie je werk moeten doen of welke targets jullie moeten halen, net zomin als jullie schijnen te weten hoe het er bij vakbondwerking of in syndicaal overleg aan toe gaat.

Maar aangezien jullie desinformatie als enig effect kan hebben dat de komende spoorstaking in een slecht daglicht wordt gesteld, of dat de steun daarvoor, zowel bij collega’s als reizigers, zal afnemen, vind ik het de moeite waard om te reageren. Ik reageer als werknemer bij de NMBS en vakbondsmilitant bij ACOD, van de vermaledijde Jos Digneffe. Ik werk in ploegendienst bij het spoor en heb geen enkel individueel privilege omdat ik bij de vakbond ben aangesloten en er delegee ben, dus daar kunnen jullie mij niet van verdenken. Ik zal wel de staking steunen, ook actief aan het piket.

Twee soorten Europa’s?

Eeckhout opent zijn standpunt van vrijdag 28 september pathetisch en zelfingenomen: “Je zult het altijd zien. Dan breek je op deze plek een lans voor het belang van een ruim openbaar vervoersnet, dan besluiten de vakbonden op dezelfde dag, gisteren dus, tot een algemene spoorstaking.” Inderdaad stond er “op deze plek” een artikel pro openbaar vervoer (http://www.demorgen.be/dm/nl/989/Binnenland/article/detail/1507421/2012/09/27/Hoe-minder-openbaar-vervoer-hoe-meer-verkeersslachtoffers.dhtml), maar even goed artikels over hoe de Grieken en de Spanjaarden massaal protesteren tegen de hakbijlkoers van hun regeringen en het afbraakbeleid van ondermeer het openbaar vervoer. In de weekendkrant van 29 en 30 september geven jullie zelfs het woord aan Paul Krugman voor een opinie getiteld: “de besparingswaanzin van Europa: de waarheid is dat de betogers gelijk hebben: meer besparingen leiden nergens naar.” (de link is weggehaald op jullie site)

Als het over de spoorstaking gaat in België tegen een door datzelfde Europa opgelegde dwangmaatregelen, vragen jullie je niet af of daar misschien niet dezelfde besparingslogica achter kan zitten. Of de splitsing niet de noodzakelijke voorwaarde zou kunnen zijn om delen van het openbaar vervoer sneller te kunnen privatiseren, of de gesplitste afdelingen met een schuldenberg op te zadelen om een faillissement of doorstart à la Sabena als “onafwendbaar” voor te bereiden. Nee, bij onze spoorwegen is het voorstel van de vakbonden “onhaalbaar omdat het niet mag van Europa”.

Blijkbaar zijn er 2 soorten Europa voor de lezers van De Morgen. Een soort Europa dat waanzinnige besparingen doorvoert in Griekenland en Spanje en waartegen de mensen terecht protesteren, en een ander soort Europa dat voor ons land interessante “aanbevelingen” doet, en waartegen de vakbonden best niet met domme acties protesteren. Sociaal protest is romantisch en gerechtvaardigd in verre landen (de derde wereld is nu al opgerukt tot in Spanje, titelt de Morgen in een ander recent artikel), maar als het ook hier bij ons komt, kunnen we er maar beter voor waarschuwen, zo lijkt het wel.

We zijn niet tegen staking, maar…

“Het stakingsrecht is fundamenteel in de overlegdemocratie zoals we die kennen”, schrijft Eeckhout. Het begint als de obligate “ik ben geen racist, maar…” te klinken om in wat volgt een sociale actie af te kraken. En dat doen jullie dan ook. De rechtvaardiging om komende spoorstaking als onwenselijk en “dom” te kunnen bestempelen, halen jullie uit de 14 voorgaande spoorstakingen, op iets minder dan 2 jaar tijd: De kop “15e staking sinds begin vorig jaar” moet de indruk wekken dat er steeds meer (en steeds onverantwoorder?) gestaakt wordt bij het spoor. Bij een meer nauwgezette kijk op de cijfers gaat het om 10 stakingen in 2011 en 4 tot nu toe in 2012 (dus een minder frequent gemiddelde dan in 2011). Ook gooien jullie daarbij alle stakingen op dezelfde hoop. Bij de 4 stakingen van 2012 was er één bij van het goederenvervoer. Als het jullie te doen is om aan te tonen dat de spoorvakbonden op een lichtzinnige manier “reizigers of klanten gijzelen”, is het in elk geval intellectueel oneerlijk om een staking van het goederenvervoer daarbij te tellen. Wie zijn lezers juist wil inlichten, zou even goed zeggen: dit is de tweede algemene staking sinds begin 2011. De vorige algemene staking, die van eind 2011, paste daarbij bovendien in het kader van de algemene ambtenarenstaking, was dus niet specifiek alleen om de belangen van de spoorwegen te versterken.

Met even veel rekbaarheid in de andere richting zouden we kunnen zeggen: “dit is eigenlijk nog maar de eerste echte staking in twee jaar tijd”. Dat gaan we niet doen omdat dat van hetzelfde tendentieuze laken een broek zou zijn. Maar met het aantal gedeeltelijke stakingen laten uitschijnen dat “spoorman staakt om de 3 weken” – zoals jullie enkele maanden geleden letterlijk deden, is de waarheid toch teveel geweld aandoen. In realiteit is er inderdaad om de 3 weken ergens in een afdeling, district, werkplaats of depot een staking geweest. Die zullen zeker plaatselijk ongemak veroorzaakt hebben waar argumenten pro en contra voor te vinden zijn, maar het overgrote deel van de spoorwegen was wel aan het werk, en het overgrote deel van de treinen reden. Als vakbondsmilitant zal ik in elk geval slechts 2 van de 15 door jullie opgenoemde stakingen op mijn palmares kunnen schrijven, de andere data heb ik gewoon gewerkt. Het kan geen kwaad om jullie statistieken van de “driewekelijkse staking” te vergelijken met het personeelsbestand van 35 000 werknemers. In een bedrijf van 3500 werknemers zou er volgens hetzelfde stakingfrequentie om de 30 weken gestaakt worden. Een bedrijf van 350 weknemers zou om de 300 weken staken, dus om de 6 jaar. Een Vlaamse KMO-er in een bedrijf van 35 of minder personeelsleden zou al ene lange carrière moeten halen om een stakingsdag te halen.

Uiteraard zijn dit met de haren gesleurde vergelijkingen om iets te rechtvaardigen of aan te vallen, maar dat is immers wat jullie doen. Eeckhout besluit zijn standpunt dan ook niet toevallig met de stelling dat het “drama van deze staking is dat de publieke steun uitgehold wordt voor sociale rechten”. Daarom wil ik jullie vragen welk soort staking – van de 15 aangehaalde spoorstakingen of andere – jullie wél positief onthaald hebben. Ik denk dat het er geen enkele is, en dat het inconsequent is om enerzijds bekommerd te zijn voor sociale rechten, maar wanneer burgers concreet van die rechten gebruik maken, dat steevast neersabelen.

Welke argumenten tegen het vakbondsvoorstel?

“De huidige driekoppige indeling is onwerkzaam en absurd. Het voorstel om over te gaan naar een tweeledige maatschappij is wellicht ook niet perfect, maar toch al een pak logischer”. Als werknemer van NMBS-“mobility”, werkzaam in de stations, kan ik daar duidelijk op antwoorden: NEEN. Een splitsing tussen infrastructuurgebruiker en beheerder zorgt voor meer problemen dan wat anders, en bekijk ik het vanuit het standpunt van de treingebruiker. En uiteraard is dat ook in mijn belang, want wanneer treinreizigers of klanten bij ons komen reclameren, is dat in veel, zoniet de meeste gevallen voor een probleem dat te wijten is aan het feit dat Infrabel en NMBS meer en meer naast in plaats van met elkaar werken. Een dubbele dispatching, 2 bedrijven die elk tegenstrijdige doelstellingen hebben – de ene moet zoveel mogelijk aansluitingen voorzien en de andere mag zo weinig mogelijk vertragingen maken – het zijn onwerkbare situaties, maar wel uitgelezen voorwaarden om de dienstverlening en informatieverstrekking voor de klanten in de soep te laten draaien.

De drieledige structuur is onwerkbaar, niét vanwege de holding, wél omdat Infrabel en NMBS van elkaar gescheiden zijn. Misschien ben ik ideologisch gesproken niet in het beste gezelschap, maar ook Karel Vinck en Etienne Schouppe, voormalige bestuurders van de NMBS, zien enkel nadelen in een gesplitste structuur. Dat het “moet” van Europa heeft volgens mij niks te maken met meer efficiëntie, maar enkel om verdere privatiseringen voor te bereiden. Magnette, die zich graag als eurokritisch profileert zolang het niet met de spoorwegen te maken heeft, wil hier duidelijk de beste leerling van de klas zijn. In Duitsland bijvoorbeeld aanvaardt men de opgesplitste structuur niet. Met enkele technische aanpassingen – een gescheiden boekhouding en een onafhankelijke “toegang tot het net”-instantie die de rijpaden toekent – voldoet men daar blijkbaar ook aan de Europese normen.

De betaalstaking als ei van Columbus?

Wanneer men het vermeende gebrek aan creativiteit van de vakbonden wil aanklagen, verwijst men steeds meer naar de alternatieve actievorm van de “betaalstaking”. Heel inventief is dat blijkbaar ook niet, want iedereen die iets te verkondigen heeft over de vakbonden maar toch niet wilt gezegd hebben dat het stakingsrecht maar beter naar de prullenmand gesmeten wordt, komt op de proppen met “betaalstaking”. Eeckhout krijgt daarbij het gezelschap van ondermeer Mieke Vogels (vorig jaar pleitte ook Almaci al voor een betaalstaking in de Morgen), Koen Fillet, Nic Balthazar, en de gebruikersorganisatie TreinTramBus.

Alternatieve acties te bepleiten als protestmiddel tegen ongewenste en onwenselijke herstructureringen moeten we niet per definitie op voorhand afschieten. In de recente geschiedenis van de sociale strijd hebben ze dat bij InBev in Luik en Leuven trouwens met succes toegepast: een blokkadepiket in plaats van een echte staking deed de directie bakzeil halen, en het ontslagplan werd ingetrokken (of toch voor een tijd in de ijskast gestopt). Maar zoals de ene staking de andere niet is, is ook het ene blokkadepiket het andere niet. Bij Opel heeft dezelfde strategie – niet staken, de stock van de wagens tegenhouden en ondertussen vertrouwen op de syndicale onderhandelingen met de top van General Motors – de sluiting van de fabriek niet kunnen tegenhouden. De context en omvang van de problematiek is uiteraard anders in elke sector van de economie, en bij elk sociaal conflict.

Wie vandaag een betaalstaking bepleit, dicht de (spoor)vakbonden volgens mij meer macht en bevoegdheid toe dan ze in werkelijkheid hebben. Het stakingsrecht is inderdaad een “recht” dat in historische sociale strijd afgedwongen is, en in praktische modaliteiten gegoten. Bijvoorbeeld: bij de spoorwegen – en ik veronderstel elders ook – is een werknemer die niet komt opdagen op een dag met een officiële stakingsaanzegging automatisch “gewettigd” afwezig. Hij of zij moet daar geen extra formaliteiten meer voor vervullen. Sommige collega’s weten dat trouwens niet, ze denken dat ze bij een staking hun directe overste persoonlijk op de hoogte moeten stellen van het feit of ze wel of niet zullen meestaken. Op dat moment is het interessant om vakbondsafgevaardigden op de werkvloer te hebben die de collega’s kunnen geruststellen dat ze geen risico lopen.

Een “betaalstaking” echter zou in concreto betekenen dat een werknemer wel komt werken, maar een deel van zijn arbeidstaken – voor een loketbediende het verkopen van vervoersbewijzen en voor een treinbegeleider deze controleren – moedwillig niet zou uitvoeren. De directie staat dan in de positie om de betrokken werknemers te controleren en individueel te sanctioneren.

Wie zegt dat het zo’n vaart niet zal lopen, is volgens mij naïef: een directie zal die sancties ook in werkelijkheid uitoefenen. De NMBS-directie heeft in elk geval al laten zien dat ze geen scrupules heeft om de schoonmaakactiviteiten uit te besteden aan privé-firma’s die hun personeel in wansmakelijke arbeidsomstandigheden laten werken – in schijnzelfstandigenstatuten zonder enige vorm van sociale bescherming en aan 30 nachtshiften per maand om aan een salaris van 1500 euro te geraken – die de NMBS-boekhouding wel enkele honderdduizenden euro per jaar opleveren. (het is trouwens alleen door protest van en samenwerking tussen NMBS-vakbondsmilitanten, syndicalisten van de schoonmaaksector en de sociale inspectie dat we die wanpraktijken er nu proberen uit te krijgen). Een werkgever die zulke toestanden organiseert om besparingen te kunnen doorvoeren, zal ongetwijfeld evenmin scrupules hebben om betaalstakers te sanctioneren.

Het probleem met een betaalstaking is dan dat we in plaats van een collectieve actie – gezamenlijk het werk neerleggen en daarbij beschermd zijn door onze vakbonden – naar een actie moeten gaan waarin iedereen die eraan deelneemt aan individuele repressie blootgesteld wordt. Het juridische kader is dus op zijn zachtst gezegd niet uitgewerkt om de wettelijke bescherming te bieden voor de “betaalstakers”. Maar ik ben geen pro forma tegenstander betaalstaking, en ik zal ook niet klagen wanneer ik bij de volgende staking tegen ontslagen bij de De Morgen, in plaats van geen krant, een gratis krant in mijn bus krijg. Verschelden en Eeckhout mogen mogen meehelpen het juridisch kader ter bescherming van werknemers bij een betaalstaking uit te werken.

Een ander argument dat in deze context – in andere situaties misschien niet – tegen een betaalstaking pleit, is dat het hier om een politieke staking gaat, tegen minister Magnette die de Europese dictaten moet uitvoeren. Die dictaten passen in een logica waarbij de economie maar terug uit het slop kan geraken door te besparen op (ondermeer) openbare dienstverlening. Door te staken laten we zien dat we diezelfde economie serieus schade kunnen berokkenen, een effect dat bij een betaalstaking veel minder zou spelen. Men zou kunnen zeggen: dat is pure machtspolitiek, maar we mogen ons afvragen of de pure machtspolitiek van Europa vandaag niet met gelijke wapens moet bestreden worden.

Groeten,

een NMBS-werknemer en militant van ACOD spoor

Voetnoten

• [1] Ik reageer voornamelijk op het standpunt van Bart Eeckhout. Verscheldens standpunt is een persoonlijke aanval tegen Jos Digneffe, die te veel gebrek aan basiskennis over een openbare instelling verraad om een zinnige tegenargumenten te verzinnen (de treingebruikers zijn “klanten” van Jos Digneffe?).