Vandaag, 3 september, is het weer zover. De poorten van het kleuter-, basis- en secundair onderwijs en kort daarna deze van het hoger onderwijs alsook het volwassenenonderwijs zwaaien terug open. Samen met alle opleidingsmogelijkheden binnen Syntra (vorming van zelfstandigen en medewerkers van kmo’s), de VDAB of opleidingscentra van sectoren, bieden zij de ‘lerende Vlaming’ de kansen om zijn talenten te ontwikkelen. ‘Levensbreed’, via een ruim aanbod en ‘levenslang’.

Ben je jong, oud of reeds op pensioen, werk je, ben je werkzoekend of wil je tijdens of in functie van je vrijetijdsbesteding een opleiding volgen, de overheid faciliteert en subsidieert opleidings- en vormingsmogelijkheden. Dit met oog op de realisatie van Europese en Vlaamse Pact 2020-doelstellingen rond een sterkere en minder sociaal gelaagde participatie aan onderwijs en vorming, rond een vermindering van ongekwalificeerde uitstroom uit het onderwijs, rond de doorstroom naar hoger onderwijs en rond strategisch competentiebeleid in bedrijven en sectoren. Iedereen moet de kans krijgen zijn talent te ontwikkelen, elk talent telt en moet kunnen benut.

De ambities zijn hoog, de weg ernaartoe is lang en is begroeid met rozenstruiken vol doornen. We bekijken samen met u twee cruciale rozenstruiken: het secundair onderwijs en het volwassenenonderwijs.

Secundair onderwijs

Kort voor de schoolvakantie werden binnen de media en de politieke wereld alle registers nog eens opengetrokken rond de geplande hervorming van het secundair onderwijs. Een dossier dat intussen al bijna vijf jaar suddert in de kookpotten van het Martelarenplein. Ook al werd het menu bereid door beroemde chefkoks en werden try-outs geproefd en door een ganse schare stakeholders geproefd en gecommentarieerd: de politieke diepvrieskast lonkt. Hoewel voor ons een aantal basisingrediënten niet langer kunnen of mogen ingevroren blijven:

• door te vroeg te kiezen dreig je kansen te verliezen. Onvoldoende gedocumenteerd en niet gemotiveerd kiezen vernietigt kansen. Dus latere en betere studiekeuze alsook gedegen informering en begeleiding zijn een must. ‘Opleidingsloodsen’ moeten zorgen dat draaikolken en zandbanken in de informatiestroom kunnen worden gemeden;
   
• leerloopbaanbegeleiding moet ongekwalificeerd uitstromen helpen vermijden en de doorstroom naar alsook de succesvolle uitstroom uit het hoger onderwijs helpen bevorderen. Ook in het volwassenenonderwijs en in de Syntra, de VDAB en de sectoropleidingen moet in leerloopbaanbegeleiding worden geïnvesteerd. De leerloopbaanbegeleiding moet een brug vormen naar de latere loopbaanbegeleiding;
   
• het moet niet al ‘arbeidsmarktgerichtheid’ zijn dat de klok slaat, maar geheel arbeidsmarktkansloze richtingen moeten sterk ontraden worden. De performantie van de arbeidsmarktgerichte opleidingen kan worden verhoogd door samen te werken met sectoren, volwassenenonderwijs, Syntra en VDAB, zowel voor infrastructuur als voor instructeurs. De ‘excellente partnerschappen’ waarbinnen het opleidingsveld en het onderwijsveld op eigen initiatief kunnen samenwerken zijn een nuttige hefboom;
   
• de geplande evaluatie van het decreet Leren en Werken, de overdracht van het industrieel leerlingenwezen (jongeren die een beroep aanleren in een onderneming) in het kader van de zesde staatshervorming en het  NAR-advies rond het sociaal statuut voor zij die leren en werken combineren moeten een aanknopingspunt zijn om een degelijke gecombineerde leerweg uit te bouwen.

Volwassenenonderwijs

De participatie aan levensbreed en levenslang leren verhogen – 15% van alle Vlamingen tussen 25 en 65 jaar is het Pact 2020- streefdoel – bevorder je niet door te desinvesteren in het volwassenenonderwijs. Dit lijkt nochtans het parcours dat al enige tijd wordt gevolgd.

De beperkingen rond het gebruik van de opleidingscheques leidde tot een kaalslag in het sociaal-cultureel vormingsaanbod. De in de Programmawet sluiks aangekondigde verhoging van het inschrijvingsgeld vanaf januari 2013 van 1 naar 1,15 euro per lestijd (modules kunnen tot 480 lestijden bedragen) en de vermindering van de dotatie voor het doelgroepbeleid gaat de hogere participatie van laaggeschoolden en andere kansengroepen niet bevorderen.

Het belooft niet veel goeds voor de toon en richting van het evaluatiedebat over het decreet rond het volwassenenonderwijs: minder aanbod aan opleidingen en centra en minder opleidingskansen voor wie ze echt nodig heeft.

Uitsmijter: Op zoek naar…

Een degelijk ondersteund beleid inzake levenslang en levensbreed leren, daar zijn we naar op zoek. Een beleid dat nieuwe kansen geeft aan wie geen kansen kreeg of deze verspeelde. We willen een grondig debat en onderzoek naar de opportuniteit van een individueel kwalificeringsrecht voor werkenden, werkzoekenden en lerenden die zich aanbieden op de arbeidsmarkt, ongeacht hun scholingsgraad en reeds verworven kwalificatie. Een set basisrechten voor werkenden die werken en leren willen combineren. Dit leerstatuut wordt, gemoduleerd naargelang het traject en de opleidingsmodaliteiten, gekoppeld aan een recht op een vervangingsinkomen, een inkomensgerelateerd recht op een studiebeurs of onkostendekkende premie, een recht op studietijd en dus afwezigheid van of vervanging op het werk,…

Weldra komen extra bevoegdheden rond opleidings- en vormingsbeleid naar Vlaanderen. Blijven we wachten op Sint-Juttemis om hiervan werk te maken?

Peter van der Hallen, adviseur ACV studiedienst