Een kunstenaar die te voet van Essen naar West-Vlaanderen stapt met een gigantisch, gouden varken op zoek naar de ware identiteit van de West-Vlaming. Op het eerste gezicht onschuldig vertier, maar wie verder kijkt dan de snuit lang is, ziet dat het om een vergiftigd geschenk gaat.

De organisatie van het project ‘Wij, varkenland’ beweert dat ze de cliché’s rond West-Vlamingen wil ontkrachten. Nadat het gouden varken op 26 augustus in Meulebeke is aangekomen, wordt er gevierd met optredens, kortfilms, een theatervoorstelling, en een reuzebarbecue met varkensvlees, waarna de stoet verder gaat naar andere gemeenten. De provincie West-Vlaanderen besteedt zo’n 150.000 euro aan dit project. De deelnemende gemeenten tellen elk nog eens 5.000 euro neer.

Geld dat gebruikt wordt voor, laten we wel wezen, het promoten van varkensvlees. De provincie maar ook de federale overheid schuwen hierbij overigens geen middelen. Onlangs wisten ze nog een deal uit de wacht te slepen met China. Terwijl wij, hardwerkende Vlamingen, worden zoetgehouden met een optocht en een gemarineerd stuk dier, worden wekelijks tien containers met varkensvlees verscheept naar de andere kant van de wereld. Dat bovenop de al bestaande uitvoer van levende varkens en varkensvlees naar andere EU-landen.

Varkens als zeeroofdieren

Dat onze eigen markt verzadigd is, is geen geheim. Dat de hiermee gepaard gaande milieuhinder stilaan onhoudbaar wordt, evenmin. Een derde van het landoppervlak op aarde is bestemd voor veeteelt. Maar liefst 80% van de landbouwgronden in de Europese Unie wordt gebruikt voor de productie van dierlijke producten, met grote gevolgen voor het milieu en de biodiversiteit. Toch voert de regering liever meer vlees uit dan de productie terug te schroeven. 

De productie van varkensvlees (en andere dierlijke producten) heeft een enorme impact op het milieu, zowel in België als in de rest van de wereld. De Wereldbank stelde vast dat de veeteelt verantwoordelijk is voor 88% van de ontbossing van het Amazonewoud. Uit een rapport van de FAO (voedsel- en landbouworganisatie van de VN) blijkt dat elk jaar wereldwijd drie miljoen hectare bos verdwijnt voor de productie van vlees en zuivel. Deze boskap zorgt voor een enorm verlies aan biodiversiteit. Elke dag sterven dertig soorten uit.  De veeteelt heeft daar een groot aandeel in.

Varkens bedreigen ook de visbestanden. Een vijfde van alle gevangen vis wordt verwerkt tot vismeel voor dierenvoeding. Varkens zijn in feite zeeroofdieren: alle varkens op het land eten samen meer vis dan alle haaien in de zee. Als we op deze koers verder varen, is de zee in 2050 zo goed als leeg.

Een miljoen ton mest

Een miljoen ton uitwerpselen, dat is de duizelingwekkende hoeveelheid mest die landbouwdieren wereldwijd produceren… Per uur! Volgens de VN is de veeteeltsector de grootste boosdoener als het gaat om de vervuiling van lucht, bodem en water. In Nederland komen jaarlijks 150.000 kilogram diergeneesmiddelen in het milieu terecht. De situatie in België is niet veel beter. En dan hebben we het nog niet over de fosfaten en nitraten die onze rivieren, meren en zeeën bedreigen en die uiteindelijk in ons drinkwater terecht komen. Het beruchte mestoverschot waarmee we kampen, leidt tot de sterfte van vissen en andere zoetwaterdieren.
Ook voor de lucht is veeteelt schadelijk, vooral door de uitstoot van giftige ammoniakgassen. In Vlaanderen draagt de veeteelt dubbel zoveel bij tot verzuring van het milieu dan het verkeer. Hier hebben vooral heide, korstmossen, vlinders en reptielen onder te lijden.

Varkensvlees vs. tofu

Om één kilogram varkensvlees te produceren, heeft men 4500 liter water nodig. Voor rundvlees is dat maar liefst 16.000 liter. Als we de ecologische voetafdruk van varkensvlees met die van pakweg tofu vergelijken, komen we tot ontnuchterende vaststellingen. De koolstofuitstoot voor de productie van varkensvlees ligt tweemaal hoger dan voor de productie van tofu. Voor stikstof is dat zelfs meer dan zestien maal zo hoog. Bovendien hebben we 2,5 keer zoveel land nodig en zes keer zoveel water voor varkensvlees als voor tofu. 

En dan hebben we het nog niet gehad over het effect van de consumptie van (varkens)vlees op onze gezondheid, of de verschrikkingen waaraan deze intelligente, sociale dieren worden blootgesteld voor ze hun vlees aan ons, hardwerkende Vlamingen, ‘geven’.

Vraag is dus of het werkelijk aan de provincie is om de tanende vleessector met dergelijke, zogenaamd culturele projecten in de verf te zetten. Het sluit in geen geval aan op de huidige maatschappelijke tendens waarin er gelukkig, doch veel te laat en zo vaak nog onvoldoende, stilaan meer aandacht komt voor gezondheid, milieu en zelfs zoiets ‘banaal’ als dierenwelzijn. Het promoten van vlees past in elk geval op geen enkele manier binnen een duurzaam beleid en we kunnen ons oprecht de vraag stellen of we hier ons belastinggeld aan besteed willen zien.

Leen Raats

Bronnen

‘Het dierendebacle,’ Stijn Bruers,
Free Musketeers, ISBN: 978-90-484-1444-4 

‘De milieudruk van ons eten’, Blonk milieuadvies
http://www.blonkmilieuadvies.nl/nl/publicaties/pub_1203_VoedingNL.php

‘Mest’, Bond Beter Leefmilieu
http://www.bondbeterleefmilieu.be/theme.php/40/

Milieurapporten, MIRA
http://www.milieurapport.be/nl/feitencijfers/MIRA-T/milieuthemas/

‘Varken moet creativiteit uit provincie halen’, De Standaard
http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=E83L14L4

West-Vlaamse inspanningen voor uitvoer varkensvlees naar china beloond’, www.Westvlaanderen.be
http://www.west-vlaanderen.be/NewsItems/20120622_varkensvlees_828.aspx