Wie bij deejays enkel denkt aan producenten van bonkende beats, die kan nog vreemd opkijken. Niet alleen zijn er deejays die het wat subtieler aanpakken, maar tegelijkertijd zijn er die de taak op zich hebben genomen hun voorliefde voor vinyl of zelfs schellak uit te dragen. Als u bij dat laatste woord de wenkbrauwen fronst, dan neemt niemand u dat kwalijk. Want schellak was ooit de grondstof waarop de aloude 78-toerenplaten werden geperst. De 78-toerenplaat was het overheersende formaat van de jaren ’20 tot diep in de jaren ’50 om in de decennia daarna langzaam te verschrompelen tot een curiositeit. Ook in het digitale tijdperk zijn er nog mensen die 78-toerenplaten verzamelen. Niet louter voor de zeldzaamheid, maar wel uit liefde voor de muziek die erop staat. We hebben het hier niet over de populairste deuntjes uit die tijden, maar over lokale genres en unieke stijlen. Het zijn vaak gepassioneerde liefhebbers en een voorbeeld van hen is de Nederlandse deejay Blue Flamingo, alias van Ziya Ertekin. De door hem samengestelde CD A Search For CMS ontsluiert voor de moderne luisteraar een rist prachtige songs in de Keniaanse stijl die Benga genoemd wordt. De cd is een echt labour of love. Niet alleen door de onbekendheid en de knappe restauratie van de oorspronkelijke opnamen, maar ook door de artistieke kwaliteit van het gebodene. Blue Flamingo ontrukt deze muziek dus terecht aan de vergetelheid.

Stroomversnelling

Van de man verschenen al een paar verzamelaars met muziek uit Afrika (Congo Jazz uit 2010 en 78 r.p.m. uit  2008). De nieuwste verzamelaar A Search For CMS vertelt het verhaal van een paar kleine Keniaanse labeltjes uit de jaren ’50 en ’60, met als bekendste CMS. Ertekin had al een paar platen van het label , maar alles kwam in een stroomversnelling tijdens een trip door Afrika, vertelt hij: “Ik was op reis voor een paar andere projecten en op een dag moest ik wachten op een vlucht in Nairobi (Kenia). Daar ging ik op zoek naar een label dat me intrigeerde doordat de muziek erop me zo aan de Congolese deed denken. Dat label heette CMS (Capital Music Store) en die wondere dag ontmoette ik een aantal protagonisten van CMS en de Oost-Afrikaanse muziekstijl die Benga heet. Ineens had ik een boeiend verhaal met fantastische muziek en daaruit vloeide de cd. Ik was dus eigenlijk niet van plan om deze cd te maken, maar het werd me daar die dag in de schoot geworpen. Het is ook een ander project dan de vorige want daarop staan uitsluitend 78-toerenplaten, terwijl er hier ook vinyl tussen staat om het verhaal te onderstrepen.”

De oude plaatjes verzameld op de cd klinken uitstekend. Hoe krijg je dat voor elkaar?

“Naast het verzamelen van 78-toerenplaten ben ik ook heel fanatiek collectioneur van vintage audiomateriaal. Ik ben dan ook enorm geïnteresseerd in de geluidskant. Ik maak er steeds veel werk van. Naast het creëren van een mooi basisgeluid, probeer ik de meest hinderlijke tikken weg te halen. Om het niet ten koste te laten gaan van de dynamiek moet ik wel soms foutjes laten staan.”

Waarom de keuze voor een dergelijk oud bestandstype?

“Wat mensen vaak vergeten is dat 78-toerenplaten technisch gezien de beste geluidsdragers zijn die er ooit op de markt verschenen. De klank is sowieso mooier dan een digitaal geluid. Daarbij komt dat hoe meer toeren de plaat haalt hoe meer groef je per seconde ter beschikking hebt voor de informatie. Dat was al de reden dat deejays tijdens de discotijd 12-inchplaten op 45 toeren gingen draaien. 78 toeren gaat natuurlijk nog sneller. Het enige nadeel is het materiaal. Bij schellak heb je snel wat ruis en slijtage. Ik had het geluk dat de platen die ik hier gebruik bijna in nieuwstaat waren. Ik was een aantal in Nederland tegengekomen, ze zaten toevallig bij een reeks andere platen die ik gekocht had. Dat maakte me zo nieuwsgierig dat ik in contact kwam met een Engelse handelaar en nog een paar andere mensen. Het is ook een heel klein wereldje, dat van de 78-toerenverzamelaars. We kennen mekaar bijna allemaal en weten wie wat zoekt. Zodra ik wat zoek, zet ik dat gewoon op mail. Voor je het weet, krijg je weer mailtjes terug van mensen die iets hebben of iemand kennen die dat heeft liggen.”

Klein wereldje

Die specifieke platen vind je niet op rommelmarkten?

“Daar vind je nog genoeg 78-toerenplaten, maar meestal is het heel populair spul van Johnny Jordaan of Glenn Miller en dergelijke. Ik heb duizenden platen, dus wat ik zoek is heel apart. Ik vind het via het circuit of via archieven die worden opgeheven. Ik verzamel al lang, eerst vinyl van in de tijd dat de mensen hun oude platen letterlijk bij het oud vuil zetten. Ook in Afrika is er nog veel vinyl. Als ik gewild had, dan had ik daar een container kunnen vullen. 78-toerenplaten zijn wel veel moeilijker te vinden, zeker als je naar een specifiek genre zoekt. Schellakplaten breken ook gemakkelijk. In Afrika kwam ik een prachtige plaat van Jean Bosco (populaire Congolese artiest die de Benga beïnvloedde) tegen, maar daar was gewoon een hele hap uit. Een ander probleem is dat je die platen ook op grammofoons kan draaien, maar je moet de naald dan wel na twee keer draaien vervangen omdat ze anders te warm wordt en de groef bijna uitbrandt. Mensen deden dat niet omdat ze al niet veel geld hadden en die platen werden dan maandenlang gedraaid met dezelfde naald. Zo is het echt moeilijk om goede exemplaren tegen te komen.”

U draaide al op Dranouter, Roskilde, North Sea Jazz… Werkt u dan ook met 78-toerenplaten?

“Zeer zeker, mijn aller-zeldzaamste platen komen natuurlijk mijn kast niet uit, maar alle platen die ik draai zijn origineel en dat is natuurlijk een deel van de charme. Ik zeg wel eens voor de grap dat als de mensen voor me applaudisseren dat het dan niet is voor de manier waarop ik mix, want ik werk maar met één draaitafel, maar wel voor het feit dat ik die platen heelhuids naar daar breng en die ook weer ongeschonden mee naar huis krijg. Dat is de echte opgave elke keer. ”

Over de reis naar Afrika bent u in de uitgebreide en zeer leesbare hoesinfo bij de cd zeer enthousiast. Keert u nog terug?

“Natuurlijk, Afrika is in hoge mate verslavend en dat heb ik tot heden nergens meegemaakt, misschien een beetje in de Mississippi-delta. Maar Afrika verandert je gewoon, dat draag je van de rest van je leven met je mee.”

Jacques Brel

En er zijn natuurlijk uiterst zeldzame platen waar je ooit van hoopt ze te bezitten?

“Het frappante is dat de top tien van most wanted platen die je hebt, dat je daarvan denkt dat ze nooit tevoorschijn zullen komen. De praktijk wijst echter uit dat het altijd toch gebeurt. Zo stond ooit Blind Lemon Jefferson in mijn lijst en daar vond ik er later liefst drie van op Paramount. Nu dit interview toch voor België is, kan ik wel verklappen dat ik ooit hoop van een 78-toerenplaat van Jacques Brel te vinden. Zijn eerste platen verschenen op dat formaat en toen was hij nog lang niet zo bekend. Daarom zijn die platen erg zeldzaam. Ik ben er één keer heel dichtbij geweest. Een man uit Amsterdam had er een in de aanbieding. Toen ik te kennen gaf dat ik wel wat meer wilde betalen, werd hij argwanend en dreef hij iedere keer weer de prijs op tot het uiteindelijk een absurd bedrag was. Ik heb dat dan laten schieten omdat ik anders een slecht gevoel zou hebben als ik hem op een draaitafel zou leggen. Misschien dat een lezer van jullie me er aan eentje kan helpen?”

Koen De Meester

Blue Flamingo treedt binnenkort op binnenkort in het Castrohof in Sint-Niklaas op zondag 2 september en en op 19/9 in CC Mechelen.